पूर्वभागः - अध्यायः ६०

सूत उवाच ॥
शेषाः पंच ग्रहा ज्ञेया ईश्वराः कामचारिणः ॥
पठ्यते चाग्निरादित्य उदकं चन्द्रमाः स्मृतः ॥१॥

शेषाणां प्रकृतिं सम्यग्वक्ष्यमाणां निबोधत ॥
सुरसेनापतिः स्कंदः पठ्यतेऽङ्गारको ग्रहः ॥२॥

नारायणं बुधं प्राहुर्देवं ज्ञानविदो जनाः ॥
सर्वलोकप्रभुः साक्षाद्यमो लोकप्रभुः स्वयम् ॥३॥

महाग्रहो द्विजश्रेष्ठा मंदगामी शनैश्चरः ॥
देवासुरगुरू द्वौ तु भानुमंतौ महाग्रहौ ॥४॥

प्रजापतिसुतावुक्तौ ततः शुक्रबृहस्पती ॥
आदित्यमूलमखिलं त्रैलोक्यं नात्र संशयः ॥५॥

भवत्यस्माज्जगत्कृत्स्नं सदेवासुरमानुषम् ॥
रुद्रेन्द्रोपेन्द्रचन्द्राणां विप्रेन्द्राग्निदिवौकसाम् ॥६॥

द्युतिर्द्युतिमतां कृत्स्नं यत्तेजः सार्वलौकिकम् ॥
सर्वात्मा सर्वलोकेशो महादेवः प्रजापतिः ॥७॥

सूर्य एव त्रिलोकेशो मूलं परमदैवतम् ॥
ततः संजायते सर्वं तत्रैव प्रविलीयते ॥८॥

भावाभावौ हि लोकानामादित्यान्निस्सृतौ पुरा ॥
अविज्ञेयो ग्रहो विप्रा दीप्तिमान्सुप्रभो रविः ॥९॥

अत्र गच्छंति निधनं जायंते च पुनः पुनः ॥
क्षणा मुहूर्ता दिवसा निशाः पक्षाश्च कृत्स्नशः ॥१०॥

मासाः संवत्सरश्चैव ऋतवोऽथ युगानि च ॥
तदादित्या दृते ह्येषा कालसंख्या न विद्यते ॥११॥

कालादृते न नियमो न दीक्षा नाह्निकक्रमः ॥
ऋतूनां च विभागश्च पुष्पं मूलं फलं कुतः ॥१२॥

कुतः सस्यविनिष्पत्तिस्तृणौषधिगणोपि च ॥
अभावो व्यवहाराणां जन्तूनां दिवि चेह च ॥१३॥

जगत्प्रतापनमृते भास्करं रुद्ररूपिणम् ॥
स एष कालश्चाग्निस्च द्वादशात्मा प्रजापतिः ॥१४॥

तपत्येष द्विजश्रेष्ठास्त्रैलोक्यं सचराचरम् ॥
स एष तेजसां राशिः समस्तः सार्वलौकिकः ॥१५॥

उत्तमं मार्गमास्थाय रात्र्यहोभिरिदं जगत् ॥
पार्श्वतोर्ध्वमधश्चैव तापयत्येष सर्वशः ॥१६॥

यथा प्रभाकरो दीपो गृहमध्येऽवलंबितः ॥
पार्श्वतोर्ध्वामधश्चैव तमो नाशयते समम् ॥१७॥

तद्वत्सहस्रकिरणो ग्रहराजो जगत्प्रभुः ॥
सूर्यो गोभिर्जगत्सर्वमादीपयति सर्वतः ॥१८॥

रवे रश्मिसहस्रं यत्प्राङ्मया समुदाहृतम् ॥
तेषां श्रेष्ठा पुनः सप्त रश्मयो ग्रहयोनयः ॥१९॥

सुषुम्नो हरि केशश्च विश्वकर्मा तथैव च ॥
विश्वव्यचाः पुनश्चाद्यः सन्नद्धश्च ततः परः ॥२०॥

सर्वावसुः पुनश्चान्यः स्वराडन्यः प्रकीर्तितः ॥
सुषुम्नः सूर्य रश्मिस्तु दक्षिणां राशिमैधयत् ॥२१॥

न्यगूर्ध्वाधः प्रचारोऽस्य सुषुम्नः परिकीर्तितः ॥
हरिकेशः पुरस्ताद्यो ऋक्षयोनिः प्रकीर्त्यते ॥२२॥

दक्षिणे विश्वकर्मा च रश्मिर्वर्धयते बुधम् ॥
विश्वव्यचास्तु यः पश्चाच्छुक्रयोनिः स्मृतो बुधैः ॥२३॥

सन्नद्धश्च तु यो रश्मिः स योनि र्लोहितस्य तु ॥
षष्ठः सर्वावसू रश्मिः स योनिस्तु बृहस्पतेः ॥२४॥

शनैश्चरं पुनश्चापि रश्मिराप्यायते स्वराट्र ॥
एवं सूर्यप्रभावेन नक्षत्रग्रह तारकाः ॥२५॥

दृश्यंते दिवि ताः सर्वाः विश्वं चेदं पुनर्जगत् ॥
न क्षीयंते यतस्तानि तस्मान्नक्षत्रता स्मृता ॥२६॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे षष्टितमोऽध्यायः ॥६०॥