पूर्वभागः - अध्यायः २६

नंद्युवाच ॥
आवाहयेत्ततो देवीं गायत्रीं वेदमातरम् ॥
आयातु वरदा देवीत्यनेनैव महेश्वरीम् ॥१॥

पाद्यमाचमनीयं च तस्याश्चार्घ्यं प्रदापयेत् ॥
प्राणायामत्रयं कृत्वा समासीनः स्थितेपि वा ॥२॥

सहस्रं वा तदर्धं वा शतमष्टोत्तरं तु वा ॥
गायत्रीं प्रणवेनैव त्रिविधेष्वेकमाचरत् ॥३॥

अर्घ्यं दत्वा समभ्यर्च्य प्रणम्य शिरसा स्वयम् ॥
उत्तमे शिखरे देवीत्युक्त्वोद्वास्य च मातरम् ॥४॥

प्राच्यालोक्याभिवंद्येशां गायत्रीं वेदमातरम् ॥
कृतांजलिपुटो भूत्वा प्रार्थयेद्भास्करं तथा ॥५॥

उदुत्यं च तथा चित्रं जातवेदसमेव च ॥
अभिवंद्य पुनः सूर्यं ब्रह्माणं च विधानतः ॥६॥

तथा सौराणि सूक्तानि ऋग्यजुःसामजानि च ॥
जप्त्वा प्रदक्षिणं पश्चात्त्रिः कृत्वा च विभावसोः ॥७॥

आत्मानं चांतरात्मानं परमात्मानमेव च ॥
अभिवंद्य पुनः सूर्यं ब्रह्माणं च विभावसुम् ॥८॥

मुनीन्पितॄन् यथान्यायं स्वनाम्नावाहयेत्ततः ॥
सर्वानावाहयामीति देवानावाह्य सर्वतः ॥९॥

तर्पयेद्विधिना पश्चात्प्राङ्मुखो वा ह्युदङ्मुखः ॥
ध्यात्वा स्वरूपं तत्तत्त्वमभिवंद्य यथाक्रमम् ॥१०॥

देवानां पुष्पतोयेन ऋषीणां तु कुशांभसा ॥
पितॄणां तिलतोयेन गंधयुक्तेन सर्वतः ॥११॥

यज्ञोपवीति देवानां निवीती ऋषितर्पणम् ॥
प्राचीनावीति विप्रेद्र पितॄणां तर्पयेत् क्रमात् ॥१२॥

अंगुल्यग्रेण वै धीमांस्तर्पयेद्देवतर्पणम् ॥
ऋषीन् कनिष्ठांगुलिना श्रोत्रियः सर्वसिद्धये ॥१३॥

पितॄंस्तु तर्पयेद्विद्वान्दाक्षिणांगुष्ठकेन तु ॥
तथैवं मुनिशार्दूल ब्रह्मयज्ञ यजेद्द्विजः ॥१४॥

देवयज्ञं च मानुष्यं भूतयज्ञं तथैव च ॥
पितृयज्ञं च पूतात्मा यज्ञकर्मपरायणः ॥१५॥

स्वशाखाध्ययनं विप्र ब्रह्मयज्ञ इति स्मृतः ॥
अग्नौ जुहोति यच्चान्नं देवयज्ञ इति स्मृतः ॥१६॥

सर्वेषामेव भूतानां बलिदानं विधानतः ॥
भूतयज्ञ इति प्रोक्तो भूतिदः सर्वदेहिनाम् ॥१७॥

सदारान्सर्वतत्त्वज्ञान्ब्राह्मणान्वेदपारगान् ॥
प्रणम्य तेभ्यो यद्दत्तमन्नं मानुष उच्यते ॥१८॥

पितॄनुद्दिश्य यद्दत्तं पितृयज्ञः स उच्यते ॥
एवं पंच महायज्ञान्कुर्यात् सर्वार्थसिद्धये ॥१९॥

सर्वेषां श्रृणु यज्ञानां ब्रह्मयज्ञः परः स्मृतः ॥
ब्रह्मयज्ञरतो मर्त्यो ब्रह्मलोके महीयते ॥२०॥

ब्रह्मयज्ञेन तुष्यंति सर्वे देवाः सवासवाः ॥
ब्रह्मा च भगवान्विष्णुः शंकरो नीललोहितः ॥२१॥

वेदाश्च पितरः सर्वे नात्र कार्या विचारणा ॥
ग्रामाद्बहिर्गतो भूत्वा ब्राह्मणो ब्रह्मयज्ञवित् ॥२२॥

यावत्त्वदृष्टमभवदुटजानां छदं नरः ॥
प्राच्यामुदीच्यां च तथा प्रागुदीच्यामथापि वा ॥२३॥

पुण्यमाचमनं कुर्याद्ब्रह्मयज्ञार्थमेव तत् ॥
प्रीत्यर्थं च ऋचां विप्राः त्रिः पीत्वा प्लाव्यप्लाव्य च ॥२४॥

यजुषां परिमृज्यैवं द्विः प्रक्षाल्य च वारिणा ॥
प्रीत्यर्थं सामवेदानामुपस्पृश्य च मूर्धानि ॥२५॥

स्पृशेदथर्व वेदानां नेत्रे चांगिरसां तथा ॥
नासिके ब्राह्मणोऽङ्गानां क्षाल्यक्षाल्य च वारिणा ॥२६॥

अष्टादशपुराणानां ब्रह्माद्यानां तथैव च ॥
तथा चोपपुराणानां सौरादीनां यथाक्रमम् ॥२७॥

पुण्यानामितिहासानां शैवादीनां तथैव च ॥
श्रोत्रे स्पृशेद्धि तुष्ट्यर्थं हृद्देश्यं तु ततः स्पृशेत् ॥२८॥

कल्पादीनां तु सर्वेषां कल्पवित्कल्पवित्तमाः ॥
एवमाचम्य चास्तीर्य दर्भपिंजूलमात्मनः ॥२९॥

कृत्वा पाणितले धीमानात्मनो दक्षिणोत्तरम् ॥
हेमांगुलीयसंयुक्तो ब्रह्मबंधयुतोपि वा ॥३०॥

विधिवद्ब्रह्मयज्ञं च कुर्यात्सूत्री समाहितः ॥
अकृत्वा च मुनिः पंच महायज्ञान्द्विजोत्तमः ॥३१॥

भुक्त्वा च सूकराणां तु योनौ वै जायते नरः ॥
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन कर्तव्याः शुभमिच्छता ॥३२॥

ब्रह्मयज्ञादथ स्नानं कृत्वादौ सर्वथात्मनः ॥
तीर्थं संगृह्य विधिवत्प्रविशेच्छिबिरं वशी ॥३३॥

बहिरेव गृहात्पादौ हस्तौ प्रक्षाल्य वारिणा ॥
भस्मस्नानं ततः कुर्याद्विधिवद्देहशुद्धये ॥३४॥

शोध्य भस्म यथान्यायं प्रणवेनाग्निहोत्रजम् ॥
ज्योतिः सूर्य इति प्रातर्जुहुयादुदिते यतः ॥३५॥

ज्योतिरग्निस्तथा सायं सम्यक् चानुदिते मृषा ॥
तस्मादुदितहोमस्थं भसितं पावनं शुभम् ॥३६॥

नास्ति सत्यसमं यस्मादसत्यं पातकं च यत् ॥
ईशानेन शिरोदेशं मुखं तत्पुरुषेण च ॥३७॥

उरोदेशमघोरेण गुह्यं वामेव सुव्रताः ॥
सद्येन पादौ सर्वांगं प्रणवेनाभिषेचयेत् ॥३८॥

ततः प्रक्षालयेत्पादं हस्तं ब्रह्मविदां वरः ॥
व्यपोद्य भस्म चादाय देवदेवमनुस्मरन् ॥३९॥

मंत्रस्नानं ततः कुर्यादापोहिष्ठादिभिः क्रमात् ॥
पुण्यैश्चैव तथा मंत्रैर्ऋग्यजुः सामसंभवैः ॥४०॥

द्विजानां तु हितायैवं कथितं स्नानमद्य ते ॥
संक्षिप्य यः सकृत्कुर्यात्स याति परमं पदम् ॥४१॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे पञ्चयज्ञविधानं नाम षड्विंशोध्यायः ॥२६॥