पूर्वभागः - अध्यायः १०३

सूत उवाच ॥
अथ ब्रह्मा महादेवमभिवंद्य कृतांजलिः ॥
उद्वाहः क्रियतां देव इत्युवाच महेश्वरम् ॥१॥

तस्य तद्वचनं श्रुत्वा ब्रह्मणः परमेष्ठिनः ॥
यथेष्टमिति लोकेशं प्राह भूतपतिः प्रभुः ॥२॥

उद्वाहार्थं महेशस्य तत्क्षणादेव सुव्रताः ॥
ब्रह्मणा कल्पितं दिव्यं पुरं रत्नमयं शुभम् ॥३॥

अथादितिर्दितिः साक्षाद्दनुः कद्रुः सुकालिका ॥
पुलोमा सुरसा चैव सिंहिका विनता तथा ॥४॥

सिद्धिर्माया क्रिया दुर्गा देवी साक्षात्सुधा स्वधा ॥
सावित्री वेदमाता च रजनी दक्षिणा द्युतिः ॥५॥

स्वाहा स्वधा मतिर्बुद्धिर्ऋद्धिर्वृद्धिः सरस्वती ॥
राका कुहूः सिनीवाली देवी अनुमति तथा ॥६॥

धरणी धारणी चेला शची नारायणी तथा ॥
एताश्चान्याश्च देवानां मातरः पत्नयस्तथा ॥७॥

उद्वाहः शंकरस्येति जग्मुः सर्वा मुदान्विताः ॥
उरगा गरुडा यक्षा गंधर्वाः किन्नरा गणाः ॥८॥

सागरा गिरयो मेघा मासाः संवत्सरा स्तथा ॥
वेदा मंत्रास्तथा यज्ञाः स्तोमा धर्माश्च सर्वशः ॥९॥

हुंकारः प्रणवश्चैव प्रतिहाराः सहस्रशः ॥
कोटिरप्सरसो दिव्यास्तासां च परिचारिकाः ॥१०॥

याश्च सर्वेषु द्वीपेषु देवलोकेषु निम्नगाः ॥
ताश्च स्त्रीविग्रहाः सर्वाः संजग्मुर्हृष्टमानसाः ॥११॥

गणपाश्च महा भागाः सर्वलोकनमस्कृताः ॥
उद्वाहः शंकरस्येति तत्राजग्मुर्मुदान्विताः ॥१२॥

अभ्ययुः शंखवर्णाश्च गणकोट्यो गणेश्वराः ॥
दशभिः केकराक्षश्च विद्युतोष्टाभिरेव च ॥१३॥

चतुःषष्ट्या विशाखाश्च नवभिः पारयात्रिकः ॥
षड्भिः सर्वातकः श्रीमान् तथैव विकृताननः ॥१४॥

ज्वालाकेशो द्वादशभिः कोटिभिर्गणपुंगवः ॥
सप्तभिः समदः श्रीमान्दुंदुभोष्टाभिरेव च ॥१५॥

पंचभिश्च कपालीशः षड्भिः संदारकः शुभः ॥
कोटिकोटिभिरेवेह गंडकः कुंभकस्तथा ॥१६॥

विष्टंभोष्टाभिरेवेह गणपः सर्वसत्तमः ॥
पिप्लश्च सहस्रेण सन्नादश्च तथा द्विजाः ॥१७॥

आवेष्टनस्तथाष्टाभिः सप्तभिश्चंद्रतापनः ॥
महाकेशः सहस्रेण कोटीनां गणपो वृतः ॥१८॥

कुंडी द्वादशभिर्वीरस्तथा पर्वतकः शुभः ॥
कालश्च कालकश्चैव महाकालः शतेन वै ॥१९॥

आग्निकः शतकोट्या वै कोट्याग्निमुख एव च ॥
आदित्य मूर्धा कोट्या च तथा चैव धनावहः ॥२०॥

सन्नामश्च शतेनैव कुमुदः कोटिभिस्तथा ॥
अमोघः कोकिलश्चैव कोटिकोट्या सुमंत्रकः ॥२१॥

काकपाटोऽपरः षष्ट्या षष्ट्या संतानकः प्रभुः ॥
महाबलश्च नवभिर्मधुपिंगश्च पिंगलः ॥२२॥

निलो नवत्या देवेशः पूर्णभद्रस्तथैव च ॥
कोटीनां चैव सप्तत्या चतुर्वक्त्रो महाबलः ॥२३॥

कोटिकोटिसहस्राणां शतैर्विशातिभिर्वृताः ॥
तत्राजग्मुस्तथा देवास्ते सर्वे शंकरं भवम् ॥२४॥

भूतकोटिसहस्रेण प्रमथः कोटिभिस्त्रिभिः ॥
वीरभद्रश्चतुःषष्ट्या रोमजाश्चैव कोटिभिः ॥२५॥

करणश्चैव विंशत्या नवत्या केवलः शुभः ॥
पंचाक्षः शतमन्युश्च मेघमन्युस्तथैव च ॥२६॥

काष्ठकूटश्चतुः षष्ट्या सुकेशो वृषभस्तथा ॥
विरुपाक्षश्च भगवान् चतुःषष्ट्या सनातनः ॥२७॥

तालुकेतुः षडास्यश्च पंचास्यश्च सनातनः ॥
संवर्त्तकस्तथा चैत्रो लकुलीशः स्वयं प्रभुः ॥२८॥

लोकांतकश्च दिप्तास्यो तथा दैत्यांतकः प्रभुः ॥
मृत्युहृत्कालहा कालो मृत्युंजयकरस्तथा ॥२९॥

विषादो विषदश्चैव विद्युतः कांतकः प्रभुः ॥
देवो भृंगी रिटिः श्रीमान् देवदेवप्रियस्तथा ॥३०॥

अशनीर्भासकश्चैव चतुःषष्ट्या सहस्रपात् ॥
एते चान्ये च गणपा असंख्याता महाबलाः ॥३१॥

सर्वे सहस्रहस्ताश्च जटामुकुटधारिणः ॥
चंद्ररेखावतंसाश्च नीलकंठास्त्रिलोचनाः ॥३२॥

हारकुंडलकेयूरमुकुटाद्यैरलंकृताः ॥
ब्रह्मेंद्रविष्णुसंकाशा अणिमादिगुणैर्वृताः ॥३३॥

सूर्यकोटिप्रतीकाशास्तत्राजग्मुर्गणेश्वराः ॥
पातालचारिणश्चैव सर्वलोकनिवासिनः ॥३४॥

तुंबरुर्नारदो हाहा हूहूश्चैव तु सामगाः ॥
रत्नान्यादाय वाद्यांश्च तत्राजग्मुस्तदा पुरम् ॥३५॥

ऋषयः कृत्स्नशस्तत्र देवगीतास्तपोधनाः ॥
पुण्यान्वैवाहिकान्मंत्रानजपुर्हृष्टमानसाः ॥३६॥

तत एवं प्रवृत्ते तु सर्वतश्च समागमे ॥
गिरिजां तामलंकृत्य स्वयमेव शुचिस्मिताम् ॥३७॥

पुरं प्रवेशयामास स्वयमादायकेशवः ॥
सदस्याह च देवेशं नारायणमजो हरिम् ॥३८॥

भवानग्रे समुत्पन्नो भवान्या सह दैवतैः ॥
वामांगादस्य रुद्रस्य दक्षिणांगादहं प्रभो ॥३९॥

मन्मूर्तिस्तुहिनाद्रीशो यज्ञार्थं सृष्ट एव हि ॥
एषा हैमवती जज्ञे मायया परमेष्ठिनः ॥४०॥

श्रौतस्मार्तप्रवृत्त्यर्थमुद्वाहार्थमिहागतः ॥
अतोसौ जगतां धात्री धाता तव ममापि च ॥४१॥

अस्य देवस्य रुद्रस्य मूर्तिभिर्विहितं जगत् ॥
क्ष्माबग्निखेंदुसूर्यात्मपवनात्मा यतो भवः ॥४२॥

तथापि तस्मै दातव्या वचनाच्च गिरेर्मम ॥
एषा ह्यजा शुक्लकृष्णा लोहिता प्रकृतिर्भवान् ॥४३॥

श्रेयोपि शैलराजेन संबंधोऽयं तवापि च ॥
तव पाद्मे समुद्भूतः कल्पे नाभ्यंबुजादहम् ॥४४॥

मदंशस्यास्य शैलस्य ममापि च गुरुर्भवान् ॥
सूत उवाच ॥
बाढमित्यजमाहासौ देवदेवो जनार्दनः ॥४५॥

देवाश्च मुनयः सर्वे देवदेवश्च शंकरः ॥
ततश्चोत्थाय विद्वान्सः पद्मनाभः प्रणम्य ताम् ॥४६॥

पादौ प्रक्षाल्य देवस्य कराभ्यां कमलेक्षणः ॥
अभ्युक्षदात्मनो मूर्ध्नि ब्रह्मणश्च गिरेस्तथा ॥४७॥

त्वदीयैषा विवाहार्थं मेनजा ह्यनुजा मम ॥
इत्युक्त्वा सोदकं दत्वा देवीं देवेश्वराय ताम् ॥४८॥

स्वात्मानमपि देवाय सोदकं प्रददौ हरिः ॥
अथ सर्वे मुनिश्रेष्ठाः सर्ववेदार्थपारगाः ॥४९॥

ऊचुर्दाता गृहीता च फलं द्रव्यं विचारतः ॥
एष देवो हरो नूनं मायया हि ततो जगत् ॥५०॥

इत्युक्त्वा तं प्रणेमुश्च प्रीतिकंटाकितत्वचः ॥
ससृजुः पुष्पवर्षाणि खेचराः सिद्धचारणाः ॥५१॥

देवदुंदुभयो नेदुर्ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥
वेदाश्च मूर्तिमंतस्ते प्रणेमुस्तं महेश्वरम् ॥५२॥

ब्रह्मणा मुनिभिः सार्धं देवदेवमुमापतिम् ॥
देवोपि देवीमालोक्य सलज्जां हिमशैलजाम् ॥५३॥

न तृप्यत्यनवद्यांगी सा च देवं वृषध्वजम् ॥
वरदोस्मीति तं प्राह हरिं सोप्याह शंकरम् ॥५४॥

त्वयि भक्तिः प्रसीदेति ब्रह्माख्यां च ददौ तु सः ॥
ततस्तु पुनरेवाह ब्रह्मा विज्ञापयन्प्रभुम् ॥५५॥

हविर्जुहोमि वह्नौ तु उपाध्यायपदे स्थितः ॥
ददासि मम यद्याज्ञां कर्त्तव्यो ह्यकृतो विधिः ॥५६॥

तमाह शंकरो देवं देवदेवो जगत्पतिः ॥
यद्यदिष्टं सुरश्रेष्ठ तत्कुरुष्व यथेप्सितम् ॥५७॥

कर्त्तास्मि वचनं सर्वं देवदेव पितामह ॥
ततः प्रणम्य हृष्टामा ब्रह्मा लोकपितामहः ॥५८॥

हस्तं देवस्य देव्याश्च युयोज परमं प्रभुः ॥
ज्वलनश्च स्वयं तत्र कृतांजलिरुपस्थितः ॥५९॥

श्रौतैरेतैर्महामंत्रैर्मूर्तिमद्भिरुपस्थितैः ॥
यथोक्तविधिना हुत्वा लाजानपि यताक्रमम् ॥६०॥

आनीतान्विष्णुना विप्रासंपूज्य विविधैर्वरैः ॥
त्रिश्च तं ज्वलनं देवं कारयित्वा प्रदक्षिणम् ॥६१॥

मुक्त्वा हस्तसमायोगं सहितैः सर्वदैवतैः ॥
सुरैश्च मानवैः सर्वैः प्रहृष्टेनांतरात्मना ॥६२॥

ननाम भगवान्ब्रह्मा देवदेवमुमापतिम् ॥
ततः पाद्यं तयोर्दत्वा शंभोराचमनं तथा ॥६३॥

मधुपर्कं तथा गां च प्रणम्य च पुनः शिवम् ॥
अतिष्ठद्भगवान्ब्रह्मा देवैरिन्द्रपुरोगमैः ॥६४॥

भृग्वाद्य मुनयः सर्वे चाक्षतैस्तिलतंडुलैः ॥
सूर्यादयः समभ्यर्च्य तुष्टुवुर्वृषभध्वजम् ॥६५॥

शिवः समाप्य देवोक्तं वह्निमारोप्य चात्मनि ॥
तया समागतो रुद्रः सर्वलोकहिताय वै ॥६६॥

यः पठेच्छृणुयाद्वापि भवोद्वाहं शुचिस्मितः ॥
श्रावयेद्वा द्विजाञ्छुद्धान्वेदवेदांगपारगान् ॥६७॥

स लब्ध्वा गाणपत्यं च भवेन सह मोदते ॥
यत्रायं कीर्त्यते विप्रैस्तावदास्ते तदा भवः ॥६८॥

तस्मात्संपूज्य विधिवत्कीर्तयेन्नायथा द्विजाः ॥
उद्वाहे च द्विजेंद्राणां क्षत्रियाणां द्विजोत्तमाः ॥६९॥

कीर्तनीयमिदं सर्वं भवोद्वाहमनुत्तमम् ॥
कृतोद्वाहस्तदा देव्या हैमवत्या वृषध्वजः ॥७०॥

सगणो नंदिना सार्धं सर्वदेवगणैर्वृतः ॥
पुरीं वाराणसीं दिव्यामाजगाम महाद्युतिः ॥७१॥

अविमुक्ते सुखासीनं प्रणम्य वृषभध्वजम् ॥
अपृच्छत्क्षेत्रमाहात्म्यं भवानी हर्षितानना ॥७२॥

अथाहार्धेन्दुतिलकः क्षेत्रमाहात्म्यमुत्तमम् ॥
अविमुक्तस्य माहात्म्यं विस्तराच्छक्यते नहि ॥७३॥

वक्तुं मया सुरेशानि ऋषिसंघाभिपूजितम् ॥
किं मया वर्ण्यते देवी ह्यविमुक्तफलोदयः ॥७४॥

पापिनां यत्र मुक्तिः स्यान्मृतानामेकजन्मना ॥
अन्यत्र तु कृतं पापं वाराणस्यां व्यपोहति ॥७५॥

वाराणस्यां कृतं पापं पैशाच्यनरकावहम् ॥
कृत्वा पापसहस्राणि पिशाचत्वं वरं नृणाम् ॥७६॥

न तु शक्रसहस्रत्वं स्वर्गे काशीपुरीं विना ॥
यत्र त्रिविष्टपो देवो यत्र विश्वेश्वरो विभुः ॥७७॥

ओंकारेशः कृत्तिवासा मृतानां न पुनर्भवः ॥
उक्त्वा क्षेत्रस्य माहात्म्यं संक्षेपाच्छशिशेखरः ॥७८॥

दर्शयामास चोद्यानं परित्यज्य गणेश्वरान् ॥
तत्रैव भगवान् जातो गजवक्त्रो विनायकः ॥७९॥

दैत्यानां विघ्नरूपार्थमविघ्नाय दिवौकसाम् ॥
एतद्वः कथितं सर्वं कथासर्वस्वमुत्तमम् ॥८०॥

यथाश्रुतं मया सर्वं प्रसादाद्वः सुशोभनम् ॥८१॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे पार्वतीविवाहवर्णनं नाम त्र्यधिकशततमोऽध्यायः ॥१०३॥