४२१ .
करी चापबाण माहेश्वरी । रुप हे सगुण राघवाचे ॥१॥
राघवाचे रुप निर्गुण जाणावे । सगुण स्वभावे नाशिवंत ॥२॥
नाशिवंत देव कदा म्हणूं नये । निर्गुणासी काय पाहशील ॥३॥
पाहतां निर्गुण देवांसी दुल्लभ । याचा होय लाभ पूर्वपुण्ये ॥४॥
पूर्वपुण्ये लाभ ब्रह्मादिकां जाला । कैवारी जोडला रामचंद्र ॥५॥
रामचंद्र रुप नाम हे मायिक । बोलिला विवेक वेदशास्त्री ॥६॥
वेदशास्त्री भक्ति राघवाची सार । तेणे पैलपार पाविजेतो ॥७॥
पाविजेतो पार आत्मनिवेदने । भक्तीची लक्षणे नवविधा ॥८॥
नवविधा भक्ती करितां तरले । जीव उद्धरले नेणो किती ॥९॥
नेणोनियां देव मायिक भजतां । मुक्ति सायुज्यता अंतरली ॥१०॥
अंतरली भक्ति मुक्तिमागे धांवे । राघवाच्या नांवे निरंतर ॥११॥
निरंतर देव अंतरो नेदावा । विवेक पहावा सज्जनाचा ॥१२॥
सज्जनसंगती चुके अधोगति । राम सीतापतीचेनि नामे ॥१३॥
नाम ज्याचे घ्यावे त्यासी ओळखावे । देवासी धुंडावे आदरेसी ॥१४॥
आदरेसी जपे रामनाम वाणी । स्वये शूळपाणी महादेव ॥१५॥
महादेवे गुरुगीता निरोपिली । तेथे मन घाली आलया रे ॥१६॥
आलया संसारी रामनाम तारी । दुजे पृथ्वीवरी आढळेना ॥१७॥
आढळेना परी संतसंग धरी । तेणे तूं अंतरी निवशील ॥१८॥
निवाले अंतर रामसी भजतां । दुजे कांही आंता आढळेना ॥१९॥
आढळेना जया संतांची संगती । तया अधोगती गर्भवास ॥२०॥
गर्भवास माझे राम चुकवील । मज सोडवील अनाथासी ॥२१॥
अनाथांचा नाथ पतितपावन । मज सोडवील अनाथासी ॥२२॥
दाखविती वाट संत निजधामी । माझे मन रामी विश्वासले ॥२३॥
विश्वासले परी रामासी नेणवे । तो राम जाणवे संतसंगे ॥२४॥
संगसंग करी निःसंग होईजे । मग तो जाणीजे राम केवी ॥२५॥
रामासी मिळतां संतांचे मिळणी । मग दुजेपणी उरी नाही ॥२६॥
उरी या रामाची जन्मोजन्मी असो । मन हे विश्वासो रामपायी ॥२७॥
रामपायी मन होतसे उन्मन । तेथे भिन्नभिन्न ऐक्यरुप ॥२८॥
ऐक्यरुप ज्ञान ते मज नावडे । गाईन पवाडे राघवाचे ॥२९॥
राघवासी गुण नाही तो निर्गुण । ठायी पडे खूण संतसंगे ॥३०॥
संतसंगतीचा निर्गुण पवाड । मज वाटे गोड रामकथा ॥३१॥
कथा निरुपण श्रवण मनन । होय समाधान संतसंगे ॥३२॥
संगसंगे बोध होय निर्गुणाचा । मोडे सगुणाचा भक्तिभाव ॥३३॥
भक्तिभावे करी निर्गुण पावावे । मग काय व्हावे सांग बापा ॥३४॥
बापमाये राम विश्वास आधार । भक्तां निरंतर सांभाळितो ॥३५॥
सांभाळितो काय प्रालब्ध वेगळे । होणार न टळे ब्रह्मादिकां ॥३६॥
ब्रह्मादिकां मान्य तो नव्हे सामान्य । असावे अनन्य सगुणासी ॥३७॥
सगुणासी उरी उरेना कल्पांती । म्हणोनी सांगती संतजन ॥३८॥
संतजन ज्ञानी पूर्ण समाधानी । तेही जपध्यानी सर्व काळ ॥३९॥
सर्वकाळ ध्यान करिती सज्जन । परी ते निर्गुण ध्यान त्यांचे ॥४०॥
ध्यानी आकळेना मानसी कळेना । तयासी कल्पना केंवी धरी ॥४१॥
धरिला विश्वास साधूचे वचनी । अवस्था उन्मनी तेणे गुणे ॥४२॥
गुणेंचि निर्गुण कळे सर्व खुण । म्हणोनि सगुण देव धरी ॥४३॥
धरावा सगुण निर्गुणाकारणे । तयाविण येणे चाड नाही ॥४४॥
चाड नाही ऐसे कासया म्हणावे । सगुणे पावावे निर्गुणासी ॥४५॥
निर्गुणासी पावे सगुणाकरितां । सगुण पाहतां तेथे नाही ॥४६॥
नाही कां म्हणसी सद्गुरु सगुण । आणि निरुपण बहुविधा ॥४७॥
बहुविध रुप नव्हे सद्गुरुचे । निर्गुण ठायीचे जाण बापा ॥४८॥
जाण बापा आतां तूं तरी सगुण जालासी शरण सद्गुरुसी ॥४९॥
सद्गुरुसी गेला जो कोणी शरण । तयासी सगुण कोण म्हणे ॥५०॥
म्हणशील काय सगुणावांचोनी । सर्वही करणी सगुणाची ॥५१॥
सगुणाची नव्हे निर्गुणाची सत्ता । निर्गुणाकरितां सर्व जाले ॥५२॥
सर्व जाले जेव्हां निर्गुणाकरितां । तेव्हा निर्गुणता सगुणासी ॥५३॥
निर्गुण हे सर्व करुनी वेगळा । ऐसी आहे लीळा निर्गुणाची ॥५४॥
निर्गुणाची लीळा वांझेची कुमरी । बोलतां चतुरी मानिजेना ॥५५॥
मानिजेना तरी सृष्टीसी रचिले । सर्व कोण केले तयाविणे ॥५६॥
तयाविणे दुजे काय सत्य आहे । अनुभवे पाहे आलया रे ॥५७॥
आपुला विचार निर्गुणी सर्वदा । निर्गुणासी कदा विसंभेना ॥५८॥
विसंभणे घडे सत्संग नसतां । संग विचारितां सगुण की ॥५९॥
सगुणाचा संग ज्ञानियांसी नाही । ज्ञानिया विदेही पुरातन ॥६०॥
पुरातन देही तरीच विदेही । देहाविण नाही विदेहता ॥६१॥
विदेहता बोली स्वभावे लागली । निर्गुणाची खोली कोण जाणे ॥६२॥
जाणे सुखदुःख जाणे गुणागुण । तयासी निर्गुण बोलवेना ॥६३॥
बोलवेना परी निर्गुण कळावे । विवेकी मिळावे निर्गुणासी ॥६४॥
निर्गुणासी गुण मिळतां संकट । व्यर्थ खटपट कां करिसी ॥६५॥
कां करिसी भक्ति सगुण देवाची । तुज निर्गुणाची शुद्धि नाही ॥६६॥
शुद्धि नाही झाली जया आनंदाची । तया विवादाची उरी आहे ॥६७॥
उरी नाही कदा निर्गुणी भजतां । निर्गुण सर्वथा सार आहे ॥६८॥
सार ते आकार भक्तिचा निर्धार । भक्ति पूर्वापार सगुणाची ॥६९॥
सगुणाची भक्ति अज्ञाने करावी । सज्ञाने करावी निर्गुणाची ॥७०॥
निर्गुणाची भक्ति या नांव अभक्ति । अव्यक्तासी व्यक्ति लावूं नये ॥७१॥
लावूं नये भाव सगुण देवाशी । व्यर्थ पाषाणासी काय काज ॥७२॥
काज कारण हा विवेक पाहिजे । भावार्थे लाहिजे सर्व कांही ॥७३॥
सर्व कांही नाही जैसे मृगजळ । वांया खळखळ कां करिशी ॥७४॥
कां करिसी सर्व देहाचा संबंध । जरी जाला बोध निर्गुणाचा ॥७५॥
निर्गुणाचा बोध संसार निरसी । तेथे अज्ञानासी रीग नाही ॥७६॥
रीग नाही जया भावार्थभजनी । तया हृदयशून्यी शून्याकार ॥७७॥
शून्याकार होय विवेके वासना । मग समाधान काय उणे ॥७८॥
उणे जाले दुणे निर्गुणाच्या गुणे । अभाविकां कोणे उद्धरावे ॥७९॥
उद्धरावे एका सज्जनसंगती । ऐसे वेदश्रुती बोलताती ॥८०॥
बोलताती परी नाही आठवण । म्हणोनि सगुण आवडेना ॥८१॥
आवडेना मिथ्या माईक भजन । असत्यासी मन विश्वासेना ॥८२॥
विश्वासेना मन सगुणासी जरी । तयासी कैवारी देव कैंचा ॥८३॥
कैंचा देव भक्त कल्पना आपुली । ते सर्व नाथिली ज्ञानियासी ॥८४॥
ज्ञानियासी देव दुरी अंतराला । संदेह पडिला अंतकाळी ॥८५॥
अंतकाळ कैंचा अनंत ठाईंचा । संदेह देहाचा मिथ्याभूत ॥८६॥
मिथ्या शब्दज्ञाने माया ओसरेना । अभक्त तरेना मायापुरी ॥८७॥
माया मोहपुर दुस्तर संसार । अद्वैतविचार जंव नाही ॥८८॥
जंव नाही भावे श्रीहरी अर्चिला । तंव नव्हे भला ज्ञानगर्वी ॥८९॥
ज्ञानगर्वी नव्हे ज्ञानियां सुल्लभ । जयाचेनि लाभ स्वरुपाचा ॥९०॥
स्वरुप रामाचे मनी आठवावे । नाम उच्चारावे रात्रंदिस ॥९१॥
दिस ना रजनी मन ना उन्मनी । ज्ञाता जनी वनी सारिखाची ॥९२॥
सारिखाचि भाव तया भेटे देव । येर सर्व वाव शब्दज्ञान ॥९३॥
ज्ञानेविण सर्व व्यर्थचि जाणावे । जंव नाही ठावे आत्मज्ञान ॥९४॥
ज्ञानदाता हरी मनी दृढ धरी । तोचि यमपुरी चुकवील ॥९५॥
चुकवील ज्ञान सर्वही अज्ञान । पाविजे विज्ञान संतसंगे ॥९६॥
संतसंगे धरी सगुणभजन । स्वधर्म साधन क्रिया कर्म ॥९७॥
क्रिया कर्म कैचे ज्ञानियांचे आंगी । मुक्त ज्ञानी जगी विचारितां ॥९८॥
विचारितां देही तो कीजे सर्वही । क्रिया कर्म कांही सांडू नये ॥९९॥
सांडूं नये भक्ती स्वधर्म विरक्ति । ब्रह्मज्ञानप्राप्ती रामदासी ॥१००॥
रामदास म्हणे रामउपासकां । भक्ती सांडूं नका राघवाची ॥१०१॥