संस्कृत सूची|पूजा विधीः|प्रतिष्ठारत्नम्| प्रतिमारक्षणम् प्रतिष्ठारत्नम् अनुक्रम श्रीदेव्यथर्वशीर्षम् मंडपरचना प्रतिष्ठा संबंधित चिंतन अग्निसूक्तम् विष्णुसूक्तम् प्रतिष्ठा पूर्व चिंतन प्रतिष्ठा सामग्री सूचि फलहोम मंत्रों का मुखपाठ देवता गायत्री मंत्र संक्षिप्तग्रहयज्ञप्रयोग स्वस्तिपुण्याहवाचनम् सप्तवसोर्द्धारा मंडपकरणम् संक्षिप्तयज्ञोपवीतधारणविधि: हिरण्यगर्भसूक्तम् पवमानसूक्तम् गणेशमंत्रा प्राणप्रतिष्ठापनम् क्षेत्रपालनामावलि ब्राम्हणवरणम् कुशकंडिका दिग्रक्षणम् प्राणायाम कंकणबंधनम् पुनर्जलमादाय मधुपर्क गोदानम् ब्राह्मणवरणम् गाणपत्यवरणम् ब्राह्मण प्रार्थना प्रधानदेवतास्थापनम् मंडपपूजनम् देवता अथ तोरणपूजनम् वास्तुदेवतास्थापनम् वास्तुमूर्तौ चतु:षष्टि योगिनी पूजनम् योगिनीदेवताआवाहन क्षेत्रपालदेवताआवाहन अष्टोत्तरशतभैरवनामस्तोत्रम् श्वेतपरिधौ रक्तपरिधौ कृष्णपरिधौ ब्रम्हादीनां पायसबलि: भद्रमण्डलदेवतास्थापनम् अथ जलयात्राप्रयोग: अथ कलशस्थापनम् वारुणमंडलदेवतास्थापनम् पंचगव्यकरणम् कुंडस्थदेवतापूजन प्रयोग योन्यावाहनम् भूमिकूर्मानन्तपूजनम् अथ पञ्चभूसंस्कारपूर्वकाग्निप्रतिष्ठापनप्रयोग: अथ वैकल्पिकपदार्थावधारणादिकम् अथ कुशकण्डिका प्रारंभः वराहुति अग्निस्थापन एवं ग्रहहोम व्याहृतिहोम शान्तिकपौष्टिकहोम: कुटीरहोम जलाधिवास: अग्न्युत्तारणम् देवप्रार्थना कौतुकसूत्र बंधन प्रासादवास्तुशान्ति: वास्तुदेवतास्थापनम् वास्तुमंडलदेवताआवहन विशेषश्लोकौ ध्रुवमंत्र प्रमाणसंग्रह वास्तुनिक्षेप विधि प्रासादप्रवेश पंचकुंड नवकुंड प्रासादविधानम् अधिवासन प्रासादोत्सर्ग प्रासादशिखर कलश प्रतिष्ठा ध्वजोच्छ्रयणम् अग्निसूक्तम् मूर्ति मूर्तिपति लोकपाल होम वेदादि होम शिवपरिवार विष्णुपरिवार सूर्यपरिवार देवीपरिवार रामपरिवार वाहन मंत्र आयुध मंत्र कुछ मंत्र स्नानमंडपशुद्धि मध्यमवेदीस्नपन दशलोकपाल कलश निद्राकलश स्थापन न्यास विधि द्वादशाक्षरमन्त्रेण न्यास तत्पुरुषकलाचतुष्टायन्यास: वामदेव: त्रयोदशाकलान्यास: पिंडिकास्थापन प्रासाददिक्षु होम प्रतिमारक्षणम् विशेषमंत्र होमविधान स्थापितदेवताहोम: मंडप वास्तुमंडलदेवतानां होम: सर्वतोभद्रमण्डलदेवतानां होम: द्वितीयावरणदेवताहोम:- फलहोम: प्रधानदेवतापूजनम् प्रधानदेवताबलि: अधिवासनम् अथ संक्षेपेण चलप्रतिष्ठाप्रयोग:- बौधायनोक्त चलप्रतिष्ठा अग्निस्थापनम प्रतिमारक्षणम् सर्व पूजा कशा कराव्यात यासंबंधी माहिती आणि तंत्र. Tags : poojavidhiपूजाविधी प्रतिमारक्षणम् Translation - भाषांतर प्रतिमारक्षणम् - ॐ नृसिंह उग्ररूप ज्वल ज्वल प्रज्वल प्रज्वल हुंफट - मंत्र से सर्षप से दिग्बंधन करें । पश्चात देवप्रार्थना - ॐ प्रबुध्यस्व महाभाग देवदेव जगत्पते । मेघश्याम गदापाणे प्रबुद्ध कमलेक्षण । प्रबुद्ध भूधरानन्त वासुदेव नमोस्तु ते । पश्चात जल, क्षीर, कुशाग्र, तिल, तन्दुल, यव, सर्षप, पुष्प, शंक में रखकर शंखमुद्रा से देव को अर्घ दें । ॐ उत्तिष्ठ ब्रम्हाणस्पते देवयन्तस्त्वे महे । उप प्रयन्तु मरुत: सुदानव इन्द्र प्राशूर्भवा सचा ॥ मंत्र से देवप्रबोधन करें । उस समय शंक - घंटानाद जय घोष करें । प्रतिमा को रथमें बिठाये ॐ रथे तिष्ठन्नयति वाजिन: पुरो यत्र यत्र कामयते सुषारथि: । अभीशुनाम्महिमानं पनायत नम: पश्चादनु यच्छन्ति रश्मय: ॥ देव के आगे आचार्य और पीछे यजमान और आजु - बाजु मूर्तिप रहें । इस प्रकार, रथयात्रा प्रासाद प्रदक्षिणा पश्चात प्रासाद सम्मुद लाऐं । अर्घ दें और प्रासाद में प्रवेश करायें । मुहूर्तविचार - प्रतिमास्थापन में स्थिरलग्न आदि पहलेसे निश्चित करें । ऐसे समय ईश्वर का ध्यान करते जयघोष करते हुए प्रतिमा के नीचे पहले सुवर्ण कमल उसके उपर प्रतिमा रखें । प्रार्थना - स्वागतंदेवदेवेश मद्भाग्यात त्वं इहागत: । प्राकृतं त्वमद्रष्टवा मां बालवत् परिपालय ॥ लोकानुग्रहहेत्वर्थं स्थिरोभव सुकाय न: । सान्निध्यं कुरु देवेश प्रत्यक्षं परिपालय ॥ प्रधानपुरुषौ यावत् यावत् चंद्रदिवाकरौ । तावत त्वं अनया शक्त्या युक्तोऽत्रैव स्थिरो भव । धर्मार्थकाम सिध्यर्थं स्थिरोभव शिवाय न: । सान्निध्यं हि महादेव स्वार्चायां परिपालय ॥ ॐ स्थिरो भव । शाश्चतो भव । प्रति माको स्थिर करें ।कुछ विचार - प्रतिमास्थापन पश्चात् स्थिरीकरण में द्रष्टिसाधन, समत्व, समसूत्रत्व, आदि में शिल्पि के देर लगतीहै । अत: उसी समय प्रतिष्ठा संबंधित कुछ कर्म एवं सामाजिक क्रिया - (१) विप्रों की वसंतपूजा, (२) ध्वज उच्छ्रयण, (३) चडावो - द्वार उदघाकन, परदा खोलना, देव की प्रथमपूजा, संतो के आशीर्दा (४) प्रत्येकप्रतिमा समीप एक - एक विप्र तद तद देवताले मंत्र - सूक्त जप करते रहे एवं प्राणप्रतिष्ठा तथा पूजा की व्यवस्था करें ताकि एकसाथ क्रिया हो सके ।प्राणप्रतिष्ठा - जलमादाय० शुभपुण्यतिथौ समस्त ग्रामजन । भक्तजन प्रतिनिधिभूत: शर्मा यजमानोऽहं अस्माकं सर्वेषां ऐहिक आमुष्मिक सकल अभीष्टसिद्धयर्थ० पुरुषार्थसिध्यर्थं सूर्याचन्द्रमसौ यावत्. प्रतिमासु देवकला सान्निध्यार्थ. देवता प्रीत्यर्थ. देवता अचलप्रतिष्ठां करिष्ये ।पुन: संकल्प: - अस्य प्राणप्रतिष्ठामंत्रस्य ब्रम्हाविष्ठां ऋषय: ऋग्यजु: सामानि छन्दांसि क्रियामयवपु: प्राणाख्या देवता आं बीजं हरीं शक्ति: क्रों कीलकम: प्रतिमायां प्राणप्रतिष्ठायां विनियोग: । पहली अपने में न्यास करें - ॐ ब्रम्हाविष्णुरुद्रऋषिभ्यो नम: शिरसि । ॐ ऋग्यजु: सामछन्दोभ्यो नम: मुखे । ॐ क्रियामयवपु: प्राणाख्यदेवतायै नम: हृदि । ॐ आं बीजाय नम: गुहये । ॐ हरीं शक्तये नम: पादयो: । ॐ क्रों कीलकाय नम: सर्वाङगे । हाथधोकर अनंतर प्रतिमामें में इसी प्रकार न्यास करें - ॐ ब्रम्हाविष्णुरुद्रऋषिभ्यो नम: शिरसि । ॐ ऋग्यजु: सामछंदोभ्यो नम: मुखे । ॐ क्रियामयवपु: प्राणाख्यदेवतायै नम: हृदि । ॐ आं बीजाय नम: गुहये । ॐ हरी शक्तये नम: पादयो: । ॐ क्रों कीलकाय नम: सर्वाङ्गे ।पुन: अपने में करन्यास एव्म षडंगन्यास करें - ॐ अं कं खं गं घं डं आं पृथिव्यप्तेजोवाय्वाकाशात्मने अंगुष्ठाभ्यां नम: (हृदयाय नम:) । ॐ इं चं छं जं झं ञं ईं शब्दस्पर्शरूपरसगंधात्मने तर्जनीभ्यां नम: (शिरसे स्वाहा) । ॐ उं टं ठं डं ढं णं ऊं श्रोत्रत्वकचक्षुर्जिव्हाघ्राणात्मने मध्य्माभ्यां नम: (शिखायै बषट्)। ॐ एं तं थं दं धं नं ऐं वाकपाणिपादपायूपस्थात्मने अनामिकाभ्यां नम: (कवचाय हुम्) । ॐ ओं पं फं बं भं मं औं वचनादानविहरणोत्सर्गानन्द्रात्मने कनिष्ठिकाभ्यां नम: (नेत्रत्रयाय वौषट्) । ॐ अं यं रं लं वं शं षं सं हं ळं क्षं अ: मनोबुद्धयहंकारचित्तात्मने करतलकरपृष्ठाभ्यां नम: (अस्त्राय फट) । हाथ धोकर ये न्यास प्रतिमा में भी करें । इस प्रकार न्यास पश्चात् देवके कपोल अधवा हृदय पर अंगुष्ठ रखकर स्पर्श करते प्राणप्रतिष्ठा करें ।ॐ आं हरीं क्रों यं रं लं वं शं षं सं हं स:. देवस्य । देव्य: प्राणाइह प्राणा: । ॐ आं हरीं क्रों यं रं लं वं शं षं सं हं स:. देवस्य । देव्या: जीव इह स्थित: । ॐ आं हरीं क्रों यं रं लं वं शं षं सं हं स:. देवस्य । देव्या: सर्वेन्द्रियाणि । ॐ आं हरीं क्रों यं रं लं वं शं षं सं हं स:. देवस्य । देव्या: वाडमनश्चक्षु:श्रोत्र (त्वक) जिव्हाघ्राणप्राणा (वाकपाण्पादपायूपस्थ) इहागत्य स्वस्तये सुखं चिरं तिष्ठंतु स्वाहा ।ध्रुवमंत्र - ॐ ध्रुवासि ध्रुवोयं यजमानोऽस्मिन्नायतने प्रजया पशुभिर्भूयात् । घृतेन द्यावापृथिवी पूर्धेथामिन्द्रस्य च्छदिरसि विश्वजनस्य च्छाया ॥ ॐ आ त्वा हार्षमन्तरभूर्ध्रुवस्तिष्ठा विचाचलि: । विशस्त्वा सर्वा वाञ्छन्तु मात्वद्राष्ट्रमधिभ्रशत् ॥देवके हृदय पर अंगुष्ठ रखते जप करें - ॐ अस्यै प्राणा: प्रतिष्ठन्तु अस्यै प्राणा: क्षरन्तु च । अस्यै देवत्वमर्चायै स्वाहेति यजुरीरयेत ॥ पश्चात प्रणव से निरोध करें । देवको सजीव मानते ध्यान करते - ॐ विश्वतश्चक्षु:०मंत्र बोलें । देव के मस्तक पर हाथ रखकर देव का ध्यान करते रुद्रसूक्त, रैवतसाममंत्र, जप कर प्रतिष्ठा मंत्र का जप करें । ॐ मनोजूतिर० N/A References : N/A Last Updated : May 24, 2018 Comments | अभिप्राय Comments written here will be public after appropriate moderation. Like us on Facebook to send us a private message. TOP