द्विपाद कौंडिण्यासन *

(चित्र क्र. ४३८)
द्विपाद म्हणजे दोन्ही पावले. कौंडिण्य हा वसिष्ठाच्या कुळातील एक ऋषी होता. त्याने कौंडिण्य गोत्राची स्थापना केली. या आसनाला कौंडिण्य ऋषीचे नाव दिले आहे.

पध्दती
१. सालंब शीर्षासन २ (चित्र क्र. १९२) करा.
२. श्वास सोडा. आणि दोन्ही पाय ताठ व जुळलेले ठेवून जमिनीशी समांतर होईपर्यंत खाली आणा. (चित्र क्र.४३४) थोडा वेळ थांबा आणि काही वेळा श्वास घ्या.
३. श्वास सोडा. धड किंचित उजवीकडे वळवा. दोन्ही पाय उजव्या बाजूला वळवा. (चित्र क्र. ४३५). डाव्या मांडीच्या बाहेरच्या बाजूवरचा गुडघ्याचा भाग उजव्या दंडाच्या मागच्या बाजूच्या, बगलेजवळच्या भागावर टेकेल अशा रीतीने दोन्ही पाय एकदम खाली आणा. (चित्र क्र. ४३६)
४. तोल सांभाळा आणि काही वेळा श्वसन करा. नंतर श्वास सोडून दोन्ही तळहात जमिनीवर जोराने दाबून धरुन डोके जमिनीवरुन उचला. (चित्र क्र. ४३७) त्यानंतर धड वर उचला. आणि मान ताणा. (चित्र क्र. ४३८) आसनाच्या या अखेरच्या स्थितीत दोन्ही पाय हवेमध्ये जमिनीशी जवळजवळ समांतर असतील आणि धडाला मुरड पडल्यामुळे श्वसन जलद होऊ लागेल. तुम्हाला शक्य होईल त्याप्रमाणे १० ते २० सेकंद तोल सांभाळा. डावा खांदा व हात वरवर मोकळे दिसतील परंतु अधिक भार त्यांच्यावरच आलेला जाणवेल.
५. गुडघे वाकवा. डोके जमिनीवर टेका. सालंब शीर्षासन २ मध्ये जा. काही वेळ तसाच विसावा घ्या आणि वरील सूचनांमध्ये ‘उजवा’ व ‘डावा’ या शब्दांची उलटापालट करुन हे आसन डाव्या बाजूने पुन्हा करा. आता उजवी मांडी डाव्या दंडाच्या मागच्या बाजूवर टेकेल. दोन्ही बाजूंकडील आसनांना सारखाच वेळ द्या. पुन्हा शीर्षासनामध्ये वर जा.
६. हे आसन पूर्ण करताना पाय जमिनीवर नेऊन विसावा घ्यावा किंवा ऊर्ध्व धनुरासन (चित्र क्र. ४८६) करुन ताडासनात (चित्र क्र. १) उभे राहावे. विपरीत चक्रासन (चित्र क्र. ४८८ ते ४९९) चांगले येऊ लागल्यानंतर ऊर्ध्वधनुरासनानंतर ते आसन केल्यास आल्हादकारक ठरते.

परिणाम
या आसनामुळे पोटातील अवयव सुदृढ बनतात. आतडयांमधून मलोत्सर्गाचे काम योग्य तर्‍हेने होऊ लागते आणि तेथील विषद्रव्ये शरीराबाहेर घालवली जातात. पाय ताठ करुन तोल सांभाळण्यासाठी अनुभवाची गरज असते. एका बाजूला मुरड पडल्यामुळे पाठीचा कणा लवचिक बनतो आणि मान व हात अधिक मजबूत बनतात.