मराठी मुख्य सूची|मराठी साहित्य|पोवाडे|अज्ञात शाहिर|
धनी सयाजी महाराज धुरंधर भ...

थोरले सयाजीरावांचा पोवाडा - धनी सयाजी महाराज धुरंधर भ...

पोवाडा म्हणजे इतिहासाचे एक साधन. पोवाडा नेहमी समकालीन साक्षीदाराप्रमाणे विश्वसनीय असतो.


धनी सयाजी महाराज धुरंधर भाग्यवान भूपती । स्त्रियापुत्रसह वर्तमान ते भोगितात संपत्ती ॥धृ०॥
प्रौढ प्रतापी शाहू छत्रपति सिंहासनीं सुंदर । सभोंवताले सरदार शूर मध्ये आपुण पुरंदर । प्रांत परगणे गांव ज्यांनी सोडविले गिरिकंदर । सरंजाम ते तयास दिधले जहागिर एकंदर । फौजबंद गायकवाड सेनापती समशेरबहादर । वंशध्वज त्या वंशीं जन्मले हे स्वकर्मी सादर ॥(चाल)॥ महाराज सयाजी मणी लालसा ॥ करी प्रकाश कुळीं दिनमणी फारसी ॥ देई चिंतित चिंतामणी पहा कसा ॥(चाल)॥ तसा पुरुषा ह्या दिसांत पाहता नाहीं असा अधिपती ॥ जी सुपुत्र प्रसवली धन्य ती जननी धन्य ते पती ॥१॥

निष्कलंक निर्दोष स्वामिनी करून पूर्वार्चन । प्रसन्न केला असेल मागिल जन्मिं भाललोचन । पदोपदीं तो सांब म्हणुनि करी प्रसंगीं भयमोचन । धैर्यवान दृढ पिंड न बाधे पदार्थ होई पाचन ॥ लेजिम जोडया जोर कसुन खूप केले बलसंचन ॥ सहस्त्रांत सौंदर्य गौरपण पीत जसें कांचन ॥(चाल)॥ पगडीस तुरा वांकडा, कांहीं जरा । जेग्यास जडित आंकडा, गोजरा ॥ कानीं भिकबाळी चौकडा, साजरा ॥(चाल)॥ राजबीज फांकडा सुशोभित दिव्य शरीरसंपत्ती ॥ गळ्यांत कंठया हार, कडीं करीं जडावाचीं तळपतीं ॥२॥

मर्जी होइल त्या दिशी स्वारी कुलतमाम श्रृंगारणे । पूर्व कधीं पश्चिमेस जाती मृगशिकारीकारणें ॥ भरपल्ला फेंकून अडचणीत घोडा ललकारणें ॥ स्वतां शिस्त बांधून गोळी हटकून ठीक मारणें ॥ भले लोक बोथाटी टाकितां वरचेवर वारणें ॥ मागे पुढे बाजूस हूल दावुन भाला फेकणे ॥(चाल)॥ सुती हात तिरंदाजीचा वाणितीं ॥ डाव दुसर्‍यावर बाजिचा, आणिती ॥ आला न्याय गरीब गाजीचा, छाणिती ॥(चाल)॥ खबरदार लिहिण्यांत कल्पना इतरांची अल्प ती ॥ समइं मुख्य जंद्राल पेचितां न गवसतां जल्पती ॥३॥

सर्व गोष्टीचा शोख जातिनें हुशार तर कुस्तिस ॥ दंडभुजा आटीव उमर रायाची तीस - पस्तिस ॥ तूपसाखर आणि कणीक उस चारून आणुन मस्तिस ॥ साठमार चहूंकडुन खिजविती नित्य नव्या हस्तिस ॥ पहिलवान किती जेठी येउन राहतात तेथे वसतिस ॥ खुराक उत्तम त्यास कारकुन वर बंदोबस्तिस ॥(चाल)॥ हें जाणुन कवीसागर, धांवती ॥ गुण सभेस नटनागर, दाविती ॥ बक्षीस कडी लंगर, पावती ॥(चाल)॥ ज्याकडे पाहती कृपादृष्टि तो करतिल लाखोपती ॥ सप्तपिढयांचे दरिद्र विच्छिन्न होऊन रिपु लोपती ॥४॥

भक्तजनाचे माहेर देशावर श्रीपंढरपुर ॥ याचकांस हे योग्य बडोदें सर्व क्लेश करी दुर ॥ नित्या उठून वांटितात खिचडी ब्राह्मणही माहमुर ॥ स्त्रिया पुरुष मुली मुलांसकट शेर होतो भरपुर ॥ पुण्यवान गायकवाड जगतीं तळांत ते महशूर ॥ सर्व कनकमय लोक घरोघर निघे सोन्याचा धुर ॥(चाल)॥ जे देणें दिलें एकदां, योजुन ॥ ते परत न घेती कदां, समजुन ॥ कोणी फंद करील जर कदां, माजुन ॥(चाल)॥ दर्शनास तो अयोग्य त्यावर विधिहरिहर कोपती ॥ अशा प्रभूच्या रक्षणार्थ उडी घाली म्हाळसापति ॥५॥

अहारे बडोदे शहर, कोट चौफेर काम मजबुत ॥ चार दरवाजे चार दिशांनां वर शिपाई कलबुत ॥ चोहों रस्त्यांवर दाट हवेल्या काय संगिन शाबुत ॥ मांडवीत मोहोरमांत जमती सर्व तिथे ताबुत ॥ अजब शहर वसविले गिराशे करून नेस्तानाबुत ॥ बागबगीचे तलाब साहेब घेति हवा तंबुंत ॥(चाल)॥ महा जागृत राजेश्वर, पावती ॥ संकटीं नीळकंठेश्वर, धांवती ॥ भुत वाटेस यवतेश्वर, लावती ॥(चाल)॥ बहुत उग्र नरसिंह समंधादिक थरथरकांपती ॥ प्राशन करिता तीर्थ हिमज्वर इतर रोग करपती ॥६॥

विठ्ठल - मंदिर सुरेख दुसरे देऊळ बालाजिचे ॥ खंडेराव दक्षिणेस उत्तरपंथी बेचराजिचें ॥ भीमनाथ केदार राममंदीर रंगामेजिचें ॥ महाकाली भदरेंत लक्ष्मी लक्षणीक मुख जिचें ॥ गोजिरवाणी मूर्त नांव नारायण सुंदर जिचें ॥ कांही पुढें बाहेर महंमदवाडिंत घर काजिचें ॥(चाल)॥ किती धर्म हरीभक्तिचा, होतसे ॥ लल्लू पारख खुषवक्तिचा, दिसतसे ॥ सामळ सौदा नक्तिचा करितसे ॥(चाल)॥ दैवशाली गोपाळराव मैराळ राखिती पती ॥ खुशाल अंबईदास रतंजी असे कितिक धनपती ॥७॥

महाराजांचे आप्त आवंतर धारकरी बरोबर ॥ एकसारखे एक पांढरे करिती डौलडंबर ॥ घोरपडे उमराव लक्ष्मणराव कसुन कंबर ॥ मागे न फिरती रणांत पडल्या तुटुनी जरी अंबर ॥ मानसिंगराव शिर्के आणिक रघुनाथराव धायबर ॥ थोर कुळींचे मर्द राजे मंडळींत असे नंबर ॥(चाल)॥ मामांची मानमान्यता, चांगली ॥ करवितील दुर दैन्यता, लागली ॥ ही चौघांमध्ये धन्यता, वागली ॥(चाल)॥ भाऊ पुराणिक पूर्ण कृपेंतिल जे कारण स्थापिती ॥ मान्य पडे तें प्रभूस गुरुवर दया करी गोपती ॥८॥

हस्तमुखे खावंद गादीवर बसून सोपस्कर ॥ रुमाल चौरी वारितात वर भोंवते उभे किंकर ॥ नारायणराव दिवाण, भास्कर विठ्ठक जोडुन कर ॥ सदय ह्रदय शास्त्रज्ञ मुतालक मुख्य भिमाशंकर ॥ रामचंद्र विश्वनाथ फडणिस येती पुढें लौकर ॥ मुजुमदार ते नारायणराव, माधव करंदीकर ॥(चाल)॥ विश्वासुक बक्षी, खरे, मर्जिचे ॥ किती शब्द सुचविती बरे, अर्जिचे ॥ गोपाळपंत गुणी पुरे, मर्जिचे ॥(चाल)॥ कृपावंत सरकार म्हणुन हो श्रम सारे हरपती ॥ चाहती उमाशंकरास बारिक कामकाज सोपती ॥९॥

अशा प्रभूचें उमाकांत कल्याण सदोदित करो । गाई म्हशी - गज - तुरंग वहनी अपार पागा भरो ॥ पुत्रपौत्री राज्यलक्ष्मी अशीच अक्षई ठरो ॥ शत्रुपराजय करून प्रतापें राज्यनीति आचरो ॥ दानदक्षिणा धर्मी निरंतर चित्तवृत्ति अनुसरो ॥ गंगु हैबती शीघ्र कवीवी प्रपंचचिंता हरो ॥(चाल)॥ दहा चौकी काम उठवुन संगिन ॥ हरजिनसी यकवटउन, रंगिन ॥ गातात गुरु आठवुन, चंगिन ॥(चाल)॥ महादेवाचें कवन कमळवर भ्रमर गुणी झेंपती ॥ प्रभाकराची नजर हीच करी धन्यास विज्ञप्ति ॥१०॥

N/A

References : N/A
Last Updated : November 11, 2016

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP