कश्यपासन *

(चित्र क्र. ३९९ व ४००)
या आसनाला ब्रह्मदेवाचा मुलगा जो मरीची ऋषी त्याच्या मुलाचे (कश्यप ऋषीचे) नाव दिले आहे. विश्वनिर्मितीच्या कामामध्ये त्याचा बराच मोठा वाटा होता. असे सांगतात की कश्यपाने दक्षाच्या तेरा मुलींशी लग्न केले. अदितीला त्याच्या पासून १२ आदित्य (देव) झाले. आणि दितीला दैत्य (राक्षस) झाले. त्याच्या इतर बायकांना नाग, सर्प, पक्षी आणि चंद्रलोकातील अप्सरा अशी विविध आणि असंख्य अपत्ये झाली. अशा तर्‍हेने कश्यप हा सूर्याचा आणि सर्व प्राण्यांचा पिता होय. म्हणूनच त्याला अनेकदा प्रजापती असे म्हणतात.

पध्दती
१. ताडासनात उभे राहा. (चित्र क्र.१).पुढे वाका. उत्तानासनातल्याप्रमाणे (चित्र क्र.४७) दोन्ही तळहात जमिनीवर टेका. अधोमुख श्वानासनातल्याप्रमाणे (चित्र क्र. ७५) पाय ४ ते ५ फूट मागे न्या.
२. सबंध शरीर उजवीकडे वळवा आणि उजवा पंजा व पाऊल यांवर शरीर तोलून धरा. उजव्या पायाची बाहेरची बाजू जमिनीवर ठामपणे रोवा. डावे पाऊल उजव्या पावलावर ठेवा. डावा तळहात डाव्या कंबरेवर ठेवा. शरीर ताठ ठेवून तोल सांभाळा. (चित्र क्र. ३९६).
३. श्वास सोडा. डावा गुडघा वाकवा. डावे पाऊल अर्ध पद्मासनातल्याप्रमाणे डाव्या मांडीच्या मुळाशी ठेवा. खांद्यापासूनचा डावा हात पाठीच्या मागे न्या. डाव्या पंजाने डाव्या पायाचा आंगठा पकडा. ही या आसनातील अंतिम स्थिती. (चित्र क्र.३९९ व ४००). दीर्घ श्वसन करीत या स्थितीत काही काळ शरीर तोलून धरा. सगळी छाती आणि लांबवलेला उजवा हात ही एका पातळीत असावी.
४. श्वास सोडा. डावे पाऊल पकडीतून मोकळे करुन पुन्हा उजव्या पावलावर ठेवा. डावा पंजा डाव्या मांडीवर ठेवा. (चित्र क्र. ३९६). काही वेळ दीर्घ श्वसन करा.
५. श्वास सोडा आणि शरीर अशा रीतीने डावीकडे वळवा की ते डावा पंजा व डावे पाऊल यांवर तोलले जाईल. उजवे पाऊल अर्ध पदमासनातल्याप्रमाणे डाव्या मांडीच्या मुळाशी ठेवा आणि उजवा हात पाठीमागे नेऊन त्याने उजव्या पायाचा आंगठा पकडा. दोन्ही बाजूंकडील आसनाला समान वेळ द्या.
६. श्वास सोडा. उजवे पाऊल मोकळे करा आणि ते डाव्या पावलावर ठेवा. तसेच उजवा हात उजव्या मांडीवर ठेवा.
७. उजवा तळहात जमिनीवर टेका आणि उत्तानासनात या. (चित्र क्र. ४७) काही वेळ श्वास घ्या. श्वास सोडून ताडासनात परत या. (चित्र क्र. १)

परिणाम
या आसनामुळे हाताचे पंजे मजबूत बनतात. पाठीच्या कण्याच्या तळाच्या भागातील वेदना आणि ताठरपणा ही नाहीशी होतात.