पूर्वभागः - अध्यायः १६

सूत उवाच ॥
अथान्यो ब्रह्मणः कल्पो वर्तते मुनिपुंगवाः ॥
विश्वरूप इति ख्यातो नामतः परमाद्भुतः ॥१॥

विनिवृत्ते तु संहारे पुनः सृष्टे चराचरे ॥
ब्रह्मणः पुत्रकामस्य ध्यायतः परमेष्ठिनः ॥२॥

प्रादुर्भूता महानादा विश्वरूपा सरस्वती ॥
विश्वमाल्यांबरधरा विश्वयज्ञोपवीतिनी ॥३॥

विश्वोष्णीषा विश्वगंधा विश्वमाता महोष्ठिका ॥
तथाविधं स भगवानीशानं परमेश्वरम् ॥४॥

शुद्धस्फटिकसंकाशं सर्वाभरणभूषितम् ॥
अथ तं मनसा ध्यात्वा युक्तात्मा वै पितामहः ॥५॥

ववंदे देवमीशानं सर्वेशं सर्वगं प्रभुम् ॥
ओमीशान नमस्तेऽस्तु महादेव नमोस्तु ते ॥६॥

नमोस्तु सर्वविद्यानामीशान परमेश्वर ॥
नमोस्तु सर्वभूतानामीशान वृषवाहन ॥७॥

ब्रह्मणोधिपते तुभ्यं ब्रह्मणे ब्रह्मरूपिणे ॥
नमो ब्रह्माधिपतये शिवं मेऽस्तु सदाशिव ॥८॥

ओंकारमूर्ते देवेश सद्योजात नमोनमः ॥
प्रपद्ये त्वां प्रपन्नोऽस्मि सद्योजाताय वै नमः ॥९॥

अभवे च भवे तुभ्यं तथा नातिभवे नमः ॥
भवोद्भव भवेशान मां भजस्व महाद्युते ॥१०॥

वामदेव नमस्तुभ्यं ज्येष्ठाय वरदाय च ॥
नमो रुद्राय कालाय कलनाय नमो नमः ॥११॥

नमो विकरणायैव कालवर्णाय वर्णिने ॥
बलाय बलिनां नित्यं सदा विकरणाय ते ॥१२॥

बलप्रमथनायैव बलिने ब्रह्मरूपिणे ॥
सर्वभूतेश्वरेशाय भूतानां दमनाय च ॥१३॥

मनोन्मनाय देवाय नमस्तुभ्यं महाद्युते ॥
वामदेवाय वामाय नमस्तुभ्यं महात्मने ॥१४॥

ज्येष्ठाय चैव श्रेष्ठाय रुद्राय वरदाय च ॥
कालहंत्रे नमस्तुभ्यं नमस्तुभ्यं महात्मने ॥१५॥

इति स्तवेन देवेशं ननाम वृषभध्वजम् ॥
यः पठेत् सकृदेवेह ब्रह्मलोकं गमिष्यति ॥१६॥

श्रावयेद्वा द्विजान् श्राद्धे स याति परमां गतिम् ॥
एवं ध्यानगतं तत्र प्रणमंतं पितामहम् ॥१७॥

उवाच भगवानीशः प्रीतोहं ते किमिच्छसि ॥
ततस्तु प्रणतो भूत्वा वाग्विशुद्धं महेश्वरम् ॥१८॥

उवाच भगवान् रुद्रं प्रीतं प्रीतेन चेतसा ॥
यदिदं विश्वरूपं ते विश्वगौः श्रेयसीश्वरी ॥१९॥

एतद्वेदितुमिच्छामि यथेयं परमेश्वर ॥
कैषा भगवती देवी चतुष्पादा चतुर्मुखी ॥२०॥

चतुःश्रृंगी चतुर्वक्रा चतुर्दंष्ट्रा चतुःस्तनी ॥
चतुर्हस्ता चतुर्नेत्रा विश्वरूपा कथं स्मृता ॥२१॥

किंनामगोत्रा कस्येयं किंवीर्या चापि कर्मतः ॥
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा देवदेवो वृषध्वजः ॥२२॥

प्राह देववृषं ब्रह्मा ब्रह्माणं चात्मसंभवम् ॥
रहस्यं सर्वमंत्राणां पावनं पुष्टिवर्धनम् ॥२३॥

श्रृणुष्वैतत्परं गुह्यमादिसर्गे यथा तथा ॥
एवं यो वर्तते कल्पो विश्वरूपस्त्वसौ मतः ॥२४॥

ब्रह्मस्थानमिदं चापि यत्र प्राप्तं त्वया प्रभो ॥
त्वत्तः परतरं देव विष्णुना तत्पदं शुभम् ॥२५॥

वैकुंठेन विशुद्धेन मम वामांगजेन वा ॥
तदाप्रभृति कल्पश्च त्रयस्त्रिंशत्तमो ह्ययम् ॥२६॥

शतं शतसहस्राणामतीता ये स्वयंभुवः ॥
पुरस्तात्तव देवेश तच्छृणुष्व महामते ॥२७॥

आनंदस्तु स विज्ञेय आनंदत्वे व्यवस्थितः ॥
मांडव्यगोत्रस्तपसा मम पुत्रत्वमागतः ॥२८॥

त्वयि योगं च सांख्यं च तपोविद्याविधिक्रियाः ॥
ऋतं सत्यं दया ब्रह्म अहिंसा सन्मतिः क्षमा ॥२९॥

ध्यानं ध्येयं दमः शांतिर्विद्याऽविद्या मतिर्धृतिः ॥
कांतिर्नीतिः प्रथा मेधा लज्जा दृष्टिः सरस्वती ॥३०॥

तुष्टिः पुष्टिः क्रिया चैव प्रसादश्च प्रतिष्ठिताः ॥
द्वात्रिंशत्सुगुणा ह्येषा द्वात्रिंशाक्षरसंज्ञया ॥३१॥

प्रकृतिर्विहिता ब्रह्मंस्त्वत्प्रसूतिर्महेश्वरी ॥
विष्णोर्भगवतश्चापि तथान्येषामपि प्रभो ॥३२॥

सैषा भगवती देवी मत्प्रसूतिः प्रतिष्ठिता ॥
चतुर्मुखी जगद्योनिः प्रकृतिर्गौः प्रतिष्ठिता ॥३३॥

गौरी माया च विद्या च कृष्णा हैमवतीति च ॥
प्रधानं प्रकृतिश्चैव यामाहुस्तत्त्वचिंतकाः ॥३४॥

अजामेकां लोहितां शुक्लकृष्णां विश्वप्रजां सृजमानां सरूपाम् ॥
अजोहं मां विद्धि तां विश्वरूपं गायत्रीं गां विश्वरूपां हि बुद्ध्या ॥३५॥

एवमुक्त्वा महादेवः ससर्ज परमेश्वरः ॥
ततश्च पार्श्वगा देव्याः सर्वरूपकुमारकाः ॥३६॥

जटी मुंडी शिखंडी च अर्धमुंडश्च जज्ञिरे ॥
ततस्तेन यथोक्तेन योगेन सुमहौजसः ॥३७॥

दिव्यवर्षसहस्रांते उपासित्वा महेश्वरम् ॥
धर्मोपदेशमखिलं कृत्वा योगमयं दृढम् ॥३८॥

शिष्टाश्च नियतात्मानः प्रविष्टा रुद्रमीश्वरम् ॥३९॥
इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे ईशानमाहात्म्यकथनं नाम षोडशोऽध्यायः ॥१६॥