पूर्वभागः - अध्यायः ६५

ऋषयः ऊचुः ॥
आदित्यवंशं सोमस्य वंशं वंशविदां वर ॥
वक्तुमर्हसि चास्माकं संक्षेपाद्रोमहर्षणम् ॥१॥

सूत उवाच ॥
अदितिः सुषुवे पुत्रमादित्यं कश्यपाद्द्विजाः ॥
तस्यादित्यस्य चैवासीद्भार्यात्रयमथापरम् ॥२॥

संज्ञा राज्ञी प्रभा छाया पुत्रांस्तासां वदामि वः ॥
संज्ञा त्वाष्ट्री च सुषुवे सूर्यान्मनुमनुत्तमम् ॥३॥

यमं च यमुनां चैव राज्ञी रेवतमेव च ॥
प्रभा प्रभातमादित्याच्छायां संज्ञाप्यकल्पयत् ॥४॥

छाया च तस्मात्सुषुवे सावर्णि भास्कराद्द्विजाः ॥
ततः शनिं च तपतीं विष्टिं चैव यताक्रमम् ॥५॥

छाया स्वपुत्राभ्यधिकं स्नेहं चक्रे मनौ तदा ॥
पूर्वो मनुर्न चक्षाम यमस्तु क्रोधमूर्च्छितः ॥६॥

संताडयामास रुषा पादमुद्यम्य दक्षिणम् ॥
यमेव ताडिता सा तु छाया वै दुःखिताभवत् ॥७॥

छायाशापात्पदं चैकं यमस्य क्लिन्नमुत्तमम् ॥
पूयशोणित संपूर्णं कृमीणां निचयान्वितम् ॥८॥

सोपि गोकर्णमाश्रित्य फलकेनानिलाशनः ॥
आराधयन्महादेवं यावद्वर्षायुतायुतम् ॥९॥

भवप्रर्सादादागत्य लोकपालत्वमुत्तमम् ॥
पितॄणामाधिपत्यं तु शापमोक्षं तथैव च ॥१०॥

लब्धवान्देवदेवस्य प्रभावाच्छूलपाणिनः ॥
असंहती पुरा भानोस्तेजोमयमनिंदिता ॥११॥

रूपं त्वाष्ट्री स्वदेहात्तु छायाख्यां सा त्वकल्पयत् ॥
वडवारूपमास्थाय तपस्तेपे तु सुव्रता ॥१२॥

कालात्प्रयत्नतो ज्ञात्वा छायां छायापतिः प्रभुः ॥
वडवामगमत्संज्ञामश्वरूपेण भास्करः ॥१३॥

वडवा च तदा त्वाष्ट्री संज्ञा तस्माद्दिवाकरात् ॥
सुषुवे चाश्विनौ देवौ देवानां तु भिषग्वरौ ॥१४॥

लिखितो भास्करः पश्चात्संज्ञापित्रा महात्मना ॥
विष्णोश्चक्रं तु यद्घोरं मंडलाद्भास्करस्य तु ॥१५॥

निर्ममे भगवांस्त्वष्टा प्रधानं दिव्यमायुधम् ॥
रुद्रप्रसादाच्च शुभं सुदर्शनमिति स्मृतम् ॥१६॥

लब्धवान् भगवांश्चक्रं कृष्णः कालाग्निसन्निभम् ॥
मनोस्तु प्रथमस्यासन्नव पुत्रास्तु तत्समाः ॥१७॥

इक्ष्वाकुर्नभगश्चैव धृष्णुः शर्यातिरेव च ॥
नरिष्यंतश्च वै धीमान् नाभागोरिष्ट एव च ॥१८॥

करूषश्च पृषध्रश्च नवैते मानवाः स्मृताः ॥
इला ज्येष्ठा वरिष्ठा च पुंस्त्वं प्राप च या पुरा ॥१९॥

सुद्युम्न इति विख्याता पुंस्त्वं प्राप्ता त्विला पुरा ॥
मित्रावरुणयोस्त्वत्र प्रसादान्मुनिपुंगवाः ॥२०॥

पुनः शरवणं प्राप्य स्त्रीत्वं प्राप्तो भवाज्ञया ॥
सुद्युम्नो मानवः श्रीमान् सोमवंशप्रवृद्धये ॥२१॥

इक्ष्वाकोरश्वमेधेन इला किंपुरुषोऽभवत् ॥
इला किंपुरुषत्वे च सुद्युम्न इति चोच्यते ॥२२॥

मासमेकं पुमान्वीरः स्त्रीत्वं मासमभूत्पुनः ॥
इला बुधस्य भवनं सोमपुत्रस्य चाश्रिता ॥२३॥

बुधेनांतरमासाद्य मैथुनाय प्रविर्तिता ॥
सोमपुत्राद्बुधाच्चापि ऐलो जज्ञे पुरूरवाः ॥२४॥

सोमवंशाग्रजो धीमान्भवभक्तः प्रतापवान् ॥
इक्ष्वाकोर्वंशविस्तारं पश्चाद्वक्ष्ये तपोधनाः ॥२५॥

पुत्रत्रयमभूत्तस्य सुद्युम्नस्य द्विजोत्तमाः ॥
उत्कलश्च गयश्चैव विनताश्वस्तथैव च ॥२६॥

उत्कलस्योत्कलं राष्ट्रं विनताश्वस्य पश्चिमम् ॥
गया गयस्य चाख्याता पुरी परमशोभना ॥२७॥

सुराणां संस्थितिर्यस्यां पितॄणां च सदा स्थितिः ॥
इक्ष्वाकुज्येष्ठदायादो मध्येदशमवाप्तवान् ॥२८॥

कन्याभावाच्च सुद्युम्नो नैव भागमवाप्तवान् ॥
वसिष्ठवचनात्त्वासीत्प्रतीष्ठाने महाद्युतिः ॥२९॥

प्रतिष्ठा धर्मराजस्य सुद्युम्नस्य महात्मनः ॥
तत्पुरूरवसे प्रादाद्राज्यं प्राप्यः महायशाः ॥३०॥

मानवेयो महाभागः स्त्रीपुंसोर्लक्षणान्वितः ॥
इक्ष्वाकोरभवद्वीरो विकुक्षिर्धर्मवित्तमः ॥३१॥

ज्येष्ठः पुत्रशतस्यासीद्दश पंच च तत्सुताः ॥
अभूज्ज्येष्ठः ककुत्स्थश्च ककुत्स्थात्तु सुयोधनः ॥३२॥

ततः पृथुर्मुनिश्रेष्ठा विश्वकः पार्थिवस्तथा ॥
विश्वकस्यार्द्रको धीमान्युवनाश्वस्तु तत्सुतः ॥३३॥

शाबस्तिश्च महातेजा वंशकस्तु ततोभवत् ॥
निर्मिता येन शाबस्ती गौडदेशे द्विजोत्तमाः ॥३४॥

वंशाच्च बृहदश्वोभूत्कुवलाश्वस्तु तत्सुतः ॥
धुंधुमारत्वमापन्नो धुंधुं हत्वा महाबलम् ॥३५॥

धंधुमारस्य तनयास्त्रयस्त्रैलोक्यविश्रुताः ॥
दृढाश्वश्चैव चंडाश्वः कपिलाश्वश्च ते स्मृताः ॥३६॥

दृढाश्वस्य प्रमोदस्तु हर्यश्वस्तस्य वै सुतः ॥
हर्यश्वस्य निकुंभस्तु संहताश्वस्तु तत्सुतः ॥३७॥

कृशाश्वोथरणाश्वश्च संहताश्वात्मजावुभौ ॥
युवनाश्वो रणाश्वस्य मांधाता तस्य वै सुतः ॥३८॥

मांधातुः पुरुकुत्सोभूदंबरीषश्च वीर्यवान् ॥
मुचुकुंदश्च पुण्यात्मा त्रयस्त्रैलोक्यविश्रुताः ॥३९॥

अंबरीषस्य दायादो युवानाश्वोपरः स्मृतः ॥
हरितो युवनाश्वस्य हरितास्तु यतः स्मृताः ॥४०॥

एते ह्यंगिरसः पक्षे क्षत्रोपेता द्विजातयः ॥
पुरुकुत्सस्य दायादस्त्रसद्दस्युर्महायशाः ॥४१॥

नर्मदायां समुत्पन्नः संभूतिस्तस्य चात्मजः ॥
विष्णुवृद्धः सुतस्तस्य विष्णुवृद्धा यतः स्मृताः ॥४२॥

एते ह्यंगिरसः पक्षे क्षत्रोपेताः समाश्रिताः ॥
संभूतिरपरं पुत्रमनरण्यमजीजनत् ॥४३॥

रावणेन हतो योऽसौ त्रैलोक्यविजये द्विजाः ॥
बृहदश्वोऽनरण्यस्य हर्यश्वस्तस्य चात्मजः ॥४४॥

हर्यश्वात्तु दृषद्वत्यां जज्ञे वसुमना नृपः ॥
तस्य पुत्रोभवद्राजा त्रिधन्वा भवभावितः ॥४५॥

प्रसादाद्ब्रह्मसूनोर्वै तंडिनः प्राप्य शिष्यताम् ॥
अश्वमेधसहस्रस्य फलं प्राप्य तदाज्ञया ॥४६॥

गणैश्वर्यमनुप्राप्तो भवभक्तः प्रतापवान् ॥
कथं चैवाश्वमेधं वै करोमीति विचिंतयन् ॥४७॥

धनहीनश्च धर्मात्मा दृष्टवान् ब्रह्मणः सुतम् ॥
तंडिसंज्ञं द्विजं तस्माल्लब्धवान्द्विजसत्तमाः ॥४८॥

नाम्नां सहस्रं रुद्रस्य ब्रह्मणा कथितं पुरा ॥
तेन नाम्नां सहस्रेण स्तुत्वा तण्डिर्महेश्वरम् ॥४९॥

लब्धवान्गाणपत्यं च ब्रह्मयोनिर्द्विजोत्तमः ॥
ततस्तस्मान्नृपो लब्ध्वा तण्डिना कथितं पुरा ॥५०॥

नाम्नां सहस्रं जप्त्वा वै गाणपत्यमवाप्तवान् ॥
ऋषय ऊचुः ॥
नाम्नां सहस्रं रुद्रस्य तांडिना ब्रह्मयोनिना ॥५१॥

कथितं सर्ववेदार्थसंचयं सूत सुव्रत ॥
नाम्नां सहस्रं विप्राणां वक्तुमर्हसि शोभनम् ॥५२॥

सूत उवाच ॥
सर्वभूतात्मभूतस्य हरस्यामिततेजसः ॥
अष्टोत्तरसहस्रं तु नाम्नां श्रृणुत सुव्रताः ॥५३॥

यज्जप्त्वा तु मुनिश्रेष्ठा गाणपत्यमवाप्तवान् ॥
ॐ स्थिरः स्थाणुः प्रभुर्भानुः प्रवरे वरदो वरः ॥५४॥

सर्वात्मा सर्वविख्यातः सर्वः सर्वकरो भवः ॥
जटी दंडी शिखंडी च सर्वगः सर्वभावनः ॥५५॥

हरिश्च हरिणाक्षश्च सर्वभूतहरः स्मृतः ॥
प्रवृत्तिश्च निवृत्तिश्च शांतात्मा शाश्वतो ध्रुवः ॥५६॥

श्मशानवासी भगवान्खचरो गोचरेर्दनः ॥
अभिवाद्यो महाकर्मा तपस्वी भूतधाराणः ॥५७॥

उन्मत्तवेषः प्रच्छन्नः सर्वलोकः प्रजापतिः ॥
महारूपो महाकायः सर्वरूपो महायशाः ॥५८॥

महात्मा सर्वभूतश्च विरुपो वामनो नरः ॥
लोकपालोऽन्तर्हितात्मा प्रसादोऽभयदो विभुः ॥५९॥

पवित्रश्च महांश्चैव नियतो नियताश्रयः ॥
स्वयंभूः सर्वकर्मा च आदिरादिकरो निधिः ॥६०॥

सहस्राक्षो विशालाक्षः सोमो नक्षत्रसाधकः ॥
चन्द्रः सूर्यः शनिः केतुर्ग्रहो ग्रहपतिर्मतः ॥६१॥

राजा राज्योदयः कर्ता मृगबाणार्पणो घनः ॥
महातपा दर्घितपा अदृश्यो धनसाधकः ॥६२॥

संवत्सरः कृतो मंत्र प्राणायामः परंतपः ॥
योगी योगो महाबीजो महारतो महाबलः ॥६३॥

सुवर्णरेताः सर्वज्ञः सुबीजो वृषवाहनः ॥
दशबाहुस्त्वनिमिषो नीलकंठ उमापतिः ॥६४॥

विश्वरूपः स्वयंश्रेष्ठो बलवीरो बलाग्रणीः ॥
गणकर्ता गणपतिर्दिग्वासाः काम्य एव च ॥६५॥

मंत्रवित्परमो मंत्रः सर्वभावकरो हरः ॥
कमंडलुधरो धन्वी बाणहस्तः कपालवान् ॥६६॥

शरी शतघ्नी खङ्गी च पट्टिशी चायुधी महान् ॥
अजश्च मृगरूपश्च तेजस्तेजस्करो विधिः ॥६७॥

उष्णीषी च सुवक्त्रश्च उदग्रो विनतस्तथा ॥
दीर्घश्च हरिकेशश्च सुतीर्थः कृष्ण एव च ॥६८॥

श्रृगालरूपः सर्वार्थो मुंडः सर्वशुभंकरः ॥
सिंहशार्दूलरूपश्च गंधकारी कपर्द्यपि ॥६९॥

ऊर्ध्वरेतोर्ध्वलिङ्गी च ऊर्ध्वशायी नभस्तलः ॥
त्रिजटी चीरवासाश्च रुद्रः सेना पतिर्विभुः ॥७०॥

अहोरात्रं च नक्तं च तिग्ममन्युः सुवर्चसः ॥
गजहा दैत्यहा कालो लोकधाता गुणाकरः ॥७१॥

सिंहशार्दुलरूपाणामार्द्रचर्मांबरंधरः ॥
कालयोगी महानादः सर्वावासश्चतुष्पथः ॥७२॥

निशाचरः प्रेतचारी सर्वदर्शी महेश्वरः ॥
बहु भूतो बहुधनः सर्वसारोऽमृतेश्वरः ॥७३॥

नृत्यप्रियो नित्यनृत्यो नर्तनः सर्वसाधकः ॥
सकार्मुको महाबाहुर्महाघोरो महातपाः ॥७४॥

महाशरो महापाशो नित्यो गिरिचरो मतः ॥
सहस्रहस्तो विजयो व्यवसायो ह्यनिन्दितः ॥७५॥

अमर्षणो मर्षणात्मा यज्ञहा काम नाशनः ॥
दक्षहा परिचारि च प्रहसो मध्यमस्तथा ॥७६॥

तेजोपहारि बलवान्विदितोऽभ्युदितो बहुः ॥
गंभीरघोषो योगात्मा यज्ञहा कामनाऽशनः ॥७७॥

गंभीररोषो गंभीरो गंभीरबलवाहनः ॥
न्यग्रोधरूपो न्यग्रोचो वश्वकर्मा च विश्वभुक् ॥७८॥

तीक्ष्णोपायश्च हर्यश्वः सहायः कर्मकालवित् ॥
विष्णुः प्रसादितो यज्ञः समुद्रो वडवामुखः ॥७९॥

हुताशनसहसायश्च प्रशांतात्मा हुताशनः ॥
उग्रतेजा महातेजा जयो विजयकालवित् ॥८०॥

ज्योतिषामयनं सिद्धिः संधिर्विग्रह एव च ॥
खङ्गी शंखी जटी ज्वाली खचरो द्युचरो बली ॥८१॥

वैणवी पणवी कालः कालकंठः कटं कटः ॥
नक्षत्रविग्रहो भावो निभावः सवतोमुखः ॥८२॥

विमोचनस्तु शरणो हिरण्यकवचोद्भवः ॥
मेखलाकृतिरूपश्च जलाचारः स्तुत स्तथा ॥८३॥

वीणी च पणवी ताली नाली कलिकटुस्तथा ॥
सर्वतूर्यनिनादी च सर्वव्याप्य परिग्रहः ॥८४॥

व्यालरूपी बिलावासी गुहावासी तरंगवित् ॥
वृक्षः श्रीमालकर्मा च सर्वबंधविमोचनः ॥८५॥

बंधनस्तु सुरेन्द्राणां युधि शत्रुविनाशनः ॥
सखा प्रवासो दुर्वापः सर्वसाधुनिषेवितः ॥८६॥

प्रस्कंदोप्यविभावश्च तुल्यो यज्ञविभागवित् ॥
सर्ववासः सर्वचारी दुर्वासा वासवो मतः ॥८७॥

हैमो हेमकरो यज्ञः सर्वधारी धरोत्तमः ॥
आकाशो निर्विरूपश्च विवासा उरगः खगः ॥८८॥

भिक्षुश्च भिक्षुरूपी च रौद्ररूपः सुरूपवान् ॥
वसुरेताः सुवचस्वी वसुवेगो महाबलः ॥८९॥

मनो वेगो निशाचारः सर्वलोकशुभप्रदः ॥
सर्वावासी त्रयीवासी उपदेशकरो धरः ॥९०॥

मुनिरात्मा मुनीर्लोकः सभाग्यश्च सहस्रभुक् ॥
पक्षी च पक्षरूपश्च अतिदीप्तो निशाकरः ॥९१॥

समीरो दमनाकारो ह्यर्थो ह्यर्थकरो वशः ॥
वासुदेवश्च देवश्च वामदेवश्च वामनः ॥९२॥

सिद्धियोगापहारी च सिद्धः सर्वार्थसाधकः ॥
अक्षुण्णक्षुण्णरूपश्च वृषणो मृदुरव्ययः ॥९३॥

महासेनो विशाखश्च षष्टिभागो गवां पतिः ॥
चक्रहस्तस्तु विष्टंभी मूलस्तम्भन एव च ॥९४॥

ऋतुर्ऋतुकरस्तालो मधुर्मधुकरो वरः ॥
वानस्पत्यो वाजसनो नित्यमाश्रम पूजितः ॥९५॥

ब्रह्मचारी लोकचारि सर्वचारि सुचारवित् ॥
ईशान ईश्वरः कालो निशाचारी ह्यनेकदृक् ॥९६॥

निमित्तस्थो निमित्तं च नंदीर्नंदिकरो हरः ॥
नंदीश्वरः सुनंदी च नंदनो विषमर्दनः ॥९७॥

भगहारी नियंता च कालो लोकपितामहः ॥
चतुर्मुखो महालिंगश्चारुलिङ्गस्तथैव च ॥९८॥

लिंगाध्यक्षः सुराध्यक्षः कालाध्यक्षो युगावहः।
बीजाध्यक्षो बीजकर्ता अद्यात्मानुगतो बलः ॥९९॥

इतिहासश्च कल्पश्च दमनो जगदीश्वरः ॥
दंभो दंभकरो दाता वंशो वंशकरः कलिः ॥१೦०॥

लोककर्ता पशुपतिर्महाकर्ता ह्यधोक्षजः ॥
अक्षरं परमं ब्रह्म बलवाञ्छुक्त एव च ॥१॥(१೦१)

नित्यो ह्यनीशः शुद्धात्मा शुद्धो मानो गतिर्हविः ॥
प्रासादस्तु बलो दर्पो दर्पणो हव्य इन्द्रजित् ॥२॥(१೦२)

वेदकारः सूत्रकारो विद्वांश्च परमर्दनः ॥
महामेघनिवासी च महाघोरो वशी करः ॥३॥(१೦३)

अग्निज्वालो महाज्वालः परिधूम्रावृतो रविः ॥
धिषणः शंकरो नित्यो वर्चस्वी धूम्रलोचनः ॥४॥(१೦४)

नलिस्तकथाङ्गलुप्तश्च शोभनो नरविग्रहः ॥
स्वस्ति स्वस्तिस्वभावश्च भोगी भोगकरो लघुः ॥५॥(१೦५)

उत्संगश्च महांगश्च महागर्भः प्रतापवान् ॥
कृष्णवर्णः सुवर्णश्च इन्द्रियः सर्ववर्णिकः ॥६॥(१೦६)

महापादो महाहस्तो महाकायो महायशाः ॥
महामूर्धा महामात्रो महामित्रो नगालयः ॥७॥(१೦७)

महास्कंधो महाकर्णो महोष्ठश्च महाहनुः ॥
महानासो महाकंठो महाग्रीवः श्मशानवान् ॥८॥(१೦८)

महाबलो महातेजा ह्यंतरात्मा मृगालयः ॥
लंबितोष्ठश्च निष्ठश्च महामायः पयोनिधिः ॥९॥(१೦९

महादन्तो महादंष्ट्रो महाजिह्वो महामुखः ॥
महानखो महारोमा महाकेशो महाजटः ॥१०॥(११೦)

असपत्नः प्रसादश्च प्रत्ययो गीतसाधकः ॥
प्रस्वेदनोऽस्वहेनश्च आदिकश्च महामुनिः ॥११॥(१११)

वृषको वृषकेतुश्च अनलो वायुवाहनः ॥
मंडली मेरुवासश्च देववाहन एव च ॥१२॥(११२)

अथर्वशीर्षः सामास्य ऋक्सहस्रोर्जितेक्षणः ॥
यजुः पादभुजो गुह्यः प्रकाशौजास्तथैव च ॥१३॥(११३)

अमोघार्थप्रसादश्च अंतर्भाव्यः सुदर्शनः ॥
उपहारः प्रियः सर्वः कनकः कांचनस्थितः ॥१४॥(११४)

नाभिर्जन्दिकरो हर्म्यः पुष्करः स्थपतिः स्थितः ॥
सर्वशास्त्रो धनश्चाद्यो यज्ञो यज्वा समाहितः ॥१५॥(११५)

नगो नीलः कविः कालो मकरः कालपूजितः ॥
सगणो गणकारश्च भूतभावनसारथिः ॥१६॥(११६)

भस्मशायी भस्मगोप्ता भस्मभूततनुर्गमः ॥
आगमश्च विलोपश्च महात्मा सर्वपूजितः ॥१७॥(११७)

शुक्लः स्त्रीरूपसंपन्नः शुचिर्भूतनिषेवितः ॥
आश्रमस्थः कपोतस्थो विश्वकर्मा पतिर्विराट् ॥१८॥(११८)

विशालशाखस्ताम्रोष्ठो ह्यंबुजालः सुनिश्चितः ॥
कपिलः कलशः स्थूल आयुधश्चैव रोमशः ॥१९॥(११९)

गंधर्वो ह्यदितिस्तार्क्ष्यो ह्यविज्ञेयः सुशारदः ॥
परश्वधायुधो देवो ह्यर्थकारी सुबांधवः ॥२०॥(१२೦)

तुंबवीणो महाकोप ऊर्ध्वरेता जलेशयः ॥
उग्रो वंशकरो वंशो वंशवादी ह्यनिन्दितः ॥२१॥(१२१)

सर्वांगरूपी मायावी सुहृदो ह्यनिलो बलः ॥
बंधनो बंधकर्ता च सुबंधनविमोचनः ॥२२॥(१२२)

राक्षसघ्नोऽथ कामारिर्महादंष्ट्रो महायुधः ॥
लंबितो लंबितोष्ठश्च लंबहस्तो वरप्रदः ॥२३॥(१२३)

बाहुस्त्वनिंदितः सर्वः शंकरोथाप्यकोपनः ॥
अमरेशो महाघोरो विश्वदेवः सुरारिहा ॥२४॥(१२४)

अहिर्बुध्न्यो निर्ऋतिश्च चेकितानो हली तथा ॥
अजैकपाच्छ कापाली शं कुमारो महा गिरिः ॥२५॥(१२५)

धन्वंतरिर्धूमकेतुः सूर्यो वैश्रवणस्तथा ॥
धाता विष्णुश्च शक्रश्च मित्रस्त्वष्टा धरो ध्रुवः ॥२६॥(१२६)

प्रभासः पर्वतो वायुरर्यमा सविता रविः ॥
धृतिश्चैव विधाता च मांधाता भूतभावनः ॥२७॥(१२७)

नीरस्तीर्थश्च भीमश्च सर्वकर्मा गुणोद्वहः ॥
पद्मगर्भो महागर्भश्चंद्रवक्त्रो नभोऽनघः ॥२८॥(१२८)

बलवांश्चोपशांतश्च पुरामः पुण्यकृत्तमः ॥
क्रूरकर्ता क्रूरवासी तनुरात्मा महौषधः ॥२९॥(१२९)

सर्वाशयः सर्वचारी प्राणेशः प्राणिनां पतिः ॥
देवदेवः सुखोत्सिक्तः सदसत्सर्वरत्नवित् ॥३०॥(१३೦)

कैलासस्थो गुहावासी हिमवद्गिरिसंश्रयः ॥
कुलहारी कुलाकर्ता बहुवित्तो बहुप्रजः ॥३१॥(१३१)

प्राणेशो बंधकी वृक्षो नकुलश्चाद्रिकस्तथा ॥
ह्रस्वग्रीवो महाजानुरलोलश्च महौषधिः ॥३२॥(१३२)

सिद्धांतकारी सिद्धार्थश्छंदो व्याकरणोद्भवः ॥
सिंहनादः सिंहदंष्ट्रः सिंहास्यः सिंहवाहनः ॥३३॥(१३३)

प्रभावात्मा जगत्कालः कालः कंपी तरुस्तनुः ॥
सारंगो भूतचक्रांकः केतुमाली सुवेधकः ॥३४॥(१३४)

भूतालयो भूतपतिरहोरात्रो मलोऽमलः ॥
वसुभृत्सर्वभूतात्मा निश्चलः सुविदुर्बुधः ॥३५॥(१३५)

असुहृत्सर्वभूतानां निश्चलश्चलविद्बुधः ॥
अमोघः संयमो हृष्टो भोजनः प्राणधारणः ॥३६॥(१३६)

धृतिमान्मतिमांस्त्र्यक्षः सुकृतस्तु युधांपतिः ॥
गोपालो गोपतिर्ग्रामो गोचर्मवसनो हरः ॥३७॥(१३७)

हिरण्यबाहुश्च तथा गुहावासः प्रवेशनः ॥
महामना महाकामो चित्तकामो जितेन्द्रियः ॥३८॥(१३८)

गांधारश्च सुरापश्च तापकर्मरतो हितः ॥
महाभूतो भूतवृतो ह्यप्सरो गणसेवितः ॥३९॥(१३९)

महाकेतुर्धराधाता नैकतानरतः स्वरः ॥
अवेदनीय आवेद्यः सर्वगश्च सुखावहः ॥४०॥(१४೦)

तारणश्चरणो धाता परिधा परिपूजितः ॥
संयोगी वर्धनो वृद्धो गणिकोऽथ गणाधिपः ॥४१॥(१४१)

नित्यो धाता सहायश्च देवासुरपतिः पतिः ॥
युक्तश्च युक्तबाहुश्च सुदेवोपि सुपर्वणः ॥४२॥(१४२)

आषाढश्च सषाढश्च स्कधंदो हरितो हरः ॥
वपुरावर्तमानोऽन्यो वपुःश्रेष्ठो महावपुः ॥४३॥(१४३)

शिरो विमर्शनः सर्वलक्ष्यलक्षणभूषितः ॥
अक्षयो रथगीतश्च सर्वभोगी महाबलः ॥४४॥(१४४)

साम्नायोथ महाम्नायस्तीर्थदेवो महायशाः ॥
निर्जीवो जीवनो मंत्रः सुभगो बहुकर्कशः ॥४५॥(१४५)

रत्नभूतोऽथ रत्नाङ्गो महार्णवनिपातवित् ॥
मूलं विशालो ह्यमृतं व्यक्ताव्यक्तस्तपोनिधिः ॥४६॥(१४६)

आरोहणोधिरोहश्च शीलधारी महातपाः ॥
महाकण्ठो महायोगी युगो युगकरो हरिः ॥४७॥(१४७)

युगरूपो महारूपो वहनो गहनो नगः ॥
न्यायो निर्वापणोऽपादः पण्डितो ह्यचलोपमः ॥४८॥(१४८)

बहुमालो महामालः शिपिविष्टः सुलोचनः ॥
विस्तारो लवणः कूपः कुसुमांगः फलोदयः ॥४९॥(१४९)

ऋषभो वृषभो भंगो माणिर्बिंबजटाधरः ॥
इंदुर्विसर्गः सुमुखः शूरः सर्वायुधः सहः ॥५०॥(१५೦)

निवेदनः सुधाजातः स्वर्गद्वारो महाधनुः ॥
गिरावासो विसर्गश्च सर्वलक्षणलक्षवित् ॥५१॥(१५१)

गन्धमाली च भगवाननन्तः सवलक्षणः ॥
संतानो बहुलो बाहुः सकलः सर्वपावनः ॥५२॥(१५२)

करस्थाली कपाली च ऊर्ध्वसंहननो युवा ॥
यंत्रतंत्रसुविख्यातो लोकः सर्वाश्रयो मृदुः ॥५३॥(१५३)

मुण्डो विरूपो विकृतो दण्डी कुण्डी विकुर्वणः ॥
वार्यक्षः ककुभो वज्री दीप्तेजाः सहस्रपात् ॥५४॥(१५४)

सहस्रमूर्धा देवेन्द्रः सर्वदेवमयो गुरुः ॥
सहस्रबाहुः सर्वाङ्गः शरण्यः सर्वलोककृत् ॥५५॥(१५५)

पवित्रं त्रिमधुर्मंत्रः कनिष्ठः कृष्णपिंगलः ॥
ब्रह्मदंडविनिर्माता शतघ्नः शतपाशधृक् ॥५६॥(१५६)

कला काष्ठा लवो मात्रा मुहूर्तोहः क्षपा क्षणः ॥
विश्वक्षेत्रप्रदो बीजं लिंगमाद्यस्तु निर्मुखः ॥५७॥(१५७)

सदसद्व्यक्तमव्यक्तं पिता माता पितामहः ॥
स्वर्गद्वारं मोक्षद्वारं प्रजाद्वारं त्रिविष्टपः ॥५८॥(१५८)

निर्वाणं हृदयश्चैव ब्रह्मलोकः परा गतिः ॥
देवासुरविनिर्माता देवासुरपरायणः ॥५९॥(१५९)

देवासुरगुरुर्देवो देवासुरनमस्कृतः ॥
देवासुरमहामात्रो देवासुरगणाश्रयः ॥६०॥(१६೦)

देवासुरगणाध्यक्षो देवासुरगणाग्रणीः ॥
देवाधिदेवो देवर्षिदेवासुरवरप्रदः ॥६१॥(१६१)

देवासुरेश्वरो विष्णुर्देवासुरमहेश्वरः ॥
सर्वदेवमयोऽचिंत्यो देवतात्मा स्वयंभवः ॥६२॥(१६२)

उद्गतस्त्रिक्रमो वैद्यो वरदोऽवरजोंबरः ॥
इज्यो हस्ती तथा व्याघ्रो देवसिंहो महर्षभः ॥६३॥(१६३)

विबुधाग्र्यः सुरः श्रेष्ठः स्वर्गदेवस्तथोत्तमः ॥
संयुक्तः शोभनो वक्ता आशानां प्रभवोव्ययः ॥६४॥(१६४)

गुरुः कांतो निजः सर्गः पवित्रः सर्ववाहनः ॥
श्रृंगी श्रृंगप्रियो बभ्रू राजराजो निरामयः ॥६५॥(१६५)

अभिरामः सुशरणो निरामः सर्वसाधनः ॥
ललाटाक्षो विश्वदेहो हरिणो ब्रह्मवर्चसः ॥६६॥(१६६)

स्थावराणां पतिश्चैव नियतेन्द्रियवर्तनः ॥
सिद्धार्थः सर्वभूतार्थोऽचिंत्यः सत्यः शुचिव्रतः ॥६७॥(१६७)

व्रताधिपः परं ब्रह्म मुक्तानां परमा गातिः ॥
विमुक्तो मुक्तकेशश्च श्रीमाञ्छ्रीवर्धनो जगत् ॥६८॥(१६८)

यथाप्रधानं भगवानिति भक्त्या स्तुतो मया ॥
भक्तिमेवं पुरुस्कृत्य मया यज्ञपतिर्विभुः ॥६९॥(१६९)

ततो ह्यनुज्ञां प्राप्यैवं स्तुतो भक्तिमतां गतिः ॥
तस्माल्लब्ध्वा स्तवं शंभोर्नृपस्त्रैलोक्यविश्रुतः ॥७०॥(१७೦)

अश्वमेधसहस्रस्य फलं प्राप्य महायशाः ॥
गणाधिपत्यं संप्राप्तस्तंडिनस्तेजसा प्रभोः ॥७१॥(१७१)

यः पठेच्छ्रुणुयाद्वापि श्रावयेद्ब्राह्मणानपि ॥
अश्वमेधसहस्रस्य फलं प्राप्नोति वै द्विजाः ॥७२॥(१७२)

ब्रह्मघ्नश्च सुरापश्च स्तेयी च गुरुतल्पगः ॥
शरणागतधाती च मित्रविश्वासघातकः ॥७३॥(१७३)

मातृहा पितृहा चैव विरहा भ्रूणहा तथा ॥
संवत्सरं क्रमाज्जप्त्वा त्रिसंध्यं शंकराश्रमे ॥७४॥(१७४॥

देवभिष्ट्वा त्रिसंध्यं च सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥१७५॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे रुद्रसहस्रनामकथनं नाम पंचषष्टित्तमोध्यायः ॥६५॥