पूर्वभागः - अध्यायः ९५

ऋषय ऊचुः ॥
नृसिंहेन हतः पूर्वं हिरण्याक्षाग्रजः श्रुतम् ॥
कथं निषूदितस्तेने हिरण्यकशिपुर्वद ॥१॥

सूत उवाच ॥
हिरण्यकशिपोः पुत्रः प्रह्राद इति विश्रुतः ॥
धर्मज्ञः सत्यसंपन्नस्तपस्वी चाभवत्सुधीः ॥२॥

जन्मप्रभृति देवेशं पूजयामास चाव्ययम् ॥
सर्वज्ञं सर्वगं विष्णुं सर्वदेवभवोद्भवम् ॥३॥

तमादिपुरुषं भक्त्या परब्रह्मस्वरूपिणम् ॥
ब्रह्मणोधिपतिं सृष्टिस्थितिसंहारकारणम् ॥४॥

सोपि विष्णोस्तथाभूतं दृष्ट्वा पुत्रं समाहितम् ॥
नमो नारायणायेति गोविंदेति मुहुर्मुहुः ॥५॥

स्तुवंतं प्राह देवारीः प्रदहन्निव पापधीः ॥
न मां जानासि दुर्बुद्धे सर्वदैत्यामरेश्वरम् ॥६॥

प्रह्राद वरिदुष्पुत्र द्विजदेवार्तिकारणम् ॥
को विष्णुः पद्मजो वापि शक्रश्च वरुणोथवा ॥७॥

वायुः सोमस्तथेशानः पावको मम यः समः ॥
मामेवार्चय भक्त्या च स्वल्पं नारायणं सदा ॥८॥

प्रह्राद जीविते वांछा तवैषा श्रृणु चास्ति चेत् ॥
श्रुत्वापि तस्य वचनं हिरण्यकशिपोः सुधीः ॥९॥

प्रह्रादः पूजयामास नमो नारायणेति च ॥
नमो नारायणायेति सर्वदैत्यकुमारकान् ॥१०॥

अध्यापयामास च तां ब्रह्मविद्यां सुशोभनाम् ॥
दुर्लंघ्यां चात्मनो दृष्ट्वा शक्रादिभिरपि स्वयम् ॥११॥

पुत्रेण लंघितामाज्ञां हिरण्यः प्राहदानवान् ॥
एतं नानाविधैर्वध्यं दुष्पुत्रं हंतुमर्हथ ॥१२॥

एवमुक्तास्तदा तेन दैत्येन सुदुरात्मना ॥
निजघ्नुर्देवदेवस्य भृत्यं प्रह्रादमव्ययम् ॥१३॥

तत्र तत्प्रतिकृतं तदा सुरैर्दैत्यराजतनयं द्विजोत्तमाः ॥
क्षीरवारिनिधिशायिनः प्रभोर्निष्फलं त्वथ बभूव तेजसा ॥१४॥

तदार्थ गर्वभिन्नस्य हिरण्यकशिपोः प्रभुः ॥
तत्रैवाविरभूद्धंतुं नृसिंहाकृतिमास्थितः ॥१५॥

जघान च सुतं प्रेक्ष्य पितरं दानवाधमम् ॥
बिभेद तत्क्षणादेव करजौर्निशितैः शतैः ॥१६॥

ततो निहत्य तं दैत्यं सबांधवमघापहः ॥
पीडयामास दैत्येन्द्रं युगांताग्निरिवापरः ॥१७॥

नादैस्तस्य नृसिंहस्य घोरैर्वित्रासितं जगत् ॥
आब्रह्मभुवनाद्विप्रा प्रचचाल च सुव्रताः ॥१८॥

दृष्ट्वा सुरासुरमहोरगसिद्धसाध्यास्तस्मिन् क्षणे हरिविरिंचिमुखा नृसिंहम् ॥
धैर्यं बलं च समवाप्य ययुर्विसृज्य आदिङ्मुखांतमसुराक्षणतत्पराश्च ॥१९॥

ततस्तैर्गतैः सैष देवोनृसिंहः सहस्राकृतिः सर्वपात्सर्वबाहुः ॥
सहस्रेक्षणः सोमसूर्याग्निनेत्रस्तदा संस्थितः सर्वमावृत्य मायी ॥२०॥

तं तुष्टुवुः सुरश्रेष्ठा लोका लोकाचले स्तिताः ॥
सब्रह्मकाः ससाध्याश्च सयमाः समरूद्गणाः ॥२१॥

परात्परतरं ब्रह्म तत्त्वात्तत्त्वतमं भवान् ॥
ज्योतिषां तु परंज्योतिः परमात्मा जगन्मयः ॥२२॥

स्थूलं सूक्ष्मं सुसूक्ष्मं च शब्दब्रह्मयः शुभः ॥
वागतीतो निरालंबो निर्द्धंद्वो निरुपप्लवः ॥२३॥

यज्ञभुग्यज्ञमूर्तिस्त्वं यज्ञिनां फलदः प्रभुः ॥
भवान्मत्स्याकृतिः कौर्ममास्थाय जगति स्थितः ॥२४॥

वाराहिं चैव तां सैंहीमास्थायेहव्यवस्थितः ॥
देवानां देवरक्षार्थं निहत्य दितिजेश्वरम् ॥२५॥

द्विजशापच्छलेनैवमवतीर्णोसि लीलया ॥
न दृष्टं यत्त्वदन्यं हि भवान्सर्वंचराचरम्। ॥२६॥

भवान्विष्णुर्भवान् रुद्रो भवानेव पितामहः ॥
भवानादिर्भवानंतो भवानेव वयं विभो ॥२७॥

भवानेव जगत्सर्वं प्रलापेन किमीश्वर ॥
मायया बहुधा संस्थमद्वितीयमयं प्रभो ॥२८॥

स्तोष्यामस्त्वां कथं भासि देवदेव मृगाधिप ॥
स्तुतोपि विविधैः स्तुत्यैर्भावैर्नानाविधैः प्रभुः ॥२९॥

न जगाम द्विजाः शांतिं मानयन्योनिमात्मनः ॥
यो नृसिंहस्तवं भक्त्या पठेद्वार्थं विचारयेत् ॥३०॥

श्रावयेद्वा द्विजान्सर्वान् विष्णुलोके महीयते ॥
तदंतरे शिवं देवाः सेंद्राः सब्रह्मकाः प्रभुम् ॥३१॥

संप्राप्य तुष्टवुः सर्वं विज्ञाप्य मृगरूपिणः ॥
ततो ब्रह्मादयस्तूर्णं संस्तूय परमेश्वरम् ॥३२॥

आत्मत्राणाय शरणं जग्मुः परमकारणम् ॥
मंदरस्थं महादेवं क्रीडमानं सहोमया ॥३३॥

सेवितं गणगंधर्वैः सिद्धैरप्सरसां गणैः ॥
देवताभिः सह ब्रह्मा भीतभीतः सगद्गदम् ॥
प्रणम्य दंडवद्भूमौ तुष्टाव परमेश्वरम् ॥३४॥

ब्रह्मोवाच ॥
नमस्ते कालकालाय नमस्ते रुद्र मन्यवे ॥
नमः शिवाय रुद्राय शंकराय शिवाय ते ॥३५॥

उग्रोसि सर्वभूतानां नियंतासि शिवोसि नः ॥
नमः शिवाय शर्वाय शंकरायार्त्तिहारिणे ॥३६॥

मयस्कराय विश्वाय विष्णवे ब्रह्मणे नमः ॥
अंतकाय नमस्तुभ्यमुमायाः पतये नमः ॥३७॥

हिरण्यबाहवे साक्षाद्धिरण्यपतये नमः ॥
शर्वाय सर्वरूपाय पुरुषाय नमोनमः ॥३८॥

सदसद्व्यक्तिहीनाय महतः कारणाय ते ॥
नित्याय विश्वरूपाय जायमानाय ते नमः ॥३९॥

जाताय बहुधा लोके प्रभूताय नमोनमः ॥
रुद्राय नीलरुद्राय कद्रुद्राय प्रचेतसे ॥४०॥

कालाय कालपूपाय नमः कालांगहारिणे ॥
मीढुष्टमाय देवाय शितिकंठाय ते नमः ॥४१॥

महीयसे नमस्तुभ्यं हंत्रे देवारिणां सदा ॥
ताराय च सुताराय तारणाय नमोनमः ॥४२॥

हरिकेशाय देवाय शंभवे परमात्मने ॥
देवानां शंभवे तुभ्यं भूतानां शंभवे नमः ॥४३॥

शंभवे हैमवत्याश्च मन्यवे रुद्ररूपिणे ॥
कपर्दिने नमस्तुभ्यं कालकंठाय ते नमः ॥४४॥

हिरण्याय महेशाय श्रीकंठाय नमोनमः ॥
भस्मदिग्धशरीराय दंडमुंडीश्वराय च ॥४५॥

नमो ह्रस्वाय दीर्घाय वामनाय नमोनमः ॥
नमउग्रत्रिशूलाय उग्राय च नमोनमः ॥४६॥

भीमाय भीमरूपाय भीमकर्मरताय ते ॥
अग्रेवधाय वै भूत्वा नमो दूरेवधाय च ॥४७॥

धन्विने शूलिने तुभ्यं गदिने हलिने नमः ॥
चक्रिणे वर्मिणे नित्यं दैत्यानां कर्मभेदिने ॥४८॥

सद्याय सद्यरूपाय सद्योजाताय ते नमः ॥
वामाय वामरूपाय वामनेत्राय ते नमः ॥४९॥

अघोररूपाय विकटाय विकटशरीराय ते नामः ॥
पुरुषरूपाय पुरुषैकतत्पुरुषाय वै नमः ॥५०॥

पुरुषार्थप्रदानाय पतये परमेष्ठिने ॥
ईशानाय नमस्तुभ्यमीश्वराय नमोनमः ॥५१॥

ब्रह्मणे ब्रह्मरूपाय नमः साक्षाच्छिवाय ते ॥
सर्वविष्णुर्नृसिंहस्य रूपमास्थाय विश्वकृत् ॥५२॥

हिरण्यकशिपुं हत्वा करजैर्निशितैः स्वयम् ॥
दैत्येंद्रैर्बहुभिः सार्धं हितार्थं जगतां प्रभुः ॥५३॥

सैंहीं समानयन्योनिं बाधते निखिलं जगत् ॥
यत्कृत्यमत्र देवेश तत्कुरुष्व भवानिह ॥५४॥

उग्रोसि सर्वदुष्टानां नियंतासि शिवोसि नः ॥
कालकूटादिवपुषा त्राहि नः शरणागतान् ॥५५॥

शुक्रं तु वृत्तं विश्वेशक्रीडा वै केवलं वयम् ॥
तवोन्मेषनिमेषाभ्यामस्माकं प्रलयोदयौ ॥५६॥

उन्मीलयेत्त्वयि ब्रह्मन्विनाशोस्ति न ते शिव ॥
संतप्तास्मोवयं देव हरिणामिततेजसा ॥५७॥

सर्वलोकहितायैनं तत्त्वं संहर्त्तुमिच्छसि ॥
सूत उवाच ॥
विज्ञापितस्तथा देवः प्रहसन्प्राह तान् सुरान् ॥५८॥

अभयं च ददौ तेषां हनिष्यामिति तं प्रभुः ॥
सोपि शक्रः सुरैः सार्धं प्रणिपत्य यथागतम् ॥५९॥

जगाम भगवान् ब्रह्मा तथान्ये च सुरोत्तमाः ॥
अथोत्थाय महादेवः शारभं रूपमास्थितः ॥६०॥

ययौ प्रांते नृसिंहस्य गर्वितस्य मृगाशिनः ॥
अपहृत्य तदा प्राणान्शरभः सुरपूजितः ॥६१॥

सिंहात्ततो नरो भूत्वा जगाम च यथाक्रमम् ॥
एवं स्तुतस्तदा देवैर्जगाम स यथाक्रमम् ॥६२॥

यः पठेच्छृणुयद्वापि संस्तवं शार्वमुत्तमम् ॥
रुद्रलोकमनुप्राप्य रुद्रेण सह मोदते ॥६३॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे नारसिंहे पंचनवतितमोऽध्यायः ॥९५॥