अथोपनयन संस्कार निर्णय:

॥ उपनयनकाल: ॥ तत्रेदंगृह्यं अष्टमेवर्षेब्रह्मणमुपनयेद्रर्भाष्टमेवेति ॥ तथाच मनु: ॥ गर्भाष्टमेब्देकुर्वीतब्राह्मणस्योपनायनं ॥ गर्भादेकादशेराज्ञेगर्भाच्चद्वादशेविश: ॥ आषोडशाद्वर्षात्ब्राह्मणस्यानतीत:कालोभवत्याविंशात्क्षत्रियस्यचतुर्विंशाद्वैश्यस्य ॥ अथ ऊर्ध्वंपतितसावित्रिकाभवंति ॥ नैनानुपनयेयुर्नाध्यापयेयुर्नयाजयेयुनैंभिर्विवहेयु: ॥ ब्रह्मवचेसकामस्य कार्यंविप्रस्यपंचमे ॥ षष्ठेतुधनकामस्य विद्याकामस्यसप्तमे ॥ अष्टमेसर्व कामस्य नवमेकांतिमिच्छत: ॥ वसंतेब्राह्मणमुपनयीतमाघादिज्येष्ठांतक पंचमासा: साधारणा वा सकलद्विजानामितिगर्गोक्तेर्वसंतालाभेशिशिरग्रीष्मावपि ग्राह्यौ ॥
॥ तत्राधिकारिण: प्रयोगरत्ने पितैवोपनयेत्पुत्रंतदभावेपितु: पिता ॥ तदभावेपितुभ्रातातदभावेतुसादर: ॥ पितापितामहोभ्राता ज्ञातयोगोत्रजाग्रजा: ॥उपायनेs धिकारीस्यात्पूर्वाभावेपर:पर: ॥ उपनयनकर्तार. कुमारात्वयोज्येष्ठाविवक्षिता: कनिष्ठकर्तृकोपनयनस्य निषेधात् ॥
उपनयनेष्टबृहस्पतिबलं - द्विपंचसप्तमदेशस्थितोजीव: शुभप्रद: ॥ व्रतबंधेषुपुत्रस्य कन्यायाश्चकरग्रहे ॥ जन्मत्रिदशमारिस्था: पूजयाशुभदोगुरु: ॥ चतुर्थोंह्यष्टमस्थश्चद्वादशस्थोमृतिपद: ॥ गर्भाष्टमेsष्टमेवाब्देयस्यनास्तिगुरोर्बलं ॥ तस्योपनयन्कार्यंचैत्रे मीनगते रवो ॥ नविचार्यंबलं तत्रदशवर्षाधिकोयदि ॥ संभवेबटो : पितुरपिजीवबलंविलोक्यं एवमुभयोश्चंद्रबलमपिआवश्यकं पितुश्चंद्रबलाभावेबटोरेवकेवलं ॥ जन्मनाब्राह्मणोज्ञेय: संस्कौरर्द्विजउच्यते ॥ विद्वात्वाच्चापिविप्रत्वंत्रिभि:श्रोत्रिय उच्यते ॥ कृच्छ्रत्रयंचोपनेतात्रीन्कृच्छ्रांश्चबटुश्चरेत् ॥ गायत्र्याद्वादशाधिकसहस्रजपश्चोपनयनेत्रधिकारसिद्धयर्थं कार्य: ॥ केचिद्द्वादशसाहस्त्रीं जपंति ॥
उपनयनेवेदिविचार: - विवाहोपनयनेयज्ञेवेदिंकुर्यात्प्रयत्नत: ॥ वेदिंविनायदाहोम:कर्मभ्रष्टोsभिजायते ॥ इतिवचनात्उपनयनेवेदि:कार्या ॥ तल्लक्षणं, आचार्यस्यपदै:षडिभ:चतुर्भिरथवाकरै: ॥ विस्तृताचतुरस्राचबटोर्वेदि:करोन्नता ॥ वामेगृहस्यवेदि:स्याद्विवाहेचोपनायने ॥ अन्यत्रच - प्राक्पश्चिमायांपदषट्कयुक्ताउदीचियाम्यांचपदानिपंच ॥ एवंविधाज्योतिषरत्ननिर्मिताबटु:शतायुर्भवतीतिवेदे ॥
यमलविचार :- ज्योतिर्निबंधे - एकस्मिन्मंडपे चैकवासरे मंडपेतथा ॥ कर्तव्यं मंगलं स्वस्रोर्भ्रात्रोर्यमलजातयो: ॥
स्त्रियोपनयनम् :- यम:- पुराकल्पेषु नारीणांमौंजीबंधनमिष्यते ॥ अध्यापनंच वेदानां सावित्रीवचनंयथा ॥ बाणभट्टकृत कादंबर्यां - ब्रह्मसूत्रेण पवित्रीकृतकायाम् ॥