पूर्वभागः - अध्यायः ६

सूत उवाच
पवमानः पावकश्च शुचिरग्निश्च ते स्मृताः ॥
निर्मर्थ्यः पवमानस्तु वैद्युतः पावकः स्मृतः ॥१॥

शुचिः सौरस्तु विज्ञेयः स्वाहापुत्रास्त्रयस्तु ते ॥
पुत्रैः पौत्रैस्त्विहैतेषां संख्या संक्षेपतः स्मृता ॥२॥

विसृज्य सप्तकं चादौ चत्वारिशन्नवैव च ॥
इत्येते वह्नयः प्रोक्ताः प्रणीयंतेऽध्वरेषु च ॥३॥

सर्वे तपस्विनस्त्वेते सर्वे व्रतभृतः स्मृताः ॥
प्रजानां पतयः सर्वे सर्वे रुद्रात्मकाः स्मृताः ॥४॥

अयज्वानश्च यज्वानः पितरः प्रीतिमानसाः ॥
आग्निष्वात्ताश्च यज्वानः शेषा बर्हिषदः स्मृताः ॥५॥

मेनां तु मानसीं तेषां जनयामास वै स्वधा ॥
आग्निष्वात्तात्मजा मेना मानसी लोकविश्रुता ॥६॥

असूत मेना मैनाकं क्रौंचं तस्यानुजामुमाम् ॥
गंगां हैमवतीं जज्ञे भवांगाश्लेषपावनीम् ॥७॥

धरणीं जनयामास मानसीं यज्ञयाजिनीम् ॥
स्वधा सा मेरुराजस्य पत्नी पद्मसमानना ॥८॥

पितरोऽमृतपाः प्रोक्तास्तेषां चैवेह विस्तरः ॥
ऋषीणां च कुलं सर्वं श्रृणुध्वं तत्सुविस्तरम् ॥९॥

वदामि पृथगध्यायसंस्थितं वस्तदूर्ध्वतः ॥
दाक्षायणी सती याता पार्श्वं रुद्रस्य पार्वती ॥१०॥

पश्चाद्दक्षं विनिंद्यैषा पतिं लेभे भवं तथा ॥
तां ध्यात्वा व्यसृजद्रुद्राननेकान्नीललोहितः ॥११॥

आत्मनस्तु समान्सर्वान्सर्वलोकनमस्कृतान् ॥
याचितो मुनिशार्दूला ब्रह्मणा प्रहसन् क्षणात् ॥१२॥

तैस्तु संच्छादितं सर्वं चतुर्दशविधं जगत् ॥
तान्दृष्ट्वा विविधान्रुद्रान्निर्मलान्नीललोहितान् ॥१३॥

जरामरणनिर्मुक्तान् प्राह रुद्रान्पितामहः ॥
नमोऽस्तु वो महादेवास्त्रिनेत्रा नील लोहिताः ॥१४॥

सर्वज्ञाः सर्वगा दीर्घा ह्रस्वा वामनकाः शुभाः ॥
हिरण्यकेशा दृष्टिघ्ना नित्या बुद्धाश्च निर्मलाः ॥१५॥

निर्द्वंद्वावतिरागाश्च विश्वात्मानो भवात्मजाः ॥
एवं स्तुत्वा तदा रुद्रान्रुद्रं चाह भवं शिवम् ॥
प्रदक्षिणीकृत्य तदा भगवान्कनकांडजः ॥१६॥

नमोऽस्तु ते महादेव प्रजा नार्हसि शंकर ॥
मृत्युहीना विभो स्रष्टुं मृत्युयुक्ताः सृज प्रभो ॥१७॥

ततस्तमाह भगवान्न हि मे तादृशी स्थितिः ॥
स त्वं सृज यथाकामं मृत्युयुक्ताः प्रजाः प्रभो ॥१८॥

लब्ध्वा ससर्ज सकलं शंकराच्चतुराननः ॥
जरामरणसंयुक्तं जगदेतच्चराचरम् ॥१९॥

शंकरोऽपि तदा रुद्रौर्निवृत्तात्मा ह्यधिष्ठितः ॥
स्थाणुत्वं तस्य वै विप्राः शंकरस्य महात्मनः ॥२०॥

निष्कलस्यात्मनः शंभोः स्वेच्छाधृतशरीरिणः ॥
शं रुद्रः सर्वभूतानां करोति घृणया यतः ॥२१॥

शंकरश्चाप्रयत्नेन तदात्मा योग विद्यया ॥
वैराग्यस्थं विरक्तस्य विमुक्तिर्यच्छमुच्यते ॥२२॥

अणोस्तु विषयत्यागः संसारभयतः क्रमात् ॥
वैराग्याज्जायते पुंसो विरागो दर्शनांतरे ॥२३॥

विमिख्यो विगुणत्यागो विज्ञानस्याविचारतः ॥
तस्य चास्य च संधानं प्रसादात्परमेष्ठिनः ॥२४॥

धर्मो ज्ञानं च वैराग्यमैश्वर्यं शंकरादिह ॥
स एव शंकरः साक्षात्पिनाकी नीललोहितः ॥२५॥

ये शंकराश्रिताः सर्वे मुच्यंते ते न संशयः ॥
न गच्छंत्येव नरकं पापिष्ठा अपि दारुणम् ॥२६॥

आश्रिताः शंकरं तस्मात्प्राप्नुवंति च शश्वतम् ॥
ऋषय ऊचुः ॥
मायान्ताश्चैव घोराद्या ह्यष्टाविंशतिरेव च ॥२७॥

कोटयो नरकाणां तु पच्यंते तासु पापिनः ॥
अनाश्रिताः शिवं रुद्रां शंकरं नीललोहितम् ॥२८॥

आश्रयं सर्वभूतानामव्ययं जगतां पतिम् ॥
पुरुषं परमात्मानं पुरुहूतं पुरुष्टुतम् ॥२९॥

तमसा कालरुद्राख्यं रजसा कनकांडजम् ॥
सत्त्वेन सर्वगं विष्णुं निगुर्णत्वे महेश्वरम् ॥३०॥

केन गच्छंति नरकं नराः केन महामते ॥
कर्मणाकर्मणा वापि श्रोतुं कौतूहलं हि नः ॥३१॥

इति श्रीलिङ्गमहापुराणे पूर्वभागे षष्ठोऽध्यायः ॥६॥