संस्कृत सूची|शास्त्रः|वास्तुशास्त्रः|समराङ्गणसूत्रधार| १ ते ५० समराङ्गणसूत्रधार ८३ अध्यायांची नांवे महासमागमनो नाम प्रथमोऽध्यायः पुत्रसंवादो नाम द्वितीयोऽध्यायः प्रश्नो नाम तृतीयोऽध्यायः महदादिसर्गश्चतुर्थोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०५ सहदेवाधिकारो नाम षष्ठोऽध्यायः वर्णाश्रमप्रविभागो नाम सप्तमोऽध्यायः भूमिपरीक्षा नामाष्टमोऽध्यायः हस्तलक्षणं नाम नवमोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १४८ वास्तुत्रयविभागो नामैकादशोऽध्यायः नाड्यादिसिरादिविकल्पो नाम द्वादशोऽध्यायः मर्मवेधस्त्रयोदशोऽध्यायः पुरुषाङ्गदेवतानिघण्ट्वादिनिर्णयश्चतुर्दशोऽध्यायः राजनिवेशो नाम पञ्चदशोऽध्यायः वनप्रवेशो नाम षोडशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २१२ नगरादिसंज्ञा नामाष्टादशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २०० २०१ ते २२४ निम्नोच्चादिफलानि नाम विंशोऽध्यायः द्वासप्ततित्रिशाललक्षणं नामैकविंशोऽध्यायः द्विशालगृहलक्षणं नाम द्वाविंशोध्यायः एकशालालक्षणफलादि नाम त्रयोविंशोऽध्यायः द्वारपीठभित्तिमानादिकं नाम चतुर्विंशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते १६४ १ ते ५० ५१ ते ८० सभाष्टकं नाम सप्तविंशोऽध्यायः गृहद्र व्यप्रमाणानि नामाष्टाविंशोऽध्यायः शयनासनलक्षणं नाम एकोनत्रिंशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १४० १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २०० २०१ ते २२३ गजशाला नाम द्वात्रिंशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते ७९ अथाप्रयोज्यप्रयोज्यं नाम चतुस्त्रिंशोऽध्यायः शिलान्यासविधिर्नाम पञ्चत्रिंशोऽध्यायः बलिदानविधिर्नाम षट्त्रिंशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते ८१ वास्तुसंस्थानमातृका नामाष्टात्रिंशोऽध्यायः द्वारगुणदोषो नामैकोनचत्वारिंशोऽध्यायः पीठमानं नाम चत्वारिंशोऽध्यायः चयविधिर्नामैकचत्वारिंशोऽध्यायः शान्तिकर्मविधिर्नाम द्विचत्वारिंशोऽध्यायः द्वारभङ्गफलं नाम त्रिचत्वारिंशोऽध्यायः स्थपतिलक्षणं नाम चतुश्चत्वारिंशोऽध्यायः अष्टङ्गलक्षणं नाम पञ्चचत्वारिंशोऽध्यायः तोरणभङ्गादिशान्तिको नाम षट्चत्वारिंशोऽध्यायः वेदीलक्षणं नाम सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १४० १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २०३ प्रासादशुभाशुभलक्षणं नाम पञ्चाशोऽध्यायः अथायतननिवेशो नामैकपञ्चाशोऽध्यायः प्रासादजातिर्नाम द्विपञ्चाशोऽध्यायः जघन्यवास्तुद्वारं नाम त्रिपञ्चाशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १२३ १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १६० १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २०० २०१ ते २५० २५१ ते ३१२ १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २१० मेर्वादिविंशिका नाम सप्तपञ्चाशोऽध्यायः प्रासादस्तवनं नाम अष्टपञ्चाशोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २०० २०१ ते २४५ १ ते ५० ५१ ते ९९ पीठपञ्चकलक्षणं नामैकषष्टितमोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २२० १ ते ५० ५१ ते ११७ १ ते ५० ५१ ते १२० १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २०१ मण्डपलक्षणं नाम षट्षष्टितमोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते ११४ जगत्यङ्गसमुदायाधिकारो नामाष्टषष्टितमोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २२० १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५७ चित्रोद्देशो नामैकसप्ततितमोऽध्यायः भूमिबन्धो नाम द्विसप्ततितमोऽध्यायः लेप्यकर्मादिकं नाम त्रिसप्ततितमोऽध्यायः अथाण्डकप्रमाणं नाम चतुःसप्ततितमोऽध्यायः मानोत्पत्तिर्नाम पञ्चसप्ततितमोऽध्यायः प्रतिमालक्षणं नाम षट्सप्ततितमोऽध्यायः देवादिरूपप्रहरणसंयोगलक्षणं नाम सप्तसप्ततितमोऽध्यायः दोषगुणनिरूपणं नामाष्टसप्ततितमोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १५१ ते १७० वैष्णवादिस्थानकलक्षणं नामाशीतितमोऽध्यायः पञ्चपुरुषस्त्रीलक्षणं नामैकाशीतितमोऽध्यायः रसदृष्टिलक्षणं नाम द्व्यशीतितमोऽध्यायः १ ते ५० ५१ ते १०० १०१ ते १५० १५१ ते २०० २०१ ते २५४ भूमिजप्रासादलक्षणं नाम पञ्चषष्टितमोऽध्यायः - १ ते ५० समराङ्गणसूत्रधार भारतीय वास्तुशास्त्र से सम्बन्धित ज्ञानकोशीय ग्रन्थ है जिसकी रचना धार के परमार राजा भोज (1000–1055 ई) ने की थी। Tags : bhojsamarangansanskritvastu shastraभोजवास्तुशास्त्रसंस्कृतसमराङ्गणसूत्रधार भूमिजप्रासादलक्षणं नाम पञ्चषष्टितमोऽध्यायः - १ ते ५० Translation - भाषांतर भूमिजानां विमानानां ब्रूमो लक्ष्म क्रमागतम् ।चतुरश्रीकृतानां च वृत्तानां वृत पूर्वशः ॥१॥केषाञ्चिन्निर्गमस्तत्र जायते भागसंख्यया ।केषाञ्चित्पुनरेष स्याद्वृत्तमध्यमधिष्ठितः ॥२॥चतुरश्रीकृते क्षेत्रे दशभागविभाजिते ।चतुर्भूमियुतस्याथ लक्ष्म त्संशस्य कथ्यते ॥३॥चत्वारश्चतुरश्राः स्युर्निषधो मलयाचलः ।माल्यवान् नवमाली च निषधस्तेषु कथ्यते ॥४॥कोणा शंभोतरो द्व्यंशं भार्दशंभोर्धभागिकः ।विस्तारायामतः प्रोक्तो भद्रं पञ्चांशविस्तृतम् ॥५॥कार्या पादोनभागेन भद्र स्यैतस्य निर्गमाः ।कार्या पल्लम्बिका तस्य पादभागेन विस्तृता ॥६॥भागेन कर्णिका कार्या विस्तृत्या निर्गमेण च ।प्रतिभद्रं च भागार्धनिर्गतं तत्र कल्पयेत् ॥७॥पादोनभागद्वितयं प्रतिभद्र स्य विस्तृतिः ।षड्भिर्भागैर्भवेद्गर्भो भित्तिरस्य द्विभागिका ॥८॥तलच्छन्दस्य लक्ष्मोक्तमूर्ध्वमानमथोच्यते ।विस्तृतेर्द्विगुणं तच्च चतुर्भागाधिकं भवेत् ॥९॥वेदीबन्धो भवेदस्य सार्धभागद्वयोच्छ्रितः ।तत्तु भागद्वयं सार्धं विभजेदर्धपञ्चमैः ॥१०॥भागद्वयेन कुम्भः स्यात्कलशो भागिकः स्मृतः ।भागार्धेनान्तरं पत्रं कपोतली तु भागिकी ॥११॥उक्तोऽयं वेदिकाबन्धो भागैरित्यर्धपञ्चमैः ।अर्धपञ्चमभागैः स्याज्जङ्घोच्छालकसंयुता ॥१२॥त्रिभि --- भूत्सेधः सवरण्डिकः ।द्वितीयास्य भवेद्भूमिरर्धपञ्चमभागिका ॥१३॥कुम्भः सोच्छालका --- यापि तावता ।तृतीया स्याद्भूर्विधेया स्यासादा चतुरङ्गिका ॥१४॥चतुर्थी चतुरो भागाच्चः समु--- ।कुम्भः सोच्छालकः कूटस्योच्छ्रायोऽपि च पूर्ववत् ॥१५॥वेदी स्यात्सांशका सार्धपञ्चांशा स्कन्धविस्तृतिः ।--- खेत्सार्ध चतुर्गुणितविस्तरात् ॥१६॥तले या कथिता शाला भागपञ्चकविस्तृता ।स्कन्धस्थानं -- भागद्विस्तयविस्तृता ॥१७॥रेखावशेन कर्तव्याः प्रवेशाश्च क्रमाद्भुवाम् ।मूलतः स्कन्धपर्यन्तं घण्टायाः पु--- याः ॥१८॥भवेत्प्रासादविस्तारः पञ्चमणैव सुन्दरः ।वेदकोऽर्धेतरं यत्स्याच्छालायास्तत्प्रमाणतः ॥१९॥--- ये विस्तरः प्रोक्तस्तं --- षड्भिर्विभाजयेत् ।भागेनैकेन कण्ठस्य प्रवेशः परितो भवेत् ॥२०॥कण्ठवृत्तं चतुर्भागविस्तृतं परिकल्पयेत् ।घण्टोत्सेधं त्रिभिर्भागैर्विभजेत् तत्र भागिकात् ॥२१॥घण्टोत्सेधादतः कार्यं पद्मशीर्षं विपश्चिता ।उत्सेधात्कलशो द्व्यंशः सार्धभागेन विस्तृतः ॥२२॥शिखरात्त्र्यंशहीना स्यात्सर्वत्र द्युताशिका ।इति त्र्यंशश्चतुर्भूमिः प्रासादो निषधो मतः ॥२३॥सर्वासामेव कर्तव्यो देवतानां विभूषयेत् ।निषधप्रासादः ।मलयाद्रे रिदानीं तु लक्षणं सम्प्रचक्ष्महे ॥२४॥चतुरश्रीकृते क्षेत्रे द्वादशांशविभाजिते ।कर्णा द्विभागिकाः कार्याः समं सलिलवर्त्मभिः ॥२५॥शाला स्यात्पञ्चभिर्भागैः सार्धांशस्तु प्रतीरथः ।स शालाकर्णयोर्मध्ये कर्तव्यः सोदकान्तरः ॥२६॥प्रतीरथस्य --- श्चार्धभागं विनिर्गमः ।भवेत् पथविकान्यः स विभागोऽन्य --- पूर्ववत् ॥२७॥ते च द्वादशभागा ये दशभिस्तान् विभाजयेत् ।गर्भभित्तिं तथोत्सेधं जङ्घायाः प्रथमक्षितेः ॥२८॥वेदीबन्धस्य चोत्सेधं पूर्वमानेन कारयेत् ।मध्यं पल्लविकान्तं तु शालयोर्दशभिर्भजेत् ॥२९॥क्षितेरारभ्य पूर्वस्याः स्कन्धं यावत्समुच्छ्रिता ।कार्या द्वादशभिर्भागैरनन्तरनिरूपितैः ॥३०॥सार्धयैकोनविंशत्या भाजयेद्भूय एव ताम् ।द्वितीयभूमिकोत्सेधस्तैर्भवस्यथ भागिका ॥३१॥त्रिस्रोऽन्याः पदपादेन हीनाः कार्या यथाक्रमम् ।भागेन वेदिकोत्सेधः शाला कार्या च नागरः ॥३२॥ऊर्ध्वमाद्यं क्षितेः कार्या मालायाः शूरसेनकाः ।कोणप्रतिरथा ये तु पञ्चभागसमुच्छ्रिताः ॥३३॥स्तम्भोच्छालकमध्येन तेषु कूटोच्छ्रितास्तथा ।अर्धेन प्रविधातव्या भूष्वन्यास्वप्ययं विधिः ॥३४॥स्कन्धविस्ताररेखा भूप्रवेशो घण्टया सह ।कलशः शुकनासस्य चोच्छ्रितिः पूर्ववद्भवेत् ॥३५॥मलयाद्रि रयं प्रोक्तः प्रासादः शुभलक्षणः ।य एनं कारयेत्तस्य तुष्यन्ति सकलाः सुराः ॥३६॥वर्षकोटिसहस्राणि स्वर्गलोके महीयते ।मलयाद्रि प्रासादः ।अथ माल्यवतो लक्ष्म यथावदभिधीयते ॥३७॥भजेदर्धयुतैः पञ्चदशभिश्चतुर --- ।कर्णा द्विभागिकाः कार्या शाला पञ्चांशविस्तृता ॥३८॥कर्णाभ्यर्णैऽशयुगलं पादोनाः स्युः प्रतीरथाः ।शालायाः पार्श्वयोः कार्यौ पञ्जरौ सार्धभागिकौ ॥३९॥पृथक्पञ्जरशालाया --- र्धभागिका ।शालायाः पल्लवी या च निर्गमश्चार्धभागिकः ॥४०॥सार्धपञ्चदशोक्ता ये भागास्ता --- ।गर्भोऽथ भित्तिविस्तारस्तथा खुरवरण्डिका ॥४१॥जङ्घाधः क्षितिराद्या च रेखोच्छ्रायश्च पूर्ववत् ।--- भाज्यं पादहीनाष्टयुक्तया ॥४२॥पञ्चभागसमुत्सेधा द्वितीया भूमिका भवेत् ।पदपादविहीनाःस्युस्तिस्रोऽन्याभूमयः क्रमात् ॥४३॥सार्धांशो वेदिकोच्छ्रायः कर्तव्यो वास्तुवेदिभिः ।स्कन्धस्य विस्तृती रेखा घण्टा च कलशस्तथा ॥४४॥--- यांस्तरासमाश्च स्तम्भकूटादिकल्पना ।शुकनासोच्छ्रतिश्चेति इति एतानि पूर्ववत् ॥४५॥इत्येवं माल्यवान् नाम प्रासादः परिकीर्तितः ।य एनं कारयेत्तस्य जायन्ते सर्वसिद्धयः ॥४६॥शिवलोके निवासोऽस्य भवेत्कल्पायुरप्ययम् ।माल्यवान् ।नवमालिकसंज्ञस्य लक्षणं कथ्यतेऽधुना ॥४७॥चतुरश्रीकृते क्षेत्रे भक्तेऽष्टादशभिः पदैः ।कर्णा द्विभागिकाः कार्याः समं सलिलवर्त्मभिः ॥४८॥शाला स्यात्पञ्चभिर्भागैः पार्श्वयोर्बालपञ्जरौ ।सपादभागिकौ तौ च कार्यौ स सलिलान्तरौ ॥४९॥कर्णाभ्यर्णे प्रतिरथौ पादौ नालद्वयोन्मितौ ।तौ सोदकान्तरौ कार्यौ पञ्जरौ सार्धभागिकौ ॥५०॥ N/A References : N/A Last Updated : November 26, 2017 Comments | अभिप्राय Comments written here will be public after appropriate moderation. Like us on Facebook to send us a private message. TOP