पूर्वभागः - अध्यायः २४

सूत उवाच ॥
श्रुत्वैवमखिलं ब्रह्मा रुद्रेण परिभाषितम् ॥
पुनः प्रणम्य देवेशं रुद्रमाह प्रजापतिः ॥१॥

भगवन्देवदेवेश विश्वरूपं महेश्वर ॥
उमाधव महादेव नमो लोकाभिवंदित ॥२॥

विश्वरूप महाभाग कस्मिन्काले महेश्वर ॥
या इमास्ते महादेव तनवो लोकवंदिताः ॥३॥

कस्यां वा युगसंभूत्यां द्रक्ष्यंतीह द्विजातयः ॥
केन वा तपसा देव ध्यानयोगेन केन वा ॥४॥

नमस्ते वै महादेव शक्यो द्रष्टुं द्विजातिभिः ॥
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा शर्वः संप्रेक्ष्य तं पुरः ॥५॥

स्मयन्प्राह महादेवो ऋग्यजुःसामसंभवः ॥
श्रीभगवानुवाच ॥
तपसा नैव वृत्तेन दानधर्मफलेन च ॥६॥

न तीर्थफलयोगेन क्रतुभिर्वाप्तदक्षिणैः ॥
न वेदाध्ययनैर्वापि न वित्तेन न वेदनैः ॥७॥

न शक्यं मानवैर्द्रष्टुमृते ध्यानादहं त्विह ॥
सप्तमे चैव वाराहे ततस्तस्मिन्पितामह ॥८॥

कल्पेश्वरोऽथ भगवान् सर्वलोकप्रकाशनः ॥
मनुर्वैवस्वतश्चैव तव पौत्रो भविष्यति ॥९॥

तदा चतुर्युगावस्थे तस्मिन्कल्पे युगांतिके ॥
अनुग्रहार्थं लोकानां ब्राह्मणानां हिताय च ॥१०॥

उत्पत्स्यामि तदा ब्रह्मन्पुनरस्मिन्युगांतिके ॥
युगप्रवृत्त्या च तदा तस्मिंश्च प्रथमे युगे ॥११॥

द्वापरे प्रथमे ब्रह्मन्यदा व्यासः स्वयं प्रभुः ॥
तदाहं ब्राह्मणार्थाय कलौ तस्मिन् युगांतिके ॥१२॥

भविष्यामि शिखायुक्तः श्वेतो नाम महामुनिः ॥
हिमवच्छिखरे रम्ये छागले पर्वतोत्तमे ॥१३॥

तत्र शिष्याः शिखायुक्ता भविष्यंति तदा मम ॥
श्वेतः श्वेतशिखश्चैव श्वेतास्यः श्वेतलोहितः ॥१४॥

चत्वारस्तु महात्मानो ब्राह्मणा वेदपारगाः ॥
ततस्ते ब्रह्मभूयिष्ठा दृष्ट्वा ब्रह्मगतिं पराम् ॥१५॥

मत्समीपं गमिष्यंति ध्यानयोगपरायणाः ॥
ततः पुनर्यदा ब्रह्मन् द्वितीये द्वापरे प्रभुः ॥१६॥

प्रजापतिर्यदा व्यसः सद्यो नाम भविष्यति ॥
तदा लोकहितार्थाय सुतारो नाम नामतः ॥१७॥

भविष्यामि कलौ तस्मिन् शिष्यानुग्रहकाम्यया ॥
तत्रापि मम ते शिष्या नामतः परिकीर्तिताः ॥१८॥

दुंदुभिः शतरूपश्च ऋचीकः केतुमांस्तदा ॥
प्राप्य योगं तथा ध्यानं स्थाप्य ब्रह्म च भूतले ॥१९॥

रुद्रलोकं गमिष्यंति सहचारित्वमेव च ॥
तृतीये द्वापरे चैव यदा व्यासस्तु भार्गवः ॥२०॥

तदाप्यहं भविष्यामि दमनस्तु युगांतिके ॥
तत्रापि च भविष्यंति चत्वारो मम पुत्रकाः ॥२१॥

विकोशश्च विकेशश्च विपाशः शापनाशनः ॥
तेपि तेनैव मार्गेण योगोक्तेन महौजसः ॥२२॥

रुद्रलोकं गमिष्यंति पुनरावृत्तिदुर्लभम् ॥
चतुर्थे द्वापरे चैव यदा व्यासोऽङ्गिराः स्मृतः ॥२३॥

तदाप्यहं भविष्यामि सुहोत्रो नाम नामतः ॥
तत्रापि मम ते पुत्राश्चत्वारोपि तपोधनाः ॥२४॥

द्विजश्रेष्ठा भविष्यंति योगात्मानो दृढव्रताः ॥
सुमुखो दुर्मुखश्चैव दुर्दरो दुरतिक्रमः ॥२५॥

प्राप्य योगगतिं सूक्ष्मां विमला दग्ध किल्बिषाः ॥
तेपि तेनैव मार्गेण योगयुक्ता महौजसः ॥२६॥

रुद्रलोकं गमिष्यंति पुनरावृत्तिदुर्लभम् ॥
पंचमे द्वापरे चैव व्यासस्तु सविता यदा ॥२७॥

तदा चापि भविष्यामि कंको नाम महातपाः ॥
अनुग्रहार्थं लोकानां योगात्मैककलागतिः ॥२८॥

चत्वारस्तु महाभागा विमलाः शुद्धयोनयः ॥
शिष्या मम भविष्यंति योगात्मानो दृढव्रताः ॥२९॥

सनकः सनंदनश्चैव प्रभुर्यश्च सनातनः ॥
विभुः सनत्कुमारश्च निर्ममा निरहंकृताः ॥३०॥

मत्समीपमुपेष्यंति पुनरावृत्तिदुर्लभम् ॥
परिवर्ते पुनः षष्ठे मृत्युर्व्यासो यदा विभुः ॥३१॥

तदाप्यहं भविष्यामि लोगाक्षीर्नाम नामतः ॥
तत्रापि मम ते शिष्या योगात्मानो दृढव्रताः ॥३२॥

भविष्यंति महाभागाश्चत्वारो लोकसंमताः ॥
सुधामा विरजाश्चैव शंखपाद्रज एव च ॥३३॥

योगात्मानो महात्मानः सर्वे वै दग्धकिल्बिषाः ॥
तेपि तेनैव मार्गेण ध्यानयोगसमन्विताः ॥३४॥

मत्समीपं गमिष्यंति पुनरावृत्तिदुर्लभम् ॥
सप्तमे परिवर्ते तु यदा व्यासः शतक्रतुः ॥३५॥

विभुनामा महातेजाः प्रथितः पूर्वजन्मनि ॥
तदाप्यहं भविष्यामि कलौ तस्मिन् युगांतिके ॥३६॥

जैगीषव्यो विभुः ख्यातः सर्वेषां योगिनां वरः ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति युगे तथा ॥३७॥

सारस्वतश्च मेघश्च मेघवाहः सुवाहनः ॥
तेपि तेनैव मार्गेण ध्यानयोगपरायणाः ॥३८॥

गमिष्यंति महात्मानो रुद्रलोकं निरामयम् ॥
वसिष्ठश्चाष्टमे व्यासः परिवर्ते भविष्यति ॥३९॥

यदा तदा भविष्यामि नाम्नाहं दधिवाहनः ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा योगात्मानो दृढव्रताः ॥४०॥

भविष्यंति महायोगा येषां नास्ति समो भुवि ॥
कपिलश्चासुरिश्चैव तथा पंचशिखो मुनिः ॥४१॥

बाष्कलश्च महायोगी धर्मात्मानो महौजसः ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं ज्ञानिनो दग्धकिल्बिषाः ॥४२॥

मत्समीपं गमिष्यंति पुनरावृत्ति दुर्लभम् ॥
परिवर्ते तु नवमे व्यासः सारस्वतो यदा ॥४३॥

तदाप्यहं भविष्यामि ऋषभो नाम नामतः ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति महौजसः ॥४४॥

पराशरश्च गर्गश्च भार्गवांगिरसौ तदा ॥
भविष्यंति महात्मानो ब्राह्मणा वेदपारगाः ॥४५॥

ध्यानमार्गं समासाद्य गमिष्यंति तथैव ते ॥
सर्वे तपोबलोत्कृष्टाः शापानुग्रहकोविदाः ॥४६॥

तेपि तेनैव मार्गेण योगोक्तेन तपस्विनः ॥
रुद्रलोकं गमिष्यंति पुनरावृत्तिदुर्लभम् ॥४७॥

दशमे द्वापरे व्यासः त्रिपाद्वै नाम नामतः ॥
यदा भविष्यते विप्रस्तदाहं भविता मुनिः ॥४८॥

हिमवच्छिखरे रम्ये भृगुतुङ्गे नगोत्तमे ॥
नाम्ना भृगोस्तु शिखरं प्रथितं देवपूजितम् ॥४९॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यन्ति दृढव्रताः ॥
बलबंधुर्निरामित्रः केतुश्रृंगस्तपोधनः ॥५०॥

योगात्मानो महात्मानस्तपोयोगसमन्विताः ॥
रुद्रलोकं गमिष्यंति तपसा दग्धकिल्बिषाः ॥५१॥

एकादशे द्वापरे तु व्यासस्तु त्रिव्रतो यदा ॥
तदाप्यहं भविष्यामि गंगाद्वारे कलौ तथा ॥५२॥

उग्रो नाम महातेजाः सर्वलोकेषु विश्रुतः ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति महौजसः ॥५३॥

लंबोदरश्च लंबाक्षो लंबकेशः प्रलंबकः ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकं गता हि ते ॥५४॥

द्वादशे परिवर्ते तु शततेजा यदा मुनिः ॥
भविष्यति महातेजा व्यासस्तु कविसत्तमः ॥५५॥

तदाप्यहं भविष्यामि कलाविह युगांतिके ॥
हैतुकं वनमासाद्य अत्रिर्नाम्ना परिश्रुतः ॥५६॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भस्मस्नानानुलेपनाः ॥
भविष्यंति महायोगा रुद्रलोकपरायणाः ॥५७॥

सर्वज्ञः समबुद्धिश्च साध्यः सर्वस्तथैव च ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकं गता हि ते ॥५८॥

त्रयोदशे पुनः प्राप्ते परिवर्ते क्रमेण तु ॥
धर्मो नारायणो नाम व्यासस्तु भविता यदा ॥५९॥

तदाप्यहं भविष्यामि वालिर्नाम महामुनिः ॥
वालखिल्याश्रमे पुण्ये पर्वते गंधमादने ॥६०॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति तपोधनाः ॥
सुधामा काश्यपश्चैव वासिष्ठो विरजास्तथा ॥६१॥

महायोगबलोपेता विमला ऊर्ध्वरेतसः ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकं गता हि ते ॥६२॥

यदा व्यासस्तरक्षुस्तु पर्याये तु चतुर्दशे ॥
तत्रापि पुनरेवाहं भविष्यामि युगांतिके ॥६३॥

वंशे त्वंगिरसां श्रेष्ठे गौतमो नाम नामतः ॥
भविष्यति महापुण्यं गौतमं नाम तद्वनम् ॥६४॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति कलौ तदा ॥
अत्रिर्देवसदश्चैव श्रवणोऽथ श्रविष्ठकः ॥६५॥

योगात्मानो महात्मानः सर्वे योगसमन्विताः ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकाय ते गताः ॥६६॥

ततः पंचदशे प्राप्ते परिवर्ते क्रमागते ॥
त्रैय्यारुणिर्यदा व्यासो द्वापरे समपद्यत ॥६७॥

तदाप्यहं भविष्यामि नाम्ना वेदशिरा द्विजः ॥
तत्र वेदशिरो नाम अस्त्रं तत्पारमेश्वरम् ॥६८॥

भविष्यति महावीर्यं वेदशीर्षश्च पर्वतः ॥
हिमवत्पृष्ठमासाद्य सरस्वत्यां नगोत्तमे ॥६९॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति तपोधनाः ॥
कुणिश्च कुणिबाहुश्च कुशरीरः कुनेत्रकः ॥७०॥

योगात्मानो महात्मानः सर्वे ते द्यूर्ध्वरेतसः ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकाय ते गताः ॥७१॥

व्यासो युगे षोडशे तु यदा देवो भविष्यति ॥
तत्र योगप्रदानाय भक्तानां च यतात्मनाम् ॥७२॥

तदाप्यहं भविष्यामि गोकर्णो नाम नामतः ॥
भविष्यति सुपुण्यं च गोकर्णं नाम तद्वनम् ॥७३॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति च योगिनः ॥
काश्यपो ह्युशनाश्चैव च्यवनोथ बृहस्पतिः ॥७४॥

तेपि तेनैव मार्गेण ध्यानयोगसमन्विताः ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं गंतारो रुद्रमेव हि ॥७५॥

ततः सप्तदशे चैव परिवर्ते क्रमागते ॥
यदा भविष्यति व्यासो नाम्ना देवकृतं जयः ॥७६॥

तदाप्यहं भविष्यामि गुहावासीति नामतः ॥
हिमवच्छिखरे रम्ये महोत्तुंगे महालये ॥७७॥

सिद्धक्षेत्रं महापुण्यं भविष्यति महालयम् ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा योगज्ञा ब्रह्मवादिनः ॥७८॥

भविष्यंति महात्मानो निर्ममा निरहंकृताः ॥
उतथ्यो वामदेवश्च महायोगो महाबलः ॥७९॥

तेषां शतसहस्रं तु शिष्याणां ध्यानयोगिनाम् ॥
भविष्यन्ति तदा काले सर्वे ते ध्यानयुंजकाः ॥८०॥

योगाभ्यासरताश्चैव हृदि कृत्वा महेश्वरम् ॥
महालये पदं न्यस्तं दृष्ट्वा यांति शिवं पदम् ॥८१॥

ये चान्येपि महात्मानः कलौ तस्मिन् युगांतिके ॥
ध्याने मनः समाधाय विमलाः शुद्धबुद्धयः ॥८२॥

मम प्रसादाद्यास्यंति रुद्रलोकं गतज्वराः ॥
गत्वा महालयं पुण्यं दृष्ट्वा माहेश्वरं पदम् ॥८३॥

तीर्णस्तारयते जंतुर्दश पूर्वान्दशोत्तरान् ॥
आत्मानमेकविंशं तु तारयित्वा महालये ॥८४॥

मम प्रसादाद्यास्यंति रुद्रलोकं गतज्वराः ॥
ततोष्टादशमे चैव परिवर्ते यदा विभो ॥८५॥

तदा ऋतंजयो नाम व्यासस्तु भविता मुनिः ॥
तदाप्यहं भविष्यामि शिखंडी नाम नामतः ॥८६॥

सिद्धक्षेत्रे महापुण्ये देवदानवपूजिते ॥
हिमवच्छिखरे रम्ये शिखंडी नाम पर्वतः ॥८७॥

शिखंडिनो वनं चापि यत्र सिद्धनिषेवितम् ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति तपोधनाः ॥८८॥

वाचश्रवा ऋचीकश्च श्यावाश्वश्च यतीश्वरः ॥
योगात्मानो महात्मानः सर्वे ते वेदपारगाः ॥८९॥

प्रप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकाय संवृताः ॥
अथ एकोनविंशे तु परिवर्त्ते क्रमागते ॥९०॥

व्यासस्तु भविता नाम्ना भरद्वाजो महामुनिः ॥
तदाप्यहं भविष्यामि जटामाली च नामतः ॥९१॥

हिमवच्छिखरे रम्ये जटायुर्यत्र पर्वतः ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति महौजसः ॥९२॥

हिरण्यनाभः कौशल्यो लोकाक्षी कुथुमिस्तथा ॥
ईश्वरा योगधर्माणः सर्वे ते ह्यूर्ध्वरेतसः ॥९३॥

प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकाय संस्थिताः ॥
ततो विंशतिमश्चैव परिवर्तो यदा तदा ॥९४॥

गौतमस्तु तदा व्यासो भविष्यति महामुनिः ॥
तदाप्यहं भविष्यामि अट्टहासस्तु नामतः ॥९५॥

अट्टहासप्रियाश्चैव भविष्यंति तदा नराः ॥
तत्रैव हिमवत्पृष्ठे अट्टहासो महागिरिः ॥९६॥

देवदानव यक्षेन्द्रसिद्धचारणसेवितः ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति महौजसः ॥९७॥

योगात्मानो महात्मानो ध्यायिनो नियतव्रताः ॥
सुमंतुर्बर्बरी विद्वान् कबंधः कुशिकंधरः ॥९८॥

प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकाय ते गताः ॥
एकविंशे पुनः प्राप्ते परिवर्ते क्रमागते ॥९९॥

वाचश्रवाः स्मृतो व्यासो यदा स ऋषिसत्तमः ॥
तदाप्यहं भविष्यामि दारुको नाम नामतः ॥१೦०॥

तस्माद्भविष्यते पुण्यं देवदारु वनं शुभम् ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भवष्यंति महौजसः ॥१೦१॥

प्लक्षो दार्भायणिश्चैव केतुमान् गौतमस्तथा ॥
योगात्मानो महात्मानो नियता ऊर्ध्वरेतसः ॥१೦२॥

नैष्ठिकं व्रतमास्थाय रुद्रलोकाय ते गताः ॥
द्वाविंशे परिवर्ते तु व्यासः शुष्मायणो यदा ॥१೦३॥

तदाप्यहं भविष्यामि वाराणस्यां महामुनिः ॥
नाम्ना वै लांगली भीमो यत्र देवाः सवासवाः ॥१೦४॥

द्रक्ष्यंति मां कलौ तस्मिन् भवं चैव हलायुधम् ॥
तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति सुधार्मिकाः ॥१೦५॥

भल्लवी मधुपिंगश्च श्वेतकेतुः कुशस्तथा ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं तेपि ध्यानपरायणाः ॥१೦६॥

विमला ब्रह्मभूयिष्ठा रुद्रलोकाय संस्थिताः ॥
परिवर्ते त्रयोविंशे तृणबिंदुर्यदा मुनिः ॥१೦७॥

व्यासो हि भविता ब्रह्मंस्तदाहं भविता पुनः ॥
श्वेतो नाम महाकायो मुनिपुत्रस्तु धार्मिकः ॥१೦८॥

तत्र कालं जरिष्यामि तदा गिरिवरोत्तमे ॥
तेन कालंजरो नाम भविष्यति स पर्वतः ॥१೦९॥

तत्रापि मम ते शिष्याः भविष्यंति तपस्विनः ॥
उशिको बृहदश्वश्च देवलः कविरेव च ॥११०॥

प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकाय ते गतः ॥
परिवर्ते चतुर्विंशे व्यासो ऋक्षो यदा विभो ॥१११॥

तदाप्यहं भविष्यामि कलौ तस्मिन् युगांतिके ॥
शूली नाम महायोगी नैमिषे देववंदिते ॥११२॥

तत्रापि मम ते शिष्या भविष्यंति तपोधनाः ॥
शालिहोत्रोग्निवेशश्च युवनाश्वः शरद्वसुः ॥११३॥

तेऽपि तेनैव मार्गेण रुद्रलोकाय संस्थिताः ॥
पंचविंशे पुनः प्राप्ते परिवर्ते क्रमागते ॥११४॥

वासिष्ठस्तु यदा व्यासः शक्तिर्नाम्ना भविष्यति ॥
तदाप्यहं भविष्यामि दंडी मुंडीश्वरः प्रभुः ॥११५॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति तपोधनाः ॥
छगलः कुंडकर्णश्च कुभांडश्च प्रवाहकः ॥११६॥

प्राप्य माहेश्वरं योगममृतत्वाय ते गताः ॥
षड्विंशे परिवर्ते तु यदा व्यासः पराशरः ॥११७॥

तदाप्यहं भविष्यामि सहिष्णुर्नाम नामतः ॥
पुरं भद्रवटं प्राप्य कलौ तस्मिन् युगांतिके ॥११८॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति सुधार्मिकाः ॥
उलूको विद्युतश्चैव शंबूको ह्याश्वलायनः ॥११९॥

प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकाय ते गताः ॥
सप्तविंशे पुनः प्राप्ते परिवर्ते क्रमागते ॥१२०॥

जातूकर्ण्यो यदा व्यासो भविष्यति तपोधनः ॥
तदाप्यहं भविष्यामि सोमशर्मा द्विजोत्तमः ॥१२१॥

प्रभासतीर्थमासाद्य योगात्मा योगविश्रुतः ॥
तत्रापि मम ते शिष्या भविष्यंति तपोधनाः ॥१२२॥

अक्षपादः कुमारश्च उलूको वत्स एव च ॥
योगात्मानो महात्मानो विमलाः शुद्धबुद्धयः ॥१२३॥

प्राप्य माहेश्वरं योगं रुद्रलोकं ततो गताः ॥
अष्टाविंशे पुनः प्राप्ते परिवर्ते क्रमागते ॥१२४॥

पराशरसुतः श्रीमान् विष्णुर्लोकपितामहः ॥
यदा भविष्यति व्यासो नाम्ना द्वैपायनः प्रभुः ॥१२५॥

तदा षष्ठेन चांशेन कृष्णः पुरुषसत्तमः ॥
वसुदेवाद्यदुश्रेष्ठो वासुदेवो भविष्यति ॥१२६॥

तदाप्यहं भविष्यामि योगात्मा योगमायया ॥
लोकविस्मयनार्थाय ब्रह्मचारिशरीरकः ॥१२७॥

श्मशाने मृतमुत्सृष्टं दृष्ट्वा कायमनाथकम् ॥
ब्राह्मणानां हितार्थाय प्रविष्टो योगमायया ॥१२८॥

दिव्यां मेरुगुहां पुण्यां त्वया सार्धं च विष्णुना ॥
भविष्यामि तदा ब्रह्मँल्लकुली नाम नामतः ॥१२९॥

कायावतार इत्येवं सिद्धक्षेत्रं च वै तदा ॥
भविष्यति सुविख्यातं यावद्भूमिर्धरिष्यति ॥१३०॥

तत्रापि मम ते पुत्रा भविष्यंति तपस्विनः ॥
कुशिकश्चैव गर्गश्च मित्रः कौरुष्य एव च ॥१३१॥

योगात्मानो महात्मानो ब्राह्मणा वेदपारगाः ॥
प्राप्य माहेश्वरं योगं विमला ह्यूर्ध्वरेतसः ॥१३२॥

रुद्रलोकं गमिष्यंति पुनरावृत्तिदुर्लभम् ॥
एते पाशुपताः सिद्धा भस्मोद्दूलितविग्रहाः ॥१३३॥

लिंगार्चनरता नित्यं बाह्याभ्यंतरतः स्थिताः ॥
भक्त्या मयि च योगेन ध्यान निष्ठा जितेंद्रियाः ॥१३४॥

संसारबंधच्छेदार्थं ज्ञानमार्गप्रकाशकम् ॥
स्वरूपज्ञानसिद्ध्यर्थं योगं पाशुपतं महत् ॥१३५॥

योगमार्गा अनेकाश्च ज्ञानमार्गास्त्वनेकशः ॥
न निवृत्तिमुपायांति विना पंचाक्षरीं क्वचित् ॥१३६॥

यदाचरेत्तपश्चायं सर्वद्वंद्वविवर्जितम् ॥
तदा स मुक्तो मंतव्यः पक्वं फलमिव स्थितः ॥१३७॥

एकाहं यः पुमान्सम्यक् चरेत्पाशुपतव्रतम् ॥
न सांख्ये पंचरात्रे वा न प्राप्नोति गतिं कदा ॥१३८॥

इत्येतद्वै मया प्रोक्तमवतारेषु लक्षणम् ॥
मन्वादिकृष्णपर्यंतमष्टाविशंद्युगक्रमात् ॥१३९॥

तत्र श्रुतिसमूहानां विभागो धर्मलक्षणः ॥
भविष्यति तदा कल्पे कृष्णद्वैपायनो यदा ॥१४०॥

सूत उवाच ॥
निशम्यैवं महातेजा महादेवेन कीर्तितम् ॥
रुद्रावतारं भगवान् प्रणिपत्य महेश्वरम् ॥१४१॥

तुष्टाव वाग्भिरिष्टाभिः पुनः प्राह च शंकरम् ॥
पितामह उवाच ॥
सर्वे विष्णुमया देवाः सर्वे विष्णुमया गणाः ॥१४२॥

न हि विष्णुसमा काचिद्गतिरन्या विधीयते ॥
इत्येवं सततं वेदा गायंति नात्र संशयः ॥१४३॥

स देवदेवो भगवांस्तव लिंगार्चने रतः ॥
तव प्रणामपरमः कथं देवो ह्यभूत्प्रभुः ॥१४४॥

सूत उवाच ॥
निशम्य वचनं तस्य ब्रह्मणः परमेष्ठिनः ॥
प्रपिबन्निव चक्षुर्भ्यां प्रीतस्तत्प्रश्नगौरवात् ॥१४५॥

पूजाप्रकरणं तस्मै तमालोक्याह शंकरः ॥
भवान्नारायणश्चैव शक्रः साक्षात्सुरोत्तमः ॥१४६॥

मुनयश्च सदा लिंगं संपूज्य विधिपूर्वकम् ॥
स्वंस्वं पदं विभो प्राप्तास्तस्मात्संपूजयंति ते ॥१४७॥

लिंगार्चनं विना निष्ठा नास्ति तस्माज्जनार्दनः ॥
आत्मनो यजते नित्यं श्रद्धया भगवान्प्रभुः ॥१४८॥

इत्येवमुक्त्वा ब्रह्माणमनुगृह्य महेश्वरः ॥
पुनः संप्रेक्ष्य देवेशं तत्रैवांतरधीयत ॥१४९॥

तमुद्दिश्य तदा ब्रह्मा नमस्कृत्य कृतांजलिः ॥
स्रष्टुं त्वशेषं भगवाँल्लब्धसंज्ञस्तु शंकरात् ॥१५०॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे चतुर्विंशतितमोऽध्यायः ॥२४॥