पूर्वभागः - अध्यायः ७७

ऋषय ऊचुः ॥
लिंगप्रतिष्ठापुण्यं च लिंगस्थापनमेव च ॥
लिंगानां चैव भेदाश्च श्रुतं तव मुखादिह ॥१॥

मृदादिरत्नपर्यंतैर्द्रव्यैः कृत्वा शिवालयम् ॥
यत्फलं लभते मर्त्यस्तत्फलं वक्तुमर्हसि ॥२॥

सूत उवाच ॥
यस्य भक्तोपि लोकेस्मिन्पुत्र दारगृहादिभिः ॥
बध्यते ज्ञानयुक्तश्चेन्न च तस्य गृहैस्तु किम् ॥३॥

तथापि भक्ताः परमेश्वरस्य कृत्वेष्टलोष्टैरपि रुद्रलोकम् ॥
प्रयांति दिव्यं हि विमानवर्यं सुरेंद्रपद्मोद्भववंदितस्य ॥४॥

बाल्यात्तु लोष्टेन शिवं च कृत्वा मृदापि वा पांसुभिरादिदेवम् ॥
गृहं च तादृग्विधमस्य शंभोः संपूज्य रुद्रत्वमवाप्नुवंति। ५॥

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन भक्त्या भक्तैः शिवालयम् ॥
कर्तव्यं सर्वयत्नेन धर्मकामार्थसिद्धये ॥६॥

केसरं नागरं वापि द्राविडं वा तथापरम् ॥
कृत्वा रुद्रालयं भक्त्या शिवलोके महीयते ॥७॥

कैलासाख्यं च यः कुर्यात्प्रासादं परमेष्ठिनः ॥
कैलासशिखराकारैर्विमानैर्मोदते सुखी ॥८॥

मंदरं वा प्रकुर्वीत शिवाय विधिपूर्वकम् ॥
भक्त्या वित्तानुसारेण उत्तमाधममध्यमम् ॥९॥

मंदराद्रिप्रतीकाशैर्विमानैर्विश्वतोमुखैः ॥
अप्सरोगणसंकीर्णैर्देवदानवदुर्लभैः ॥१०॥

गत्वा शिवपुरं रम्यं भुक्त्वा भोगान् यथेप्सितान् ॥
ज्ञानयोगं समासाद्य गाणपत्यं लभेन्नरः ॥११॥

यः कुर्यान्मेरुनामानं प्रासादं परमेष्ठिनः ॥
स यत्फलमवाप्नोति न तत्सर्वैर्महामखैः ॥१२॥

सर्वयज्ञतपोदानतीर्थवेदेषु यत्फलम् ॥
तत्फलं सकलं लब्ध्वा शिववन्मोदते चिरम् ॥१३॥

निषधं नाम यः कुर्यात्प्रासादं भक्तितः सुधीः ॥
शिवलोकमनुप्राप्य शिववन्मोदते चिरम् ॥१४॥

कुर्याद्वा यः शुभं विप्रा हिमशैलमनुत्तमम् ॥
हिमशैलोपमैर्यानैर्गत्वा शिवपुरं शुभम् ॥१५॥

ज्ञानयोगं समासाद्य गाणपत्यमवाप्नुयात् ॥
नीलाद्रिशिखराख्यं वा प्रासादं यः सुशोभनम् ॥१६॥

कृत्वा वित्तानुसारेण भक्त्या रुद्राय शंभवे ॥
यत्फलं लभते मर्त्यस्तत्फलं प्रवदाम्यहम् ॥१७॥

हिमशैले कृते भक्त्या यत्फलं प्राक्तवोदितम् ॥
तत्फलं सकलं लब्ध्वा सर्वदेवनमस्कृतः ॥१८॥

रुद्रलोकमनुप्राप्य रुद्रैः सार्धं प्रमोदते ॥
महेंद्रशैलनामानं प्रासादं रुद्रसंमतम् ॥१९॥

कृत्वा यत्फलमाप्नोति तत्फलं प्रवदाम्यहम् ॥
महेंद्रपर्वताकारैर्विमानैर्वृषसंयुतैः ॥२०॥

गत्वा शिवपुरं दिव्यं भुक्त्वा भोगान्यथेप्सितान् ॥
ज्ञानं विचारितं रुद्रैः संप्राप्य मुनिपुंगवाः ॥२१॥

विषयान् विषवत्त्यक्त्वा शिवसायुज्यमाप्नुयात् ॥
हेम्ना यस्तु प्रकृर्वीत प्रासादं रत्नशोभितम् ॥२२॥

द्रविडं नागरं वापि केसरं वा विधानतः ॥
कूटं वा मंडपं वापि समं वा दीर्घमेव च ॥२३॥

न तस्य शक्यते वक्तुं पुण्यं शतयुगैरपि ॥
जीर्णं वा पतितं वापि खंडितं स्फुटितं तथा ॥२४॥

पूर्ववत्कारयेद्यस्तु द्वाराद्यैः सुशुभं द्विजाः ॥
प्रसादं मंडपं वापि प्राकारं गोपुरं तु वा ॥२५॥

कर्तुरप्यधिकं पुण्यं लभते नात्र संशयः ॥
वृत्त्यर्थं वा प्रकुर्वीत नरः कर्म शिवालये ॥२६॥

यः स याति न संदेहः स्वर्गलोकं सबांधवः ॥
यश्चात्मभोगसिद्ध्यर्थमपि रुद्रालये सकृत् ॥२७॥

कर्म कुर्याद्यदि सुखं लब्ध्वा चापि प्रमोदते ॥
तस्मादायतनं भक्त्या यः कुर्यान्मुनिसत्तमाः ॥२८॥

काष्ठेष्टकादिभिर्मर्त्यः शिवलोके महीयते ॥
प्रसादार्थ महेशस्य प्रासादे मुनिपुंगवाः ॥२९॥

कर्तव्यः सर्वयत्नेन धर्मकामार्थमुक्तये ॥
अशक्तश्चेन्मुनिश्रेष्ठाः प्रासादं कर्तुमुत्तमम् ॥३०॥

संमार्जना दिभिर्वापि सर्वान्कामानवाप्नुयात् ॥
संमार्जनं तु यः कुर्यान्मार्जन्या मृदुसूक्ष्मया ॥३१॥

चान्द्रायणसहस्रस्य फलं मासेन लभ्यते ॥
यः कुर्याद्वस्त्रपूतेन गंधगोमयवारिणा ॥३२॥

आलेपनं यथान्यायं वर्षचांद्रायणं लभेत् ॥
अर्धक्रोशं शिवक्षेत्रं शिवलिंगात्समंततः ॥३३॥

यस्त्यजेद्दुस्त्यजान्प्राणाञ्शिवसायुज्यमाप्नुयात् ॥
स्वायंभुवस्य मानं हि तथा बाणस्य सुव्रताः ॥३४॥

स्वायंभुवे तदर्धं स्यात्स्यादार्षे च तदर्धकम् ॥
मानुषे च तदर्धं स्यात्क्षेत्रमानं द्विजोत्तमाः ॥३५॥

एवं यतीनामावासे क्षेत्रमानं द्विजोत्तमाः ॥
रुद्रावतारे चाद्यं यच्छिष्ये चैव प्रशिष्यके ॥३६॥

नरावतारे तच्चिष्ये तच्छिष्ये च प्रशिष्यके ॥
श्रीपर्वते महापुण्ये तस्य प्रांते च वा द्विजाः ॥३७॥

तस्मिन्वा यस्त्यजेत्प्राणाञ्छिवसायुज्यमाप्नुयात् ॥
वाराणस्यां तथाप्येवमविमुक्ते विशेषतः ॥३८॥

केदारे च महाक्षेत्रे प्रयागे च विशेषतः ॥
कुरुक्षेत्र च यः प्राणान्संत्यजेद्याति निर्वृतिम् ॥३९॥

प्रभासे पुष्करेऽवंत्यां तथा चैवामरेश्वरे ॥
वणीशेलाकुले चैव मृतो याति शिवात्मताम् ॥४०॥

वाराणस्यां मृतो जंतुर्न जातु जंतुतां व्रजेत् ॥
त्रिविष्टपे विमुक्ते च केदारे संगमेश्वरे ॥४१॥

शालके वा त्यजेत्प्राणांस्तथा वै जंबुकेश्वरे ॥
शुक्रेश्वरे वा गोकर्णे भास्करेशे गुहेश्वरे ॥४२॥

हिरण्यगर्भे नंदीशे स याति परमां गतिम्  ॥
नियमैः शोष्य यो देहं त्यजेत्क्षेत्रे शिवस्य तु ॥४३॥

स याति शिवतां योगी मानुषे दैविकेपि वा ॥
आर्षे वापि मुनिश्रेष्ठास्तथा स्वायंभुवेपि वा ॥४४॥

स्वयंभूते तथा देवे नात्र कार्या विचारणा ॥
आधायाग्निं शिवक्षेत्रे संपूज्य परमेश्वरम् ॥४५॥

स्वदेह पिंडं जुहुयाद्यः स याति परां गतिम् ॥
यावत्तावन्निराहारो भूत्वा प्राणान्परित्यजेत् ॥४६॥

शिवक्षेत्रे मुनिश्रेष्ठाः शिवसायुज्यमाप्नुयात् ॥
छित्त्वा पादद्वयं चापि शिवक्षेत्रे वसेत्तु यः ॥४७॥

स याति शिवतां चैव नात्र कार्या विचारणा ॥
क्षेत्रस्य दर्शनं पुण्यं प्रवेशस्तच्छ ताधिकः ॥४८॥

तस्माच्छतगुणं पुण्यं स्पर्शनं च प्रदक्षिणम् ॥
तस्माच्छतगुणं पुण्यं जलस्नानमतः परम् ॥४९॥

क्षीरस्नानं ततो विप्राः शताधिकमनुत्तमम् ॥
दध्ना सहस्रमाख्यातं मधुना तच्छताधिकम् ॥५०॥

घृतस्नानेन चानंतं शार्करे तच्छताधिकम् ॥
शिवक्षेत्रसमीपस्थां नदीं प्राप्यावगाह्य च ॥५१॥

त्यजेद्देहं विहायान्नं शिवलोके महीयते ॥
शिवक्षेत्रसमीपस्था नद्यः सर्वाः सुशोभनाः ॥५२॥

वापीकूपतडागाश्च शिवतीर्था इति स्मृताः ॥
स्नात्वा तेषु नरो भक्त्या तीर्थेषु द्विजसत्तमाः ॥५३॥

ब्रह्महत्यादिभिः पापैर्मुच्यते नात्र संशयः ॥
प्रातः स्नात्वा मुनिश्रेष्ठाः शिवतीर्थेषु मानवः ॥५४॥

अश्वमेधफलं प्राप्य रुद्रलोकं स गच्छति ॥
मध्याह्ने शिवतीर्थेषु स्नात्वा भक्त्या सकृन्नरः ॥५५॥

गंगास्नानसमं पुण्यं लभते नात्र संशयः ॥
अस्तं गते तथा चार्के स्नात्वा गच्छेच्चिवं पदम् ॥५६॥

पापकंचुकमुत्सृज्य शिवतीर्थेषु मानवः ॥
द्विजास्त्रिषवणं स्नात्वा शिवतीर्थे सकृन्नरः ॥५७॥

शिवसायुज्यमाप्नोति नात्र कार्या विचारणा ॥
पुराथ सूकरः कश्चित् श्वानं दृष्ट्वा भयात्पथि ॥५८॥

प्रसंगाद्वारमेकं तु शिवतीर्थेऽवगाह्य च ॥
मृतः स्वयं द्विजश्रेष्ठा गाणपत्यमवाप्तवान् ॥५९॥

यः प्रातर्देवदेवेशं शिवं लिंगस्वरूपिणम् ॥
पश्येत्स याति सर्वस्मादधिकां गतिमेव च ॥६०॥

मध्याह्ने च महादेवं दृष्ट्वा यज्ञफलं लभेत् ॥
सायाह्ने सर्वयज्ञानां फलं प्राप्य विमुच्यते ॥६१॥

मानसैर्वाचिकैः पापैः कायिकैश्च महत्तरैः ॥
तथोपपातकैश्चैव पापैश्चैवानुपातकैः ॥६२॥

संक्रमे देवमीशानं दृष्ट्वा लिंगाकृतिं प्रभुम् ॥
मासेन यत्कृतं पापं त्यक्त्वा याति शिवं पदम् ॥६३॥

अयने चार्धमासेन दक्षिणे चोत्तरायणे ॥
विषुवे चैव संपूज्य प्रयाति परमां गतिम् ॥६४॥

प्रदक्षिणात्रयं कुर्याद्यः प्रासादं समंततः ॥
सव्यापसव्यन्यायेन मृदुगत्या शुचिर्नरः ॥६५॥

पदेपदेऽश्वमेधस्य यज्ञस्य फलमाप्नुयात् ॥
वाचा यस्तु शिवं नित्यं संरौति परमेश्वरम् ॥६६॥

सोपि याति शिवं स्थानं प्राप्य किं पुनरेव च ॥
कृत्वा मंडलकं क्षेत्रं गंधगोमयवारिणा ॥६७॥

मुक्ताफलमयैश्चूर्णैरिंद्रनीलमयैस्तथा ॥
पद्मरागमयैश्चैव स्फाटिकैश्च सुशोभनैः ॥६८॥

तथा मारकतैश्चैव सौवर्णै राजतैस्तथा ॥
तद्वर्णैर्लौकिकैश्चैव चूर्णैर्वित्तविवर्जितैः ॥६९॥

आलिख्या कमलं भद्रंदशहस्तप्रमाणतः ॥
सकर्णिकं महाभागा महादेवसमीपतः ॥७०॥

तत्रावाह्य महादेवं नवशक्तिसमन्वितम् ॥
पंचभिच्च तथा षड्‌भिरष्टाभिश्चेष्टदं परम् ॥७१॥

पुनरष्टाभिरीशानं दशारे दशभिस्तथा ॥
पुनर्बाह्ये च दशभिः संपूज्य प्रणिपत्य च ॥७२॥

निवेद्य देवदेवाय क्षितिदानफलं लभेत् ॥
शालिपिष्टादिभिर्वापि पद्ममालिख्य निर्धनः ॥७३॥

पूर्वोक्तमखिलं पुण्यं लभते नात्र संशयः ॥
द्वादशारं तथालिख्य मंडलं पदमुत्तमम् ॥७४॥

रत्नचूर्णादिभिश्चूर्णैस्तथा द्वादशमूर्तिभिः ॥
मंडलस्य च मध्ये तु भास्करं स्थाप्य पूजयेत् ॥७५॥

ग्रहैश्च संवृतं वापि सूर्यसायुज्यमुत्तमम् ॥
एवं प्राकृतमप्यार्यां षडस्रं परिकल्प्य च ॥७६॥

मध्यदेशे च देवेशीं प्रकृतिं ब्रह्मरूपिणीम् ॥
दक्षिणे सत्त्वमूर्तिं च वामतश्च रजोगुणम् ॥७७॥

अग्रतस्तु तमोमूर्तिं मध्ये देवीं तथांबिकाम् ॥
पंचभूतानि तन्मात्रापंचकं चैव दक्षिणे ॥७८॥

कर्मेंद्रियाणि पंचैव तथा बुद्धींद्रियाणि च ॥
उत्तरे विधिवत्पूज्य ष़डस्रे चैव पूजयेत् ॥७९॥

आत्मानं चांतरात्मानं युगलं बुद्धिमेव च ॥
अहंकारं च महता सर्वयज्ञफलं लभेत् ॥८०॥

एवं वः कथितं सर्वं प्राकृतं मंडलं परम् ॥
अतो वक्ष्यामि विप्रेंद्राः सर्वकामार्थसाधनम् ॥८१

गोचर्ममात्रमालिख्य मंडलं गोमयेन तु ॥
चतुरस्रं विधानेन चाद्भिरभ्युक्ष्य मंत्रवित् ॥८२॥

अलंकृत्य वितानाद्यैश्छत्रैर्वापि मनोरमैः ॥
बुद्बुदैरर्धचंद्रैश्च हैमैरश्वत्थपत्रकैः ॥८३॥

सितैर्विकसितैः पद्मै रक्तैर्निलोत्पलैस्तथा ॥
मुक्तादामैर्वितानांते लंबितस्तु सितैर्ध्वजैः ॥८४॥

सितमृत्पात्रकैश्चैव सुश्लक्ष्णैः पूर्णकुंभकैः ॥
फलपल्लवमालाभिर्वैजयंतीभिरंशुकैः ॥८५॥

पंचाशद्दीपमालाभिर्धूपैः पंचविधैस्तथा ॥
पंचाशद्दलसंयुक्तमालिखेत्पद्ममुत्तमम् ॥८६॥

तत्तद्वर्णैस्तथा चूर्णैः श्वेतचूर्णैरथापि वा ॥
एकहस्तप्रमाणेन कृत्वा पद्मं विधानतः ॥८७॥

कर्णिकायांन्यसेद्देवं देव्या देवेश्वरं भवम् ॥
वर्णानि च न्यसेत्पत्रे रुद्रैः प्रागाद्यनुक्रमात् ॥८८॥

प्रणवादिनमोंतानि सर्ववर्णानि सुव्रताः ॥
संपूज्यैवं मुनिश्रेष्ठा गंधपुष्पादिभिः क्रमात् ॥८९॥

ब्राह्मणान् भोजयेत्तत्र पंचाशद्विधिपूर्वकम् ॥
अक्षमालोपवीतं च कुंडलं च कमंडलुम् ॥९०॥

आसनं च तथा दंडमुष्णीषं वस्त्रमेव च ॥
दत्वा तेषां मुनींद्राणां देवदेवाय शंभवे ॥९१॥

महाचरुं निवेद्यैवं कृष्णं गोमिथुनं तथा ॥
अंते च देवदेवाय दापयेच्चूर्णमण्डलम् ॥९२॥

यागोपयोगद्रव्याणि शिवाय विनिवेदयेत् ॥
ओंकाराद्यं जपेद्धीमान्प्रतिवर्णमनुक्रमात् ॥९२॥(९३)

एवमालिख्य यो भक्त्या सर्वमंडलमुत्तमम् ॥
यत्फलं लभते मर्त्यस्तद्वदामि समासतः ॥९४॥

सांगान्वेदान्यथान्यायमधीत्य विधिपूर्वकम् ॥
इष्ट्वा यज्ञैर्यथान्यायं ज्योतिष्टोमादिभिः क्रमात् ॥९५॥

ततो विश्वजिदंतैश्च पुत्रानुत्पाद्य तादृशान् ॥
वानप्रस्थाश्रमं गत्वा सदारः साग्निरेव च ॥९६॥

चांद्रायणादिकाः सर्वाः कृत्वा न्यस्य क्रिया द्विजाः ॥
ब्रह्मविद्यामधीत्यैव ज्ञानमासाद्य यत्नतः ॥९७॥

ज्ञानेन ज्ञेयमालोक्य योगी यत्काममाप्नुयात् ॥
तत्फलं लभते सर्वं वर्णमंडलदर्शनात् ॥९८॥

येन केनापि वा मर्त्यः प्रलिप्यायतनाग्रतः ॥
उत्तरे दक्षिणे वापि पृष्ठतो वा द्विजोत्तमा ॥९९॥

चतुष्कोणं तु वा चूर्णैरलंकृत्य समंतत ॥
पुष्पाक्षतादिभिः पूज्य सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥१००॥

यस्तु गर्भगृहं भक्त्या सकृदालिप्य सर्वतः ॥
चंदनाद्यैः सकर्पूरैर्गंधद्रव्यैः समंततः ॥१०१॥

विकीर्य गंधकुसुमैर्धूपैर्धूप्य चतुर्विधैः ॥
प्रार्थयेद्देवमीशानं शिवलोकं स गच्छति ॥१०२॥

तत्र भुक्त्वा महाभोगान्कल्पकोटिशतं नरः ॥
स्वदेहगंधकुसुमैः पूरयञ्छिवमंदिरम् ॥१०३॥

क्रमाद्गांधर्वमासाद्य गंधर्वैश्च सुपूजितः ॥
क्रमादागत्य लोकेऽस्मिन् राजा भवति वीर्यवान् ॥१०४॥

आदिदेवो महादेवः प्रलयस्थितिकारकः ॥
सर्गश्च भुवनाधीशः शर्वव्यापी सदाशिवः ॥
शिवब्रह्मामृतं ग्राह्यं मोक्षसाधनमुत्तमम् ॥१०५॥

व्यक्ताव्यक्तं सदा नित्यमचिंत्यमर्चयेत्प्रभुम् ॥१०६॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे उपलेपनादिकथनं नाम सप्तसप्ततितमोध्यायः ॥७७॥