पूर्वभागः - अध्यायः ७

सुत उवाच ॥
रहस्यं वः प्रवक्ष्यामि भवस्यामिततेजसः ॥
प्रभावं शंकरस्याद्यं संक्षेपात्सर्वदर्शिनः ॥१॥

योगिनः सर्वतत्त्वज्ञाः परं वैराग्यमास्थिताः ॥
प्राणायामादिभिश्चाष्टसाधनैः सहचारिणः ॥२॥

करुणादिगुणोपेताः कृत्वापि विविधानि ते ॥
कर्माणि नरकं स्वर्गं गच्छंत्येव स्वकर्मणा ॥३॥

प्रसादाज्जायते ज्ञानं ज्ञानाद्योगः प्रवर्तते ॥
योगेन जायते मुक्तिः प्रसादादाखिलं ततः ॥४॥

ऋषय ऊचुः ॥
प्रसादाद्यदि विज्ञानं स्वरूपं वक्तुमर्हसि ॥
दिव्यं माहेश्वरं चैव योगं योगविदां वर ॥५॥

कथं करोति भगवान् चिंतया रहितः शिवः ॥
प्रसादं योगमार्गेण कस्मिन्काले नृणां विभुः ॥६॥

रोमहर्षण उवाच ॥
देवानां च ऋषीणां च पितॄणां सन्निधौ पुरा ॥
शैलादिना तु कथितं श्रृण्वंतु ब्रह्मसूनवे ॥७॥

व्यासावताराणि तथा द्वापरांते च सुव्रताः ॥
योगाचार्यावताराणि तथा तिष्ये तु शूलिनः ॥८॥

तत्रतत्र विभोः शिष्याश्चात्वारः शमभाजनाः ॥
प्रशिष्या बहवस्तेषां प्रसीदत्येवमीश्वरः ॥९॥

एवं क्रमागतं ज्ञानं मुखादेव नृणां विभोः ॥
वैश्यांतं ब्राह्मणाद्यं हि घृणया चानुरूपतः ॥१०॥

ऋषय ऊचुः ॥
द्वापरेद्वापरे व्यासाः के वै कुत्रांतरेषु वै ॥
कल्पेषु कस्मिन्कल्पे नो वक्तुमर्हसि चात्र तान् ॥११॥

सूत उवाच ॥
श्रृण्वंतु कल्पे वाराहे द्विजा वैवस्वतांतरे ॥
व्यासांश्च सांप्रतं रुद्रांस्तथा सर्वांतरेषु वै ॥१२॥

वेदानां च पुराणानां तथा ज्ञानप्रदर्शकान् ॥
यथाक्रमं प्रवक्ष्यामि सर्वावर्तेषु साप्रतम् ॥१३॥

क्रतुः सत्यो भार्गवश्च अंगिराः सविता द्विजाः ॥
मृत्युः शतक्रतुर्धीमान् वसिष्ठो मुनिपुंगवः ॥१४॥

सारस्वतस्त्रिधामा च त्रिवृतो मुनिपुंगवः ॥
शततेजाः स्वयं धर्मो नारायण इति श्रुतः ॥१५॥

तरक्षुश्चारुणिर्धीमांस्तथा देवः गृतंजयः ॥
ऋतंजयो भरद्वाजो गौतमः कविसत्तमः ॥१६॥

वाचःश्रवाः मुनिः साक्षात्तथा शुष्मायणिः शुचिः ॥
तृणाबिंदुर्मुनी रुक्षः शक्तिः शाक्तेय उत्तरः ॥१७॥

जातूकर्ण्यो हरिः साक्षात्कृष्णद्वैपायनो मुनिः ॥
व्यासास्त्वेते च श्रृण्वंतु कलौ योगेश्वरान् क्रमात् ॥१८॥

असंख्याता हि कल्पेषु विभोः सर्वांतरेषु च ॥
कलौ रुद्रावताराणां व्यासानां किल गौरवात् ॥१९॥

वैवस्वतांतरे कल्पे वाराहे ये च तान् पुनः ॥
अवतारान् प्रवक्ष्यामि तथा सर्वांतरेषु वै ॥२०॥

ऋषयः ऊचुः ॥
मन्वंतराणि वाराहे वक्तुमर्हसि सांप्रतम् ॥
तथैव चोर्ध्वकल्पेषु सिद्धान्वैवस्वतांतरे ॥२१॥

रोमहर्षण उवाच ॥
मनुः स्वायंभुवस्त्वाद्यस्ततः स्वारोचिषो द्विजाः ॥
उत्तमस्तामसश्चैव रैवताश्चाक्षुषस्तथा ॥२२॥

वैवस्वतश्च सावर्णिर्धर्मः सावर्णिकः पुनः ॥
पिशंगश्चापिशंगाभः शबलो वर्णकस्तथा ॥२३॥

औकारांता अकाराद्या मनवः परीकीर्तिताः ॥
श्वेतः पाण्डुस्तथा रक्तस्ताम्राः पीतश्च कापिलः ॥२४॥

कृष्णः श्यामस्तथा धूम्रः सुधूम्रश्च द्विजोत्तमाः ॥
अपिशंगः पिशंगश्च त्रिवर्णः शबलस्तथा ॥२५॥

कालंधुरस्तु कथिता वर्णतो मनवः शुभाः ॥
नामतो वर्णतश्चैव वर्णतः पुनरेव च ॥२६॥

स्वरात्मानः समाख्याताश्चांतरेशाः समासतः ॥
वैवस्वत ऋकारस्तु मनुः कृष्णः सुरेश्वरः ॥२७॥

सप्तमस्तस्य वक्ष्यामि युगावर्तेषु योगिनः ॥
समतीतेषु कल्पेषु तथा चानागतेषु वै ॥२८॥

वाराहः सांप्रतं ज्ञेयः सप्तमांतरतः क्रमात् ॥
योगावतारांश्च विभोः शिष्याणां संततिस्तथा ॥२९॥

संप्रेक्ष्य सर्वकालेषु तथावर्त्तेषु योगिनाम् ॥
आद्ये श्वेतः कलौ रुद्राः सुतारो मदनस्तथा ॥३०॥

सुहोत्रः कंकणश्चैव लोगाक्षिर्मुनिसत्तमाः ॥
जैगीषव्यो महातेजा भगवान् दधिवाहनः ॥३१॥

ऋषभश्च मुनिर्धीमानुग्रश्चत्रिः सुबालकः ॥
गौतमश्चाथ भगवान् सर्वदेवनमस्कृतः ॥३२॥

वेदशीर्षश्च गोकर्णो गुहावासी शिखंडभृत् ॥
जटा माल्यट्टहासश्च दारुको लांगली तथा ॥३३॥

महाकायमुनिः शूली दंडी मुंडीश्वरः स्वयम् ॥
सहिष्णुः सोमशर्मा च नकुलीशो जगद्गुरुः ॥३४॥

वैवस्वतेऽन्तरे सम्यक् प्रोक्ता हि परमात्मनः ॥
योगाचार्यावतारा ये सर्वावर्तेषु सुव्रताः ॥३५॥

व्यासाश्चैवं मुनिश्रेष्ठा द्वापरेद्वापरे त्विमे ॥
योगेश्वराणां चत्वारः शिष्याः प्रत्येकमव्ययाः ॥३६॥

श्वेतः श्वेतशिखंडी च श्वेताश्वः श्वेतलोहितः ॥
दुंदुभिः शतरूपश्च ऋचीकः केतुमांस्तथा ॥३७॥

विशाकेश्च विकेशश्च विपाशः पापनाशनः ॥
सुमुखो दुर्मुखश्चैव दुर्दमो दुरतिक्रमः ॥३८॥

सनकश्च सनंदश्च प्रभुर्यश्च सनातनः ॥
ऋभुः सनत्कुमारश्च सुधामा विरजास्तथा ॥३९॥

शंखपा द्वैरजश्चैव मेघः सारस्वतस्तथा ॥
सुवाहनो मुनिश्रेष्ठो मेघवाहो महाद्युतिः ॥४०॥

कपिलश्चासुरिश्चैव तथा पंचाशिखो मुनिः ॥
वाल्कलश्च महायोगी धर्मात्मानो महौजसः ॥४१॥

पराशरश्च गर्गश्च भार्गवश्चांगिरास्तथा ॥
बलबंधुर्निरामित्रः केतुश्रृंगस्तपोधनः ॥४२॥

लंबोदरश्च लंबश्च लंबाक्षो लंबकेशकः ॥
सर्वज्ञः समुबुद्धिश्च साध्यः सर्वस्तथैव च ॥४३॥

सुधामा काश्यपश्चैव वासिष्ठो विरजास्तथा ॥
अत्रिर्देवसदश्चैव श्रवणोऽथ श्रविष्ठकः ॥
कुणिश्च कुणिबाहुश्च कुशरीरः कुनेत्रकः ॥४४॥

कश्यपोप्युशनाश्चैव च्यवनोऽथ बृहस्पतिः ॥
उतथ्यो वामदेवश्च महायोगो महाबलः ॥४५॥

वाचः श्रवाः सुधकिश्च श्यावाश्वश्च यतीश्वरः ॥
हिरण्य नाभः कौशल्यो लोगाक्षिः कुथुमिस्तथा ॥४६॥

सुमंतुर्बर्बरी विद्वान् कबंधः कशिकंधरः ॥
प्लक्षो दाल्भ्यायणिश्चैव केतुमान् गोपनस्तथा ॥४७॥

भल्लावी मधुपिंगश्च श्वेतकेतुस्तपोनिधिः ॥
उशिको बृहदश्वश्च देवलः कविरेव च ॥४८॥

शालिहोत्रोग्निवेशश्च युवनाश्वः शरद्वसुः ॥
छगलः कुंडकर्णश्च कुंभश्चैव प्रवांहकः ॥४९॥

उलूको विद्युतश्चैव मंडूको ह्याश्वलायनः ॥
अक्षपादः कुमारश्च उलूको वत्स एव च ॥५०॥

कुशिकश्चैव गर्भश्च मित्रः कौरुष्य एव च ॥
शिष्यास्त्वेते महात्मानः सर्वावर्तेषु योगिनाम् ॥५१॥

विमला ब्रह्मभूयिष्ठा ज्ञानयोगपरायणाः ॥
एते पाशुपताः सिद्धा भस्मोद्धूलितविग्रहाः ॥५२॥

शिष्याः प्रशिष्याश्चैतेषां शतशोथ सहस्रशः ॥
प्राप्य पाशुपतं योगं रुद्रलोकाय संस्थिताः ॥५३॥

देवादयः पिशाचांताः पशवः परिकीर्तिताः ॥
तेषां पतित्वात्सर्वेशो भवः पशुपतिः स्मृतः ॥५४॥

तेन प्रणीतो रुद्रेण पशूनां पतिना द्विजाः ॥
योगः पाशुपतो ज्ञेयः परावरविभूतये ॥५५॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे मनुव्यास योगेश्वरतच्छिष्यकथनं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥ ७  ॥