पूर्वभागः - अध्यायः ८४

सूत उवाच ॥
उमामहेश्वरं वक्ष्ये व्रतमीश्वरभाषितम् ॥
नरनार्यादिजंतूनां हिताय मुनिसत्तमाः ॥१॥

पौर्णमास्याममावास्यां चतुर्दस्यष्टमीषु च ॥
नक्तमब्दं प्रकुर्वीत हविष्यं पूजयेद्भवम् ॥२॥

उमामहेशप्रतिमां हेम्ना कृत्वा सुशोभनाम् ॥
राजतीं वाथ वर्षांते प्रतिष्ठाप्य यथाविधि ॥३॥

ब्राह्मणान् भोजयित्वा च दत्त्वा शक्त्या च दक्षिणाम् ॥
रथाद्यैर्वापि देवेशं नीत्वा रुद्रालयं प्रति ॥४॥

सर्वातिशयसंयुक्तैश्छत्रचामरभूषणैः ॥
निवेदयेद्व्रतं चैव शिवाय परमेष्ठिने ॥५॥

स याति शिवासायुज्यं नारी देव्या यदि प्रभो ॥
अष्टम्यां च चतुर्दश्यां नियता ब्रह्मचारिणी ॥६॥

वर्षमेकं न भुंजीत कन्या वा विधवापि वा ॥
वर्षांते प्रतिमां कृत्वा पूर्वोक्तविधिना ततः ॥७॥

प्रतिष्ठाप्य यथान्यायं दत्त्वा रुद्रालये पुनः ॥
ब्राह्मणान् भोजयित्वा च भवान्या सह मोदते ॥८॥

या नार्येवं चरेदब्दं कृष्णामेकां चतुर्दशीम् ॥
वर्षांते प्रतिमां कृत्वा येन केनापि वा द्विजाः ॥९॥

पूर्वोक्तमखिलं कृत्वा भवान्या सह मोदते ॥
अमावास्यां निराहारा भवेदब्दं सुयंत्रिता ॥१०॥

शूलं च विधिना कृत्वा वर्षांते विनिवेदयेत् ॥
स्नाप्येशानं यजेद्भक्त्या सहस्रैः कमलैः सितैः ॥११॥

राजतं कमलं चैव जांबूनदसुकर्णिकम् ॥
दत्त्वा भवाय विप्रेभ्यः प्रदद्याद्दक्षिणामपि ॥१२॥

कामतोपि कृतं पापं भ्रूणहत्यादिकं च यत् ॥
तत्सर्वं शूलदानेन भिंद्यान्नारी न संशयः ॥१३॥

सायुज्यं चैवमाप्नोति भवान्या द्विजसत्तमाः ॥
कुर्याद्यद्वा नरः सोपि रुद्रसायुज्यमाप्नुयात् ॥१४॥

पौर्णमास्याममावास्यां वर्षमेकमतंद्रिता ॥
उपवासरता नारी नरोपि द्विजसत्तमाः ॥१५॥

नियोगादेव तत्कार्यं भर्तॄणां द्विजसत्तमाः ॥
जपं दानं तपः सर्वमस्वतंत्रा यतः स्त्रियः ॥१६॥

वर्षांते सर्वगंधाढ्यां प्रतिमां संनिवेदयेत् ॥
सा भवान्याश्च सायुज्यं सारूयं चापि सुव्रता ॥१७॥

लभते नात्र संदेहः सत्यंसत्यं वदाम्यहम् ॥
कार्तिक्यां वा तु या नारी एकभक्तेन वर्तते ॥१८॥

क्षमाहिंसादिनियमैः संयुक्ता ब्रह्मचारिणी ॥
दद्यात्कृष्णतिलानां च भारमेकमतंद्रिया ॥१९॥

सघृतं सगुडं चैव ओदनं परमेष्ठिने ॥
दत्त्वा च ब्राह्मणेभ्यश्च यथाविभवविस्तरम् ॥२०॥

अष्टम्यां च चतुर्दश्यामुपवासरता च सा ॥
भवान्या मोदते सार्धं सारूप्यं प्राप्य सुव्रता ॥२१॥

क्षमा सत्यं दया दानं शौचमिंद्रियनिग्रहः ॥
सर्वव्रतेष्वयं धर्मः सामान्यो रुद्रपूजनम् ॥२२॥

समासाद्वः प्रवक्ष्यामि प्रतिमासमनुक्रमात् ॥
मार्गशीर्षकमासादि कार्तिक्यांतं यताक्रमम् ॥२३॥

व्रतं सुविपुलं पुण्यं नंदिना परिभाषितम् ॥
मार्गशीर्षकमासेथ वृषं पूर्णांगमुत्तमम् ॥२४॥

अलंकृत्य यथान्यायं शिवाय विनिवेदयेत् ॥
सा च सार्धं भवान्या वै मोदते नात्र संशयः ॥२५॥

पुष्यमासे तु वै शूलं प्रतिष्ठाप्य निवेदयेत् ॥
पूर्वोक्तमखिलं कृत्वा भवान्या सह मोदते ॥२६॥

माघमासे रथं कृत्वा सर्वलक्षणलक्षितम् ॥
दद्यात्संपूज्य देवेशं ब्राह्मणांश्चैव भोजयेत् ॥२७॥

सा च देव्या महाभाग मोदते नात्र संशयः ॥
फाल्गुने प्रतिमां कृत्वा हिरण्येन यथाविधि ॥२८॥

राजतेनापि ताम्रेण यथाविभवविस्तरम् ॥
प्रतिष्ठाप्य समभ्यर्च्य स्थापयेच्छंकरालये ॥२९॥

सा च सार्धं महादेव्या मोदते नात्र संशयः ॥
चैत्रे भवं कुमारं च भवानीं च यथाविधि ॥३०॥

ताम्राद्यैर्विधिवत्कृत्वा प्रतिष्ठाप्य यथाविधि ॥
भवान्या मोदते सार्धं दत्त्वा रुद्राय शंभवे ॥३१॥

कृत्वालयं हि कौबेरं राजतं रजतेन वै ॥
ईश्वरोमासमायुक्तं गणेशैश्च समंततः ॥३२॥

सर्वरत्नसमायुक्तं प्रतिष्ठाप्य यथाविधि ॥
स्थापयेत्परमेशस्य भवस्यायतने शुभे ॥३३॥

वैशाखे वै चरेदेवं कैलासाख्यं व्रतोत्तमम् ॥
कैलासपर्वतं प्राप्य भवान्या सह मोदते ॥३४॥

ज्येष्ठे मासि महादेवं लिंगमूर्तिमुमापतिम् ॥
कृतांजलि पुटेनैव ब्रह्मणा विष्णुना तथा ॥३५॥

मध्ये भवेन संयुक्तं लिंगमूर्ति द्विजोत्तमाः ॥
हंसेन च वराहेण कृत्वा ताम्रादिभिः शुभाम् ॥३६॥

प्रतिष्ठाप्य यथान्यायं ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः ॥
शिवाय शिवमासाद्य शिवस्थाने यथाविधि ॥३७॥

ब्राह्मणैः सहितां स्थाप्य देव्याः सायुज्यमाप्नुयात् ॥
आषाढे च शुभे मासे गृहं कृत्वा सुशोभनम् ॥३८॥

पक्वेष्टकाभिर्विधिवद्यथाविभवविस्तरम् ॥
सर्वबीजरसैश्चापि संपूर्णं सर्वशोभनैः ॥३९॥

गृहोपकरणैश्चैव मुसलोलूखलादिभिः ॥
दासीदासादिभिश्चैव शयनैरशनादिभिः ॥४०॥

संपूर्णैश्च गृहं वस्त्रैराच्छाद्य च समंततः ॥
देवं घृतादिभिः स्नाप्य महादेवमुमापतिम् ॥४१॥

ब्राह्मणानां सहस्रं च भोजयित्वा यथाविधि ॥
विद्याविनयसंपन्नं ब्राह्मणं वेदपारगम् ॥४२॥

प्रथमाश्रमिणं भक्त्या संपूज्य च यथाविधि ॥
कन्यां सुमध्यमां यावत्कालजीवनसंयुताम् ॥४३॥

क्षेत्रं गोमिथुनं चैव तद्गृहे च निवेदयेत् ॥
सायनैर्विविधैर्दिव्यैर्मेरुपर्वतसन्निभैः ॥४४॥

गोलोकं समनुप्राप्य भवान्या सह मोदते ॥
भवान्या सदृशीभूत्वा सर्वकल्पेषु साव्यया ॥४५॥

भवान्याश्चैव सायुज्यं लभते नात्र संशयः ॥
सर्वधातुसमाकीर्णं विचित्रध्वजशोभितम् ॥४६॥

निवेदयीत शर्वाय श्रावणे तिलपर्वतम् ॥
वितानध्वजवस्त्राद्यैर्धातुभिश्च निवेदयेत् ॥४७॥

ब्राह्मणान् भोजयित्वा च पूर्वोक्तमखिलं भवेत् ॥
कृत्वा भाद्रपदे मासि शोभनं शालिपर्वतम् ॥४८॥

वितानध्वजवस्त्राद्यैर्धातुभिश्च निवेदयेत् ॥
ब्राह्मणान् भोजयित्वा च दापयेच्च यथाविधि ॥४९

सा च सूर्यांशुसंकाशा भवान्या सह मोदते ॥
कृत्वा चाश्वयुजे मासि विपुलं धान्यपर्वतम् ॥५०॥

सुवर्णवस्त्रसंयुक्तं दत्त्वा संपूज्य शंकरम् ॥
ब्राह्मणान् भोजयित्वा च पूर्वोक्तमखिलं भवेत् ॥५१॥

सर्वधान्यसमायुक्तं सर्वबीजरसादिभिः ॥
सर्वधातुसमायुक्तं सर्वरत्नोपशोभितम् ॥५२॥

श्रृंगैश्चतुर्भिः संयुक्तं वितानच्छत्रशोभितम् ॥
गंधमाल्यैस्तथा धूपैश्चित्रैश्चापि सुशोभितम् ॥५३॥

विचित्रैर्नृत्यगेयैश्च शंखवीणादिभिस्तथा ॥
ब्रह्मघोषैर्महापुण्यं मंगलैश्च विशेषतः ॥५४॥

महाध्वजाष्टसंयुक्तं विचित्रकुसुमोज्जवलम् ॥
नगेन्द्रं मेरुनामानं त्रैलोक्याधारमुत्तमम् ॥५५॥

तस्य मूर्ध्नि शिवं कुर्यान्मध्यतो धातुनैव तु ॥
दक्षिणे च यथान्यायं ब्रह्माणं च चतुर्मुखम् ॥५६॥

उत्तरे देवदेवेशं नारायणमनामयम् ॥
इंद्रादिलोकपालांश्च कृत्वा भक्त्या यथाविधि ॥५७॥

प्रतिष्ठाप्य ततः स्नाप्य समभ्यर्च्य महेश्वरम् ॥
देवस्य दक्षिणे हस्ते शूलं त्रिदशपूजितम् ॥५८॥

वामे पाशं भवान्याश्च कमलं हेमभूषितम् ॥
विष्णोश्च शंखं चक्रं च गदामब्जं प्रयत्नतः ॥५९॥

ब्रह्मणश्चाक्षसूत्रं च कमंडलुमनुत्तमम् ॥
इंद्रस्य वज्रमग्नेश्चशक्त्याख्यं परमायुधम् ॥६०॥

यमस्य दंडं निर्ऋतेः खड्गं निशिचरस्य तु ॥
वरुणस्य महापाशं नागाख्यं रुद्रमद्भुतम् ॥६१॥

वायोर्यष्टिं कुबेरस्य गदां लोकप्रपूजिताम् ॥
टंकं चेशानदेवस्य निवेद्यैवं क्रमेण च ॥६२॥

शिवस्य महतीं पूजां कृत्वा चरुसमन्विताम् ॥
पूजयेत्सर्वदेवांश्च यथाविभवविस्तरम् ॥६३॥

ब्राह्मणान्भोजयित्वा च पूजां कृत्वा प्रयत्नतः ॥
महामेरुव्रतं कृत्वा महादेवाय दापयेत् ॥६४॥

महामेरुमनुप्राप्य महा देव्या प्रमोदते ॥
चिरं सायुच्यमाप्नोति महादेव्या न संशयः ॥६५॥

कार्तिक्यामपि या नारी कृत्वा देवीमुमां शुभाम् ॥
सर्वाभरण संपूर्णां सर्वलक्षणलक्षिताम् ॥६६॥

हेमताम्रादिभिश्चैव प्रतिष्ठाप्य विधानतः ॥
देवं च कृत्वा देवेशं सर्वलक्षणसंयुतम् ॥६७॥

तयोरग्रेहुताशं च स्रुवहस्तं पितामहम् ॥
नारायणं च दातारं सर्वाभरणभूषितम् ॥६८॥

लोकपालैस्तथा सिद्धैः संवृतं स्थाप्य यत्नतः ॥
रुद्रालये व्रतं तस्मै दापयेद्भक्तिपूर्वकम् ॥६९॥

सा भवान्यास्तनुं गत्वा भवेन सह मोदते ॥
एकभक्तव्रतं पुण्यं प्रतिमासमनुक्रमात् ॥७०॥

मार्गशीर्षकमासादिकार्तिकांतं प्रवर्तितम् ॥
नरनार्यादिजंतूनां हिताय मुनिसत्तमाः ॥७१॥

नरः कृत्वा व्रतं चैव शिवसायुज्यमाप्नुयात् ॥
नारी देव्या न संदेहः शिवेन परिभाषितम् ॥७२॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे उमामहेश्वरव्रतं नाम चतुरशीतितमोध्यायः ॥८४॥