दासोपंत ओंव्या

शब्दाचें असे कारण । शब्दु तयाचें साधन ।
तथापि भाषे येकीचें प्रमाण । काये तेथें ? ॥२६५५॥
जिया भाषा जें अभिधान । तियाचि भाषा त्याचें ज्ञान ।
येर शब्द अप्रमाण । तये अर्थी ॥५६॥
जिया भाषा कळे क्रिया । तेचि कारण तेथ कर्तया ।
येरीं अपारा जालिया । व्यर्था होती ॥५७॥
पसाराचें कांहीं घेणें । तें कळे शब्दें जेणें ।
तोचि शब्दु बोलणें  । तये ठायीं ॥५८॥
वस्तु आलिया हातां । मग नाना भाषीं ते वदतां ।
कांहीं प्रयोजनु ? कीं वक्ता । श्रमातें पावे ? ॥५९॥
संस्कृत असती ग्रंथ । तयांचें जाणावें मत ।
ऐसें जैं आर्त । उपजे जीवा ॥६०॥
तरीचि तें अभ्यासावं । अभ्यासूनि तत्व जाणावें ।
मग शब्द अवघे सांडावे । न व्हावें आसक्त ॥६१॥
कणु घेऊनि भूस । देईजे जैसें पश्वादिकांस ।
तत्व जाणौनि, शव्दास । तैसें सांडावें ॥६२॥
अथवा उदरपूर्तीं कारणें । योग्यतेचेनि गुणें ।
मूर्खां लोकां ठकणें । ऐसें जैं ॥६३॥
तैं शास्त्रें समग्रें शिकावीं । अपार वटवट करावी ।
नाना उपायीं आणावी । आपणा योग्यता ॥६४॥
नाना विद्या जाणोनी । नाना मतें शिकोनि ।
नानाविध जिंकोनि । वादीं लोक ॥६५॥
आंगीं योग्यता आणावी । मग ते अभिमानें पोषावी ।
संसारिकांप्रति दावावी । साघावा रुका ॥६६॥
अर्थप्रयोजनु जया असे । तया क्रियेची चाडचि नसे ।
स्वहित स्नप्नीं न दिसे । तेणें शास्त्रें ॥६७॥
अर्थार्थी जनु पंडितु । तोहि अर्थु साधतां पाहतु ।
मग प्रसंगींचि आणितु । आपुलें संस्कृत ॥६८॥
आता आला रुका पुरे । मग सांडी संस्कृतें उत्तरें ।
प्राकृता वाणी विचरे । संसारमार्गीं  ॥६९॥
परंतु ते भाषाचि परम । ऐसें नमनी कव्हणी वर्म ।
प्रयोजनु मात्रचि काम । आपुलें संपादिती ॥७०॥
संसार नगरपेठे । नाना भाषाचें नाणवटें ।
येका खरें, तें खोटें । आना येकां ॥७१॥
येथें संस्कृतचि केवळ । न सरे नाणें सकळ ।
कोण्ही एक स्थळ । ऐसें आहे ॥७२॥
संस्कृत घटु म्हणती । आतां तयाचे भेद किती ? ।
कवणा घटाची प्राप्ति । पावावी तेणें ? ॥७३॥
हारा, डेरा, रांजणु । मुढा, पडगा, आनु ।
सुगड, लौली, सुजाणु । कैसी बोलैल ? ॥७४॥
घडी, घागरी, घडौली । अलंदे, बाचिकें, बौळी ।
चिटकी, मोरवा, पातली । सांजवणें तें ॥७५॥