विष्णुस्मृतिः - अध्यायः १५

अथ द्वादश पुत्रा भवन्ति ॥१५.१॥

स्वक्षेत्रे संस्कृतायां उत्पादितः स्वयं औरसः प्रथमः ॥१५.२॥

नियुक्तायां सपिण्डेनोत्तमवर्णेन वोत्पादितः क्षेत्रजो द्वितीयः ॥१५.३॥

पुत्रीकापुत्रस्तृतीयः ॥१५.४॥

यस्त्वस्याः पुत्रः स मे पुत्रो भवेदिति या पित्रा दत्ता सा पुत्रिका ॥१५.५॥

पुत्रिकाविधिं विनापि प्रतिपादिता भ्रातृविहीना पुत्रिकैव ॥१५.६॥

पौनर्भवश्चतुर्थः ॥१५.७॥

अक्षता भूयः संस्कृता पुनर्भूः ॥१५.८॥

भूयस्त्वसंस्कृतापि परपूर्वा ॥१५.९॥

कानीनः पञ्चमः ॥१५.१०॥

पितृगृहे असंस्कृतयैवोत्पादितः ॥१५.११॥

स च पाणिग्राहस्य ॥१५.१२॥

गृहे च गूढोत्पन्नः षष्ठः ॥१५.१३॥

यस्य तल्पजस्तस्यासौ ॥१५.१४॥

सहोढः सप्तमः ॥१५.१५॥

या गर्भिणी संस्क्रियते तस्याः पुत्रः ॥१५.१६॥

स च पाणिग्राहस्य ॥१५.१७॥

दत्तकश्चाष्टमः ॥१५.१८॥

स च मातापितृभ्यां यस्य दत्तः ॥१५.१९॥

क्रीतश्च नवमः ॥१५.२०॥

स च येन क्रीतः ॥१५.२१॥

स्वयं उपगतो दशमः ॥१५.२२॥

स च यस्योपगतः ॥१५.२३॥

अपविद्धस्त्वेकादशः ॥१५.२४॥

पित्रा मात्रा च परित्यक्तः ॥१५.२५॥

स च येन गृहीतः ॥१५.२६॥

यत्र क्वचनोत्पादितश्च द्वादशः ॥१५.२७॥

एतेषां पूर्वः पूर्वः श्रेयान् ॥१५.२८॥

स एव दायहरः ॥१५.२९॥
स चान्यान्बिभृयात् ॥१५.३०॥

अनूढानां स्ववित्तानुरूपेण संस्कारं कुर्यात् ॥१५.३१॥

पतितक्लीबाचिकित्स्यरोगविकलास्त्वभागहारिणः ॥१५.३२॥

रिक्थग्राहिभिस्ते भर्तव्याः ॥१५.३३॥

तेषां चौरसाः पुत्रा भागहारिणः ॥१५.३४॥

न तु पतितस्य ॥१५.३५॥

पतनीये कर्मणि कृते त्वनन्तरोत्पन्नाः ॥१५.३६॥

प्रतिलोमासु स्त्रीषु चोत्पन्नाश्चाभागिनः ॥१५.३७॥

तत्पुत्राः पैतामहेऽप्यर्थे ॥१५.३८॥

अंशग्राहिभिस्ते भरणीयाः ॥१५.३९॥

यश्चार्थहरः स पिण्डदायी ॥१५.४०॥

एकोढानां अप्येकस्याः पुत्रः सर्वासां पुत्र एव ॥१५.४१॥

भ्रातॄणां एकजातानां च ॥१५.४२॥

पुत्रः पितृवित्तालाभेऽपि पिण्डं दद्यात् ॥१५.४३॥

पुन्नाम्नो नरकाद्यस्मात्पितरं त्रायते सुतः ।
तस्मात्पुत्त्र इति प्रोक्तः स्वयं एव स्वयंभुवा ॥१५.४४॥

ऋणं अस्मिन्संनयत्यमृतत्वं च गच्छति ।
पिता पुत्रस्य जातस्य पश्येच्चेज्जीवतो मुखम् ॥१५.४५॥

पुत्रेण लोकान्जयति पौत्रेणानन्त्यं अश्नुते ।
अथ पुत्रस्य पौत्रेण ब्रध्नस्याप्नोति विष्टपम् ॥१५.४६॥

पौत्रदौहित्रयोर्लोके विशेषो नोपपद्यते ।
दौहित्रोऽपि ह्यपुत्रं तं संतारयति पौत्रवत् ॥१५.४७॥