अथ उपनयनसंस्कार विचार:

उपनयनंनाम आचार्यसमीपनयनांगको गायत्र्युपदेशप्रधानक: कर्मविशेष:उप नयनपदस्ययोगरूढत्वात् ॥ शौनक: - कुमारस्योपनयनं श्रुताभिजनवृत्तवान् ॥ तपसाधूतनि:शेषपाप्मा कुर्याद्द्विजोत्तम: ॥१॥ स्मृतिसारे - यावत्प्रभृति वामांसे ब्रह्मसूत्रं द्विजस्यतत् ॥ गुरु: प्रतिष्ठापयति कालेप्रभृति संयत: ॥२॥ तावत्प्रभृतितस्यैव पिताssचार्य: सउच्यते ॥ माताच तस्यसावित्री द्वितीयंजन्मचोच्यते ॥३॥ मनु: - कामान्मातापिताचैनं यदुत्पादयतो मिथ: ॥ संभूतिंतस्यतांविद्याद्यद्योनावभिजायते ॥४॥ आचार्यस्त्वस्य यांजातिं विधिवद्वेदपारग: ॥ उत्पादयति सावित्र्या सा सत्या साsजराsमरा ॥५॥
उपनयनसंस्कारलोपे प्रायश्चित्तम् ॥आपस्तंबधर्मसूत्रे: - अथ यस्य पिता पितामह इत्यनुपेतौ स्यातां ते ब्रह्माहसंस्तुता: ॥ तेषामभ्यागमनं भोजनं विवाहविधिं वर्जयेत् ॥ अतिक्रांतेसावित्र्या: काले ऋतुं त्रैविद्यकं ब्रह्मचर्यं चरेत्तत उपनयनमथोदकोपरस्पर्श्नमथाध्याप्य: ॥ तेषामिच्छतां प्रायश्चितं यथा प्रथमेतिक्रमऋतुरेव संवत्सरं प्रतिपुरुषं संख्याय संवत्सरान्यावंतोsनुपीतास्यु ॥ म.अ.११ - अनुक्तनिष्कृतीनांतु पापानामपनुत्तमे ॥ शक्तिंचावेक्ष्य पापंच परायश्चित्तंप्रकल्पयेत् ॥२०९॥ याज्ञवल्क्य: ९३ - देशंकालं वय: शक्ति: पात्रं चावेक्ष्य यत्नत: ॥ प्रायश्चित्तं प्रकल्प्यं स्याद्यत्र चोक्ता न निष्कृति: ॥ मनु: अ १९ - अनाम्नातेषु धर्मेषु कथं स्यादितिचेद्भवेत् ॥ यं शिष्टा ब्राह्मणा व्रूयु: स धर्म: स्यादशंकित: ॥