विपरीत चक्रासन युक्त ऊर्ध्व धनुरासन **

(चित्र क्र. ४८८ ते ४९९)
पध्दती
(प्रगत अभ्यासकांसाठी)
१. ताठ उभे राहा. पुढे वाका आणि तळहात जमिनीवर ठेवा. श्वास सोडा आणि दोन्ही पाय हवेत न्या. (चित्र क्र. ३५९) गुडघे वाकवा. पाठीची कमान करा आणि डोक्याच्या मागे पाय जमिनीवर आणा (चित्र क्र. ४८६).
२. पाय डोक्याच्या मागे व पलीकडे जमिनीवर येत असताना कुल्ले आकुंचित करा. पाठ वरच्या बाजूला खेचा. बरगडया आणि पोट फुगवा. आणि हात कोपरांपाशी ताठ करा. हे केले नाही तर दणकन् जमिनीवर येत असताना कुल्ले आकुंचित करा. पाठ वरच्या बाजूला खेचा. बरगडया आणि पोट फुगवा. आणि हात कोपरांपाशी ताठ करा. हे केले नाहे तर दणकन् जमिनीवर आदळण्याचा संभव असतो.
३. हे सर्व उत्तम रीतीने येऊ लागले म्हणजे चित्र क्र. ४८८ ते ४९९ यांमध्ये दाखविल्याप्रमाणे उलटया क्रमाने शरीराला झोका द्यावयास शिका. म्हणजे उलटया कोलांटीप्रमाणे पाय प्रथम वर आणि नंतर मागच्या बाजूला येतील. पुढे वाकवून करण्याच्या या उलटया कोलांटीला विपरीत चक्रासन म्हणतात. (विपरीत म्हणजे उलटे किंवा उफराटे, चक्र म्हणजे चाक.) बहुतेक अभ्यासकांना हे आसन मुरब्बी शिक्षकाच्या सहाय्याखेरीज करता येत नाही.
४. परंतु हे आसन शिकण्या गुरु उपलब्ध नसेल आणि तुम्हाला आत्मविश्वास असेल तर पुढील पध्दतीने विपरीत चक्रासन साधण्याचा प्रयत्न करा. भिंतीपासून पावल एक फूट अंतरावर येतील अशा रीतीने भिंतीजवळ ऊर्ध्व धनुरासन करा. श्वास सोडून धड खांद्यांच्या दिशेने अशा रीतीने भिंतीजवळ ऊर्ध्व धनुरासन करा श्वास सोडून धड खांद्याच्या दिशेने अशा रीतीने झुकवा की शरीराचा भार मनगटे आणि खांदे यांवर पडेल. नंतर एक पाय जमिनीवरुन उचला आणि सुमारे दोन फूट उंचीवर पाऊल भिंतीवर टेकवा. त्या पावलाने भिंतीवर जोर द्या. व दुसरा पाय जमिनीवरुन उचला. श्वास सोडून दोन्ही पाय डोक्यावरुन पलीकडे न्या व उलटी कोलांटी घ्या. पुन्हा पुन्हा प्रयत्न केल्यावर तुम्हांला आत्मविश्वास येईल. शरीराला मागे व पुढे झोका द्यावयास आणि उलटया कोलांटीच्या पध्दतीने पायांना मागच्या दिशेला गती देत धड खांद्यांकडे झुकविण्यास तुम्ही शिकू शकाल. जमिनीवरुन पाय उचलण्याची तुम्हाला खात्री वाटू लागली म्हणजे विपरीत चक्रासन भिंतीपासून दूर, खोलीच्या मध्यभागी साधण्याचा प्रयत्न करा. विपरीत चक्रासनामधील उलटी कोलांटी मी शिकलो ती याच पध्दतीने.

परिणाम
पाठीला बाक देऊन करावयाच्या प्रगत आणि कठिण अशा आसनांची हे आसन म्हणजे सुरवात आहे. या आसनामुळे पाठीच्या कण्याला पूर्ण ताण मिळतो आणि शरीर तल्लख व लवचिक राहाते. पाठीमध्ये शक्ती आणि सळसळता जिवंतपणा येतो. हात आणि मनगटे सशक्त बनतात आणि डोक्याला विलक्षण शांतपणा येतो. विपरीत चक्रासन एकदा आत्मसात झाले म्हणजे ते दिवसातून अनेकदा करता येते. त्यामुळे आपल्या अंगी विलक्षण जिवंतपणा, सशक्तपणा आणि तरलता जाणवू लागते.