विश्वामित्रासन *

(चित्र क्र.४०३)
विश्वामित्र हा एक फार विख्यात ऋषी होऊन गेला. हा मूळचा क्षत्रिय असून तो कन्याकुब्जचा राजा होता. एके दिवशी तो शिकारीला गेलेला असताना वसिष्ठ ऋषींच्या आश्रमात गेला. तेथे त्याने कामधेनू पाहिली आणि ती आपल्याला मिळावी यासाठी वसिष्ठ ऋषीला अमाप संपत्ती देऊ केली. वसिष्ठाने नकार दिला तेव्हा बळजबरीने विश्वामित्राने कामधेनूचे हरण करण्याचा प्रयत्न केला. त्यावर सुरु झालेल्या लढाईत राजाचा पराभव झाला. या पराभवामुळे त्याला अतिशय वाईट वाटले. परंतु त्याचबरोबर ब्राह्मण्यातील आंतरिक शक्तीची त्याच्यावर फार छाप पडली. राजाने प्रखर तपश्चर्या करावयास सुरवात केली. हळू हळू त्याला राजर्षी हे पद आणि नंतर महर्षी आणि अखेर शेवटी ब्रह्मर्षी ही पदे प्राप्त झाली. परंतु वसिष्ठाने त्याला ब्रह्मर्षी असे संबोधीपर्यंत त्याचे समाधान झाले नाही. त्याची कठोर तपश्चर्या चालू असता मेनका नावाच्या स्वर्गातील अप्सरेने त्याचा तपोभंग केला. कालिदासाच्या सुप्रसिध्द नाटकाची नायिका शकुंतला ही विश्वामित्र आणि मेनका यांची मुलगी. या आसनाला या विश्वामित्र ऋषींचे नाव दिले आहे.

पध्दती
१. ताडासनात उभे राहा. (चित्र क्र. १) पुढे वाका. तळहात जमिनीवर टेका आणि अधोमुख श्वानासतातल्याप्रमाणे (चित्र क्र. ७५) पाय ४ ते ५ फूट मागे न्या.
२. श्वास सोडा. उजवा पाय उजव्या हातावरुन पलीकडे न्या. उजव्या मांडीची मागची बाजू उजव्या दंडाच्या मागच्या बाजूवर ठेवा. (चित्र क्र. ४०१).
३. ताबडतोब शरीर डावीकडे वळवा आणि चवडा व टाच जमिनीवर दाबून धरा.
४. डावे पाऊल बाजूला वळवा आणि चवडा व टाच जमिनीवर दाबून धरा.
५. उजवा पाय सरळ वर ताणा. आणि दोनदा श्वास घ्या.
६. श्वास सोडा. डावा हात खांद्यापासून सरळ वर पसरा आणि लांबवलेल्या डाव्या पंजावर दृष्टी खिळवा. (चित्र क्र. ४०३)
७. दीर्घ श्वसन करीत या स्थितीत २० ते ३० सेकंद राहा.
८. श्वास सोडा. उजवा पाय मोकळा करा. पुन्हा स्थिती क्र. १ मध्ये या.
९. दुसर्‍या बाजूने आधीइतकाच वेळ हे आसन पुन्हा करा. वरील सूचनांमध्ये ‘उजवा’ व ‘डावा’ या शब्दांची उलटापालट करा.

परिणाम
या आसनामुळे हातांचे पंजे आणि पोटातील अवयव मजबूत बनतात. मांडयांच्या स्नायूना व्यायाम घडतो.