पूर्वभागः - अध्यायः १०२

सूत उवाच ॥
तपसा च महादेव्याः पार्वत्या वृषभध्वजः ॥
प्रीतश्च भगवाच्छर्वो वचनाद्ब्रह्मणस्तदा ॥१॥

हिताय चाश्रमाणां च क्रीडार्थं भगवान्भवः ॥
तदा हैमवतीं देवीमुपयेमे यथाविधि ॥२॥

जगाम स स्वयं ब्रह्मा मरीच्याद्यैर्महर्षिभिः ॥
तपोवनं महादेव्याः पार्वत्याः पद्मसंभवः ॥३॥

प्रदक्षिणीकृत्य च तां देवीं स जगतोरणीम् ॥
कीमर्थं तपसा लोकान्संतापयसि शैलजे ॥४॥

त्वया सृष्टं जगत्सर्वं मातस्त्वं मा विमाशय ॥
त्वं हि संधारये लोकानिमान्सर्वान्स्वतेजसा ॥५॥

सर्वदेवेश्वरः श्रीमान्सर्वलोकपतिर्भवः ॥
यस्य वै देवदेवस्य वयं किंकरवादिनः ॥६॥

स एवं परमेशानः स्वयं च वरयिष्यति ॥
वरदे येन सृष्टासि न विना यस्त्वयांबिके ॥७॥

वर्त्तते नात्र संदेहस्तव भर्त्ता भविष्यति ॥
इत्युक्त्वा तां नमस्कृत्य मुहुः संप्रेक्ष्य पार्वतीम् ॥८॥

गते पितामहे देवो भगवान् परमेश्वरः ॥
जगामानुग्रहं कर्त्तुं द्विजरूपेण चाश्रमम् ॥९॥

सा च दृष्ट्वा माहदेवं द्विजरूपेण संस्थितम् ॥
प्रतिभाद्यौः प्रभुं ज्ञात्वा ननाम वृषभध्वजम् ॥१०॥

संपूज्य वरदं देवं ब्राह्मणच्छद्मनागतम् ॥
तुष्टाव परमेशानं पार्वती परमेश्वरम् ॥११॥

अनुगृह्य तदा देवीमुवाच प्रहसन्निव ॥
कुलधर्माश्रयं रक्षन् भूधरस्य महात्मनः ॥१२॥

क्रीडार्थं च संतां मध्ये सर्वदेवपतिर्भवः ॥
स्वयंवरे महादेवी तव दिव्यसुशोभने ॥१३॥

आस्थाय रूपं यत्सौम्यं समेष्येहं सह त्वया ॥
इत्युक्त्वा तां समालोक्य देवो दिव्येन चक्षुषा ॥१४॥

जगामेष्टं तदा दिव्यं स्वपुरं प्रययौच सा ॥
दृष्ट्वा हृष्टस्तदा देवीं मेनया तुहिनाचलः ॥१५॥

आलिंग्याघ्राय संपूज्य पुत्रीं साक्षात्तपस्विनीम् ॥
दुहितुर्देवदेवेन न जानन्नभिमंत्रितम् ॥१६॥

स्वयंवरं तदा देव्याः सर्वलोकेष्वघोषयत् ॥
अथ ब्रह्मा च भगवान् विष्णुः साक्षाज्जनार्दनः ॥१७॥

शक्रश्च भगवान् वह्निर्भास्करो भग एव च ॥
त्वष्टार्यमा विवस्वांश्च यमो वरुण एव च ॥१८॥

वायुः सोमस्तथेशानो रुद्राश्च मुनयस्तथा ॥
अश्विनौ द्वादशादित्या गंधर्वा गरुडस्तथा ॥१९॥

यक्षाः सिद्धास्तता साध्या दैत्याः किंपुरुषोरगाः ॥
समुद्राश्च नदा वेदा मंत्राः स्तोत्रादयः क्षणाः ॥२०॥

नागाश्च पर्वताः सर्वे यज्ञाः सूर्यादयो ग्रहाः ॥
त्रयस्त्रिंशच्च देवानां त्रयश्च त्रिशतं तथा ॥२१॥

त्रयश्च त्रिसहस्रं च तथान्ये बहवः सुरा ॥
जग्मुर्गिरिंद्रपुत्र्यास्तु स्वयंवरमनुत्तमम् ॥२२॥

अथ शैलसुता देवी हैममारुह्य शोभनम् ॥
विमानं सर्वतोभद्रं सर्वरत्नैरलंकृतम् ॥२३॥

अप्सरोभिः प्रनृत्ताभिः सर्वाभरणभूषितैः ॥
गंधर्वसिद्धैर्विविधैः किन्नरैश्च सुशोभनैः ॥२४॥

बंदिभिः स्तूयमाना च स्थिता शैलसुता तदा ॥
सितातपत्रं रत्नांशुमिश्रितं चावहत्तथा ॥२५॥

मालिनी गिरिपुत्र्यास्तु संध्यापूर्णेन्दुमंडलम् ॥
चामरासक्तहस्ताभिर्दिव्यस्त्रीभिश्च संवृता ॥२६॥

मालां गृह्य जया तस्थौ सुरद्रुमसमुद्भवाम् ॥
विजया व्यजनं गृह्य स्थिता देव्याः समीपगा ॥२७॥

मालां प्रहृह्य देव्यां तु स्थितायां देवसंसदि ॥
शिशुर्भूत्वा महादेवः क्रीडार्थं वृषभध्वजः ॥२८॥

उत्संगतलसंसुप्तो बभूव भगवान्‌भवः ॥
अथ दृष्ट्वा शिशुं देवास्तस्या उत्संगवर्त्तिनम् ॥२९॥

कोयमत्रेति संमंत्र्य चुक्षुभुश्च समागताः ॥
वज्रमाहारयत्तस्य बाहुमुद्युम्य वृत्रहा ॥३०॥

स बाहुरुद्यमस्तस्य तथैव समुपस्थितः ॥
स्तंभितः शिशुरूपेण देवदेवेन लीलया ॥३१॥

वज्रं क्षेप्तुं न शशाक बाहुं चालयितुं तथा ॥
वह्निं शक्तिं तथा क्षेप्तं न शशाक तथा स्थितः ॥३२॥

यमोपि दंडं खड्गं च निर्ऋतिर्मुनिपुंगवाः ॥
वरुणो नागपाशं च ध्वजयष्टिं समीरणः ॥३३॥

सोमो गदां धनेशश्च दंडं दंडभृतां वरः ॥
ईशानश्च तथा शूलं तीव्रमुद्यम्य संस्थितः ॥३४॥

रुद्राश्च शूलमादित्या मुशलं वसवस्तथा ॥
मुद्गरं स्तंभिताः सर्वे देवेनाशु दिवौकसः ॥३५॥

स्तंभिता देवदेवेन तथान्ये च दिवौकसः ॥
शिरःप्रकंपयन्विष्णुश्चक्रमुद्यम्य संस्थितः ॥३६॥

तस्यापि शिरसो बालः स्थिरत्वं प्रचकार ह ॥
चक्रं क्षेप्तुं न शशाक बाहूंश्चालयितुं न च ॥३७॥

पूषा दंतान्दशन्दंतैर्बालमैक्षत मोहितः ॥
तस्यापि दशनाः पेतुर्दृष्टमात्रस्य शंभुना ॥३८॥

बलं तेजश्च योगं च तथैवास्तंभयद्विभुः ॥
अथ तेषु स्थितेष्वेव मन्युमत्सु सुरेष्वपि ॥३९॥

ब्रह्मा परमसंविग्नो ध्यानमास्थाय शंकरम् ॥
बुबुधे देवमीशानमुमोत्संगे तमास्थितम् ॥४०॥

स बुद्ध्वा देवमीशानं शीघ्रमुत्थाय विस्मितः ॥
ववंदे चरणौ शंभोरस्तुवच्च पितामहः ॥४१॥

स बुद्ध्वा देवमीशानं शीघ्रमुत्थाय विस्मितः ॥
ववंदे चरणौ शंभोरस्तुवच्च पितामहः ॥४२॥

बुद्धिस्त्वं सर्वलोकानामहंकारस्त्वमीश्वरः ॥
भूतानामिंद्रियाणां च त्वमेवेश प्रवर्त्तकः ॥४३॥

तवाहं दक्षिणाद्धस्तात्सृष्टः पूर्वं पुरातनः ॥
वामहस्तान्महा बाहो देवो नारायणः प्रभुः ॥४४॥

इयं च प्रकृतिर्देवी सदा ते सृष्टिकारण ॥
पत्नीरूपं समास्थाय जगत्कारणमागता ॥४५॥

नमस्तुभ्यं महादेव महादेव्यै नमोनमः ॥
प्रसादात्तव देवेश नियोगाच्च मया प्रजाः ॥४६॥

देवाद्यास्तु इमाः सृष्टा मूढास्त्वद्योगमोहिताः ॥
कुरु प्रसादमेतेषां यथापूर्वं भवंत्विमे ॥४७॥

सूत उवाच ॥
विज्ञाप्यैवं तदा ब्रह्मा देवदेवं महेश्वरम् ॥
संस्तंतितांस्तदा तेन भगवानाहपद्मजः ॥४८॥

मूढास्थ देवताः सर्वा नैव बुध्यत शंकरम् ॥
देवदेवमिहायांतं सर्वदेवनमस्कृतम् ॥४९॥

गच्छध्वं शरणं शीघ्रं देवाः शक्रपुरोगमाः ॥
सनारायणकाः सर्वे मुनिभिः शंकरं प्रभुम् ॥५०॥

सार्धं मयैव देवेशं परमात्मानमीश्वरम् ॥
अनया हैमवत्या च प्रकृत्या सह सत्तमम् ॥५१॥

तत्र ते स्तंभितास्तेन तथैव सुरसत्तमाः ॥
प्रणेमुर्मनसा सर्वे सनारायणकाः प्रभुम् ॥५२॥

अथ तेषां प्रसन्नो भूद्देवदेवस्त्रियंबकः ॥
यथापूर्वं चकाराशु वचनाद्ब्रह्मणः प्रभुः ॥५३॥

तत एवं प्रसन्ने तु सर्वदेवनिवारणम् ॥
वपुश्चकार देवेशो दिव्यं परममद्भुतम् ॥५४॥

तेजसा तस्य देवास्ते सेंद्रचंद्रदिवाकराः ॥
सब्रह्मकाः ससाध्याश्च सनारायणकास्तथा ॥५५॥

सयमाश्च सरुद्राश्च चक्षुर प्राथयन्विभुम् ॥
तेभ्यश्च परमं चक्षुः सर्वदृष्टौ च शक्तिमत् ॥५६॥

ददावंबापतिः शर्वो भवान्याश्च चलस्य च ॥
लब्ध्वा चक्षुस्तदा देवा इंद्रविष्णुपुरोगमाः ॥५७॥

सब्रह्मकाः सशक्राश्च तमपश्यन्महेश्वरम् ॥
ब्रह्माद्या नेमिरे तूर्णं भवानी च गिरीश्वरः ॥५८॥

मुनयश्च महादेवं गणेशाः शिवसंमताः ॥
ससर्जुः पुष्पवृष्टिं च खेचराः सिद्धचारणाः ॥५९॥

देवदुंदुभयो नेदुस्तुष्टुवुर्मुनयः प्रभुम् ॥
जगुर्गंधर्वमुख्याश्च ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥६०॥

मुमुहुर्गणपाः सर्वं मुमोदांबा च पार्वती ॥
तस्य देवी तदा हृष्टा समक्षं त्रिदिवौकसाम् ॥६१॥

पादयोः स्तापयामास मालां दिव्यां सुगंधिनीम् ॥
साधुसाध्विति संप्रोच्य तया तत्रैव चार्चितम् ॥६२॥

सह देव्या नमश्चक्रुः शिरोभिर्भूतलाश्रितैः ॥
सर्वे सब्रह्मका देवाः सयक्षोरगराक्षसाः ॥६३॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे उमास्वयंवरो नाम द्व्यधिकशततमोऽध्यायः ॥१०२॥