स्फुट पदें - पदे ७१ ते ८०

श्लोक ७१ वा
महात्मयामाजि महानुभाव । तैसेंच याला हरिदास नांव ॥ इहीं हरीचें गुणकर्म गावें । न दे तयाच्या वदना बघावें ॥१॥
हे भाट होती धनदातयाचे । पाडील आधीं यम दांत यांचे ॥ ते दोष कांहीं न वदा तयांचे । लाजीरवाणें सुहृदांत याचें ॥२॥
कथेमधें गाउनि ख्याल टप्पा । सेटी पुढें मारिती फार गप्पा ॥ व्याही मिळाला मजला तुकप्पा । देई तुपाचा मजला तुं कुप्पा ॥३॥
तो देतसे हिंग जिरें सुपारी । पानें तमाखू जरदा अफारी ॥ धिक्कारुनी यांस म्हणे विकारी । गोसावी यांचे ध्रुपदें भिकारी ॥४॥
अश्वास मागे जगघांत दाणा । सेटी म्हणे कां नगरास जाना ॥ उधार माझा अवघा आणा । मी येक देईन तुम्हांस आणा ॥५॥
ऐशाच रीतीं हरिदास जीती । करूनि घेती अपली फजीती ॥ हें कर्म खोटें म्हणवुनि अंतीं । सांगीतलें मध्वमुनीस संतीं ॥६॥
सभेमधें आपण येक थारे । कथेमधें लाउनि दे कथा रे ॥ जो दे तयाची करिती प्रथा रे । न दे तयाची म्हणती वृथा रे ॥७॥
दांतावरी ज्यासि असे बुरा तो । वर्णीं तयाला अहु तूं बरा तो ॥ हातांमधें घेउनि तंबुरा तो । मानीच ना नारद तुंबरां तो ॥८॥
जो रंजवी भव्यमृदंगनादें । त्यालागिं शय्या मृदु अंगना दे ॥ जेथें निजानंद अनंद ना दे । त्या मन्मथाच्या सदनांत नांदे ॥९॥
सांडूनि देती चपला धवासि । त्या वोडविती आपल्या धवासी ॥ धिक्कारुनीया निज बांधवांसी । गोपी जशा भाळति माधवासी ॥१०॥
यणी जशा सांडुनिया स्वरानें । धाऊनि येती मधुर स्वरानें ॥ विंधोनि घेती हृदयीं शरानें । हें यंत्र केलें जगदीश्वरानें ॥११॥
जशी स्वैरिणी इच्छिते हाटका रे । तसा श्रीहरीदासही हाटका रे ॥ करूनी कथा माजवी हा ठकारे । परी ते वरी कांतिचा हाट कारे ॥१२॥
दिसे श्रीहरीदास हा नेटका रे । करूनी कथा भोंदुनी नेट कारे ॥ घरीं कामशस्त्रामधें नेटका रे । धनाचा ठसा जेविं हा नेटका रे ॥१३॥
अशा मोहिल्या कामिनी नाटका रे । न लागे कधीं यास ते नाट कां रे ॥ मिळे तो करूनी तनाना टका रे । गुणें वेधिलें दिव्य कर्नाटका रे ॥१४॥
जया देखतां होय उच्चाट कां रे । जलाली फकीरापरी चाटका रे ॥ न दे त्या घरीं घालुनी खाट कां रे । निज लाज नाहीं तया खाटका रे ॥१५॥
सभेमधें दाविति हावभाव । परोपदेशीं कुशल स्वभाव ॥ हे भतिये भक्तिस तो अभाव । हा मध्वनाथा कलिचा प्रभाव ॥१६॥

श्लोक ७२ वा ( शार्दूलविक्रीडित )
करीं वैराटिका उद्धरी । ऐसें देखुनि मध्वनाथ वरदी तो मौनमुद्रा धरी ॥२॥
जोगी जंगम सेवडे म्हणति ते आम्हांत यावें सुखें । आफू भांग तमाखु सेविति तयां तें तत्त्व बोधूं मुखें ॥ माहात्मे म्हणताति ब्रह्म सगळें आम्हांमधें ठाउकें । ऐसें देखुनि मध्वनाथ म्हणतो केलें कलीनें मुकें ॥३॥
वोव्या श्लोक पदें प्रबंध रचना हें तो निघाली नवी । टप्पे ख्याल कितेक गाति यमकें जाले फुकाचे कवी ॥ गीता भारत वेदशास्त्र न रुचे गेली जनाची चवी । ऐसें देखुनि मध्वनाथ म्हणतो देवा मला वांचवी ॥४॥
शृंगारप्रिय सर्व लोक विषयी जाले विलासी महा । राधामाधव नावडेच हृदयीं येकादशी नेम हा ॥ नाहीं भूतदया मनोजय कदा कोण्हा नको वेद हा । ऐसें देखुनि मध्वनाथ म्हणतो वाटे मला खेद हा ॥५॥

अभंग ७३
अवघ्यांमध्यें बरा फुलार्‍याचा धंदा । अखंद सुगंधा भोगीतसे ॥१॥
आतार्‍याचें घरीं अर्गजाचें केणें । विकतांही घेणें सुवासासी ॥२॥
सद्वस्तु न करी अवगुण सर्वथा । हरिनाम अन्यथा होईल कैसें ॥३॥
हरिकथा करुनि सुखें पोट भरी । जनाची न धरी लाज कांहीं ॥४॥
हरिदास ऐसें असो हरिनांवें । न लगे कोठें जावें तीर्थयात्रे ॥५॥
तीर्थें पर्वकाळ कीर्तनाजवळी । आरती ओवाळी सायुज्जता ॥६॥
मध्वनाथ म्हणे वैकुंठींचा हरि । वैष्णवांचे घरीं सुखावला ॥७॥

श्लोक ७४ वा
उदासीन होऊनियां वागणें रे । सदा सज्जनांच्या पदीं लागणें रे ॥ मना कामना सर्व हे त्यागणें रे । कथाकीर्तनीं आदरें जागणें रे ॥१॥
उदासीन होतां बहू साधका तूं । न पावेसि कांहीं बहूसा धका तूं ॥ निरूपाधि जो सर्वदा भाव दावी । तया साधकालागिं शोभा वदावी ॥२॥
असो वेध कांहीं बहू साधनाचा । नसो लाभ कांहीं बहूसा धनाचा ॥ घडो दास्य कांहीं सदा सज्जनाचें । मना कीर्तनामाजि तूं सज्ज नाचे ॥३॥
अरे साधका त्वां मनस्वी नसावें । कळेना तर्‍ही सज्जनाला पुसावें ॥ सदा सर्वदा ब्रह्मचर्यें असावें । समाधिस्त येकांत ठायीं बसावें ॥४॥
सदा मृत्युचा घाव गाजे निशाणीं । अकस्मात लागेल जावें स्मशानीं ॥ जेव्हां घालिती जीव अर्धोदकीं रे । करी कोण तेव्हां तुला बोध कीं रे ॥५॥
अरे पांघरावी बरी शांत साठी । धरावी अरी हे विवेकाख्य काठी ॥ हरे राम हे घालूनी माळ कंठी । सुखें मध्वनाथा जनीं काळ कंठीं ॥६॥
सुखें पांघरूनी तारी निवारी अनर्था । तया मना सज्जना मुक्तिपंथा । अनाथासि तारी निवारी अनर्था । तया सद्गुरूला भजावें समर्था ॥७॥
वनीं कंदमूळें फळें भक्षणें रे । मनीं सच्चिदानंद तो लक्षणें रे ॥ जनीं धर्मसंस्थापना रक्षणें रे । अशी साधकाचीं खरीं लक्षणें रे ॥८॥
वरी व्याघ्रचर्में बरीं पांघरावीं । वनीं चांगलीं वल्कलें अंथरावीं ॥ समाधीस साधूनि विज्ञानमुद्रा । सुखें मध्वनाथा करी योगनिद्रा ॥९॥
जया वर्णिती वेदशास्त्रीं पुराणीं । तया राघवा चिंतितो शूलपाणी । असे जाणुनी नित्य ध्यानास आणी । न सोडि मना रामकोदंडपाणी ॥१०॥

श्लोक ७५ वा
परब्रह्म रे निर्गुणा तूं अलेखा । कळेना तुझा वेदशास्त्रास लेखा ॥ नसे ज्या स्थळीं वर्णना रूपरेखा । लिहावें कसें त्या स्थळीं पत्र देखा ॥१॥
अधिष्ठान तें पत्र कोरें पहावें । वरी दृश्य मायीक कैसें लिहावें ॥ करी दौत भक्ताघरीं शेषशायी । म्हणोनी लया जाय निःशेष शाई ॥२॥
स्वयें जाण ती जे कळा देखणी हो । कसें तीस लीहील ते लेखणी हो ॥ स्वसंवृत्तितें जाण ती पै खरी हो । स्वरूपीं लया जाय हे वैखरी हो ॥३॥
तुझें नाम हे सद्गुरु दीनबंधू । अनाथांसि विश्रांति कारुण्यासिंधू ॥ दयाळा मला आपुलेसें म्हणावे । स्वभक्तांमधें रंक ऐसें गणावें ॥४॥
चित्र कृत्रिम अकृत्रिम भीती । विश्व मायिक असे भगवंतीं ॥ यापरी मिरविसी तूं महंती । मध्वनाथ लिहि हेचि विनंती ॥५॥

श्लोक ७६ वा
सदय हृदय तूझें माउलीये मवाळे । निरखुनि तव पत्रा नेत्र माझे निगाले ॥ बहुत दिवस जाले दर्शनाची अपेक्षा । झणिं करिसि उदारे बालकाची उपेक्षा ॥१॥
असुनि गगनलोकीं चंद्र पोसी चकोरे । जळधर जलधारा नाचवीती मयोरें ॥ दिनमणि निजतेजें रंजवी चक्रवाकें । अभिनव रसवृत्ती बोलवी प्रेमवाक्यें ॥२॥
बहुत दिवस जाले पत्र कां धाडिनासी । क्षुधित अतिथि त्याला अन्न कां वाढिनासी ॥ अवगुण बहु माझें देखुनी त्रास आला । तर्‍हि मज कळलें हो स्नेह तो न्यून जाला ॥३॥
जर्‍हि मज करुणाब्धी त्वां उदासीन केलें । तर्‍हि मज कळलें हो जन्म तें व्यर्थ गेलें ॥ बहुत दिवस जाले पत्र येतां न देखों । शिव शिव जिव आतां हा तृणप्राय लेखो ॥४॥
नयनिं स्रवति धारा होतसे पत्र ओलें । स्वरुपिं मन विरालें सद्गुरूचेंनि बोलें ॥ लिखित लिहित होतों तें निरंजन जालें । विसरुनि क्षरभावा अक्षरत्वासि आलें ॥५॥
कविवर विरची हो श्लोक हे पंचरत्नें । जतन करुनि ठेवा कंठदेशीं प्रयत्नें ॥ अनुदिनिं निजचित्तीं पत्र हें वाचितां हो । जतन करुनि ठेवा कंठदेशीं प्रयत्नें ॥ अनुदिनिं निजचित्तीं पत्र हें वाचितां हो । अधिकचि सुख वाटे अर्थ हा सांचितां हो ॥६॥

ओव्या ७७ वी ( डफगाणें )
कठीण परमार्थाची वाट । चढणें वैकुंठींचा घाट । मार्गीं चालतां बोभाट । कांहीं करितां नये ॥१॥
ठाईं ठाईं वाटपाडे । कामक्रोधा ऐसे गाढे । त्यांच्या पडलिया दाढे । मग तों सुटिका नाहीं ॥२॥
देहगांवीं आहे पुंड । त्याची बाईल ते कलभंड । आपल्या जाळींत उदंड । तिनें नाडिले लोक ॥३॥
ऐसीं गेलीं बहुत युगें । कोण्ही न राही पैं उगे । जो तो आपल्या ठाईं फुगे । आम्हीं देखिली वाट ॥४॥
नको दुर्जनाचा संग । अखंड कलहाचा प्रसंग । तेणें होय मनोभंग । पांडुरंग आठवेना ॥५॥
त्यासी देखुनी पळावें । त्याचे मिळणी न मिळावें । अपाल्या हृदयीं निवळावें । आळवावें गुरुचरणां ॥६॥
ऐसा कठीण परमार्थ । बहुत पावले अनर्थ । ज्यावरी कृपा करी समर्थ । तरीच समजे कांहीं ॥७॥
मध्वनाथाचिया संगें । जातां बरवें अंतरंगें । देहभाव समूळ भंगे । मग तों बोलणें कैचें ॥८॥

पद ७८ वें घनाक्षरी
कृष्ण म्हणे ऐके पार्था । कठिण परमार्थाची वार्ता । जैसा पतंग दीपावरता । तैसे विषयीं लोक ॥१॥
सबळ विषयाची वासना । म्हणोनि परमार्थ भासेना । जवळ चुकले गरुडासना । हृदयीं वाहती शोक ॥२॥
दूध सोडुनि गोचीड । मानी अशुद्धचि गोड । तैसें विषयाचें कोड । पाहातां विचार फोक ॥३॥
ऐसें कळलें मध्वनाथा । विवेक आला त्याच्या हातां । करुनि संसाराच्या घाता । विषय मानिला वोक ॥४॥

पद ७९ वें
रसाळ रसाळ हरिचें कीर्तन रसाळ । नवरस कीर्तन करितां जनहो संसार जिरसाळ ॥ विशाळ विशाळ ऐसी परमार्थाची साळ । श्रीरामाची कीर्ती गातां सभाग्य दिसाल ॥१॥
सप्तस्वरें गीत नाना संगीत रचना । मृदंग वीणे ताळबंद अवसान खचेना ॥ नामघोषें रंजवावें पंकजलोचना । आवडीनें गावें भावें प्रपंचमोचना ॥२॥
संतसभेमध्यें कीजे ब्रह्मनिरोपण । वक्ता सांपडल्या स्वयें करावें श्रवण ॥ सारासार विचार करुनी दवडा मीतूंपण । मध्वनाथावीण तुम्हां सांगेल कवण ॥३॥

अभंग ८० वा
जीवन्मुक्ताचीं लक्षणें । जाणावीं तें विचक्षणें ॥१॥
दृढ विश्वासें रक्षणें । साधकांनीं नुपेक्षणें ॥२॥
ज्यासी नाहीं आपपर । तोचि जाणा परात्पर ॥३॥
विश्व देखे चिदाकार । स्वयें जाला निर्विकार ॥४॥
ज्याचा गेला भेदाभेद । त्यासी नित्य मानी वेद ॥५॥
त्याचा असा तुम्हा वेध । सत्य माना माझा बोध ॥६॥
ज्याचा गेला देहभाव । तोचि जाणा महादेव ॥७॥
जेथें मीतूंपण वाव । मध्वनाथाचा तो ठाव ॥८॥