पूर्वभागः - अध्यायः ४३

नंदीकेश्वर उवाच ॥
मया सह पिता हृष्टः प्रणम्य च महेश्वरम् ॥
उटजं स्वं जगामाशु निधिं लब्ध्वेव निर्धनः ॥१॥

यदागतोहमुटजं शिलादस्य महामुने ॥
तदा वै दैविकं रूपं त्यक्त्वा मानुष्य मास्थितः ॥२॥

नष्टा चैव स्मृतिर्दिव्या येन केनापि कारणात् ॥
मानुष्यमास्थितं दृष्ट्वा पिता मे लोकपूजितः ॥३॥

विललापाति दुःखार्तः स्वजनैश्च समावृतः ॥
जातकर्मादिकाश्चैव चकार मम सर्ववित् ॥४॥

शालंकायनपुत्रो वै शिलादः पुत्रवत्सलः ॥
उपदिष्टा हि तेनैव ऋक्शाखा यजुषस्तथा ॥५॥

समाशाखासहस्रं च साङ्गोपाङ्गं महामुने ॥
आयुर्वेदं धनुर्वेदं गांधर्वं चाश्वलक्षणम् ॥६॥

हरितनां चरितं चैव नराणां चैव लक्षणम् ॥
संपूर्णे सप्तमे वर्षे ततोथ मुनिसत्तमौ ॥७॥

मित्रावरुणनामानौ तपोयोगबलान्वितौ ॥
तस्याश्रमं गतौ दिव्यौ द्रष्टु मां चाज्ञया विभोः ॥८॥

ऊचतुश्च महात्मानौ मां निरीक्ष्य मुहुर्मुहुः ॥
तात नंद्ययमल्पायुः सर्वशास्त्रार्थपारगः ॥९॥

न दृष्टमेवमाश्चर्यमायुर्वर्षादतः परम् ॥
इत्युक्तवति विप्रेन्द्रः शिलादः पुत्रवत्सलः ॥१०॥

समालिंग्य च दुःखार्तो रुरोदातीव विस्वरम् ॥
हा पुत्र पुत्र पुत्रेति पपात च समंततः ॥११॥

अहो बलं दैवविधोर्विधातुश्चोति दुःखितः ॥
तस्य चार्तस्वरं श्रुत्वा तदाश्रमनिवासिनः ॥१२॥

निपेतुर्विह्वलात्यर्थं रक्षाश्चक्रुश्च मंगलम् ॥
तुष्टुवुश्च महादेव त्रियंबकमुमापतिम् ॥१३॥

हुत्वा त्रियंबकेनैव मधुनैव च संप्लुताम् ॥
दूर्वामयुतसंख्यातां सर्व द्रव्यसमन्विताम् ॥१४॥

पिता विगतसंज्ञश्च तथा चैव पितामहः ॥
विचेष्टश्च ललापासौ मृतवन्निपपात च ॥१५॥

मृत्योर्भीतोहमचिराच्छिरसा चाभिवंद्य तम् ॥
मृतवत्पतितं साक्षात्पितरं च पितामहम् ॥१६॥

प्रदक्षिणीकृत्य च तं रुद्रजाप्यरतोऽभवम् ॥
हृत्पुंडरीके सुषिरे ध्यात्वा देवं त्रियंबकम् ॥१७॥

त्र्यक्षं दशभुजं शान्तं पंचवक्त्रं सदाशिवम् ॥
सरितश्चांतरे पुण्ये स्थितं मां परमेश्वरः ॥१८॥

तुष्टोब्रवीन्महादेवः सोमः सोमार्धभूषणः ॥
वत्स नंदीन्महाबाहो मृत्योर्भीतिः कुतस्तव ॥१९॥

मयैव प्रेषितौ विप्रौ मत्समस्त्वं न संशयः ॥
वत्सैनत्तव देहं च लौकिकं परमार्थतः ॥२०॥

नास्त्येव दैविकं दृष्टं शिलादेन पुरा तव ॥
देवैश्च मुनिभिः सिद्धैर्गंधर्वैर्दानवोत्तमैः ॥२१॥

पूजितं यत्पुरा वत्स दैविकं नंदिकेश्वर ॥
संसारस्य श्वभावोयं सुखं दुःखं पुनः पुनः ॥२२॥

नृणां योनिपरित्यागः सर्वथैव विवेकिनः ॥
एवमुक्त्वा तु मां साक्षात्सर्वदेवमहेश्वरः ॥२३॥

कराभ्यां सुशुभाभ्यां च उभाभ्यां परमेश्वरः ॥
पस्पर्श भगवान् रुद्रः परमार्तिहरो हरः ॥२४॥

उवाच च महादेवस्तुष्टात्मा वृषभध्वजः ॥
निरीक्ष्य गणपांश्चैव देवीं हिमवतः सुताम् ॥२५॥

समालोक्य च तुष्टात्मा महादेवः सुरेश्वरः ॥
अजरो जरया त्यक्तो नित्यं दुःखविवर्जितः ॥२६॥

अक्षयश्चाव्ययश्चैव सपिता ससुहृज्जनः ॥
ममेष्टो गणपश्चैव मद्वीर्यो मत्पराक्रमः ॥२७॥

इष्टो मम सदा चैव मम पार्श्वगतः सदा ॥
मद्ब्रलश्चैव भविता महायोगबलान्वितः२८॥

एवमुक्त्वा च मां देवो भगवान् सगणस्तदा ॥
कुशेशयमयीं मालां समुन्मुच्यात्मनस्तदा ॥२९॥

आबबंध महातेजा मम देवो वृषध्वजः ॥
तयाहं मालया जातः शुभया कण्ठसक्तया ॥३०॥

त्र्यक्षो दशभुजश्चैव द्वितीयं इव शंकरः ॥
तत एव समादाय हस्तेन परमेश्वरः ॥३१॥

उवाच ब्रूहि किं तेद्य ददामि वरमुत्तमम् ॥
ततो जटाश्रितं वारि गृहीत्वा चातिनिर्मलम् ॥३२॥

उक्ता नदी भवस्वेति उत्ससर्ज वृषध्वजः ॥
ततः सा दिव्यतोया च पूर्णासितजला शुभा ॥३३॥

पद्मोत्पलवनोपेता प्रावर्तत महानदी ॥
तामाह च महादेवो नदीं परम शोभनाम् ॥३४॥

यस्माज्जटोदकादेव प्रवृत्ता त्वं महानदी ॥
तस्माज्जटोदका पुण्या भविष्यसि सरिद्वरा ॥३५॥

त्वयि स्नात्वा नरः कश्चित्सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥
ततो देव्या महादेवः शिलादतनयं प्रभुः ॥३६॥

पुत्रस्तेऽयमिति प्रोच्य पादयोः संन्यपातयत् ॥
सा मामाघ्राय शिरसिपाणिभ्यां परिमार्जती ॥३७॥

पुत्रप्रेम्णाभ्यषिञ्चच्च स्रोतोभिस्तनयैस्त्रिभिः ॥
पयसा शंखगौरेण देवदेवं निरीक्ष्य सा ॥३८॥

तानि स्रोतांसि त्रीण्यस्याः स्रोतस्विन्योभवंस्तदा ॥
नदीं त्रिस्रोतसं देवो भगवानवदद्भवः ॥३९॥

त्रिस्रोतसं नदीं दृष्ट्वा वृषः परमहर्षितः ॥
ननाद नादात्तस्माच्च सरिदन्या ततोऽभवत् ॥४०॥

वृषध्वनिरिति ख्याता देवदेवेन सा नदी ॥
जांबूनदमयं चित्रं सर्वरत्नमयं शुभम् ॥४१॥

स्वं देवश्चाद्भुतं दिव्यं निर्मितं विश्वकर्मणा ॥
मुकुटं चाबबंधेशो मम मूर्ध्नि वृषध्वजः ॥४२॥

कुंडले च शुभे दिव्ये वज्रवैडूर्यभूषिते ॥
आबबंध महादेवः स्वयमेव महेश्वरः ॥४३॥

मां तथाभ्यर्चितं व्योम्नो दृष्ट्वा मेघैः प्रभाकरः ॥
मेघांभसा चाभ्यषिंचच्छिलादनमयो मुने ॥४४॥

तस्याभिषिक्तस्य तदा प्रवृत्त स्रोतसा भृशम् ॥
यस्मात्सुवर्णान्निःसृत्य नद्येषा संप्रवर्तते ॥४५॥

स्वर्णोदकेति तामाह देवदेवस्त्रियंबकः ॥
जाम्बूनदमयाद्यस्माद्द्वितीया मुकुटाच्छुभा ॥४६॥

प्रावर्तत नदी पुण्या ऊवुर्जंबूनदीति ताम् ॥
एतत्पंचनदं नाम जप्येश्वरसमीपगम् ॥४७॥

यः पंचनदमासाद्य स्नात्वा जप्येश्वरेश्वरम् ॥
पूजयेच्छिवसायुज्यं नयात्येव न संशयः ॥४८॥

अथ देवो महादेवः सर्वभूतपतिर्भवः ॥
देवीमुवाच शर्वाणीमुमां गिरिसुतामजाम् ॥४९॥

देवी नंदीश्वरं देवमभिषिंचामि भूतपम् ॥
गणेन्द्रं व्याहरिष्यामि किं वा त्वं मन्यसेऽव्यये ॥५०॥

तस्य तद्वचनं श्रुत्वा भवानी हर्षितानना ॥
स्मयंती वरदं प्राह भवं भूतपतिं पतिम् ॥५१॥

सर्वलोकाधिपत्यं च गणेशत्वं तथैव च ॥
दातुमर्हसि देवेश शैलादिस्तनयो मम ॥५२॥

ततः स भगवाञ्शर्वः सर्वलोकेश्वरेश्वरः ॥
सस्मार गणपान् दिव्यान्देवदेवो वृषध्वजः ॥५३॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे नंदिकेश्वरप्रादुर्भावनंदिकेश्वराभिषेकमंत्रो नाम त्रिचत्वारिंशोऽध्यायः ॥४३॥