गणेशोत्तरतापिन्युपनिषत् - ॐ ॥ ओमित्येकाक्षरं ब्रह्...

ॐ ॥
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्मेदं सर्वम् । तस्योपव्याख्यानम् । सर्वं भूतं भव्यं भविष्यदिति सर्वमोड्कार एव । एतच्चान्यच्च त्रिकालातीतं तदप्योड्कार एव । सर्वं होतद्रणेशोऽयमात्मा ब्रह्मेति । सोऽयमात्मा चतुष्पात् । जागरितस्थानो बहि:प्रज्ञ: सप्ताड्र एकोनविंशतिमुख: स्थूलभुग्वैश्वानर: प्रथम: पाद: । स्वप्रस्थानोऽन्त:प्रज्ञ: सप्ताड्र: एकोनविंशतिमुख: प्रविविक्तभुक्‍ तैजसो द्वितीय: पाद: । यत्र सुप्तो न कञ्चन कामं कामयते न कञ्चन स्वप्रं पश्यति तत्सुषुप्तम् । सुषुप्तिस्थान एकीभूत: प्रज्ञानघन एवानन्दभुक्‍ चेतोमुख: प्राज्ञस्तृतीय: पाद: ।
एष सर्वेश्वर एष सर्वज्ञ एषोऽन्तर्याम्येष योनि: सर्वस्य प्रभवाप्ययौ हि भूतानाम् । नान्त:प्रज्ञं न बहि:प्रज्ञं नोभयत:प्रज्ञं न प्रज्ञं नाप्रज्ञं न प्रज्ञानघनमदृष्टमव्यवहार्यमग्राह्यमलक्षणमचिन्त्यम व्यपदेश्यमैकात्म्यप्रत्ययसारं प्रपञ्चोपशमं शिवमव्दैतं चतुर्थं मन्यन्ते स गणेश आत्मा विज्ञेय: । सदोज्ज्वलो विद्यातक्तार्यहीन: स्वात्मबन्धरहित: सर्वदोषरहित आनन्दरूप: सर्वाधिष्ठान: सन्मात्रो निरस्ताविद्यातमोमोहमेवेति सम्माव्याहमों तत्सत्परं ब्रह्म विघ्नराजश्चिदात्मक: सोऽहमों तद्बिनायकं परं ज्योती रसोऽहमित्यात्मानमादाय मनसा ब्रह्मणैकीकुर्यात् । विनायकोऽहमित्येतत्तत्त्वत: प्रवदन्ति ये । न ते संसारिणो नूनं प्रमोदो वै न संशय: ॥
इत्युपनिषत् ।

य एवं वेद स मुखो भक्तीति याज्ञवल्क्य इति याज्ञवल्क्य इति । एतदेव परं ध्यानमेतदेव परं तप: । विनायकस्य यज्ज्ञानं पूजनं भवमोचनम् ॥ अश्र्वमेधसहस्त्राणि वाजपेयशतानि च । एकस्य ध्यानयोगस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् ॥ इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषत्सु प्रथमोपनिषत् ॥१॥
ॐ ॥
स विष्णु: स शिव: स ब्रह्मा सेन्द्र : सेन्दु: स सूर्य: स वायु: सोऽग्रि: स ब्रह्यायमात्मने सर्वदेवाय आत्मने भूताय आत्मन इति मन्यन्ते । ॐ सोऽहं ॐ सोऽहं ॐ सोऽहमिति । ॐ ब्रह्मन् ॐ ब्रह्मन् ॐ ब्रह्मन्निति । ॐ शिवं ॐ शिवं ॐ शिवमिती । तं गणेशं तं गणेशमिंद श्रेष्ठम् । ॐ गणानां त्वा गणपति: । सप्रियाणां त्वा प्रियपति: । सनिधीनां त्वा निधिपति: । ॐ तत्पुरुषाय विद्महे वकतुण्डाय धीमहि । तन्नो दन्ती प्रचोदयात् । ॐ तद्‍गणेश: । ॐ सद्‍गणेश: । ॐ परं गणेश: । ॐ ब्रह्म गणेश: । गणनाकारो नाद: । एतत्सर्वो नाद: । सर्वाकारो नाद: । एतदाकारो नाद: । महान्नाद: । स गणेशो महान् भवति । सो‍ऽणुर्भवति । स वन्द्यो भवति । स मुख्यो भवति । स पूज्यो भवति । रूपवान् भवति । अरूपवान् भवति । द्वैतो भवति । अद्वैतो भवति । स्थावरस्वरूपवान् भवति । जड्‍गमस्वरूपवान् भवति । सचे तनविचेतनो भवति । सर्वं भवति । स गणेशोऽव्यक्तो योऽणुर्य: श्रेष्ठ: स वै वेगवत्तर: । अर्‍हस्वार्‍हस्वश्च । अतिर्‍हस्वातिर्‍हस्वातिर्‍हस्वातिर्‍हस्वश्च । अस्थूलास्थूलास्थूलश्च । ॐ न वायुर्नाग्रिर्नाकाशो नाप: पृथिवी न च । न दृश्यं न दृश्यं न दृश्यम् । न शीतं नोष्णं न वर्षं च । न पीतं न पीतं न पीतम् । न श्वेतं न श्वेतं न श्वेतम् । न रक्तं न रक्तं न रक्तम् । न कृष्णं न कृष्णं न कृष्णम् । न रूपं न नाम न गुणम् । न प्राप्यं गणेशं मन्यन्ते । स शुद्ध: स शुद्ध: स शुद्धो गणेश: । स ब्रह्म स ब्रह्म स ब्रह्म गणेश: । स शिव: स शिव: स शिवो गणेश: । इन्द्रो गणेशो विष्णुर्गणेश: सूर्यो गणेश एतत्सर्वं गणेश: । स निर्गुण: स निरहड्कार : स निर्विकल्प: स निरीह: स निराकार आनन्दरूपस्तेजोरूपमनिर्वाच्यमप्रमेय: पुरातनो गणेशो निगद्यते । स आद्य: सो‍ऽक्षर:सोऽनन्त: सोऽव्ययो महान्पुरुष: । तच्छुद्धं तच्छबलं तत: प्रकृतिमहत्तत्त्वानि जायन्ते । ततश्र्चाहड्कारादिपञ्चतन्मात्राणि जायन्ते । तत: पृथ्व्यप्तेजोवाय्वाकाशपञ्चमहद्‌भूतानि जायन्ते । पृथिव्या ओषधय ओषधीभ्योऽन्नमन्नाद्रेतस्तत: पुरुषस्तत: सर्वं तत: सर्वं तत: सर्वं जगत् । सर्वाणि भूतानि जायन्ते । देवा नु जायन्ते । ततश्च जीवन्ति । देवा नु जीवन्ति । यज्ञा नु जीवन्ति । सर्वं जीवति । स गणेश आत्मा विज्ञेय: । इत्युपनिषत् । य एवं वेद स मुख्यो भवतीति याज्ञवल्क्य इति याज्ञवल्क्य इति ॥
इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषत्सु द्बितीयोपनिषत् ॥२॥

ॐ ॥
गणेशो वै ब्रह्म तद्बिद्यात् । यदिदं किञ्च सर्वं भूतं भव्यं जायमानं च तत्सर्वमित्याचक्षते । अस्मान्नात: परं किञ्चित् । यो वै वेद स वेद ब्रह्म ब्रह्मैवोपाप्रोति । तत्सर्वमित्याचक्षते । ब्रह्मविष्ण्वादिगणानामीशभूतमित्याह तद्‍गणेश इति । तत्परमित्याह यमेते नाप्नुवन्ति पृथिवी सुवर्चा युवति: सजोषा: । यद्बै वाड्‍ नाक्तामति मनसा सह नाग्रिर्न पृथ्वी न तेजो न वायुर्न व्योम न जलमित्याह । नेन्द्रियं न शरीरं न नाम न रूपम् । न शुक्लं न रक्तं न पीतं न कृष्णमिति । न जाग्रन्न स्वप्रो न सुषुप्तिर्न वै तुरीया । तच्छुद्धमप्राप्यमप्राप्यं च । अज्ञेयं चाज्ञेयं च । विकल्पासहिष्णु तत्सशक्तिकं गजवक्त्रं गजाकारं जगदेवावरुन्धे । दिवमनन्तशीर्षौर्दिशमनन्तकरैर्व्योमानन्तजठरैर्महीमनन्तपादै: स्वतेजसा बाह्यान्तरीयान्व्याप्य तिष्ठतीत्याह । तद्धै परं ब्रह्म गणेश इत्यात्मानं मन्यन्ते । तद्वै सर्वत: पश्यति स्म न किञ्चिद्ददर्श । ततो वै सोऽहमभूत् । नैंकाकिता युक्तेति गुणान्निर्ममे । नामे रज: स वै ब्रह्मा । मुखात्सत्त्वं स वै विष्णु: । नयनात्तम: स वै हर: । ब्रह्माणमुपदिशति स्म ब्रह्मन् कुरु सृष्टिम् । ण्डान्तर्गतं विलोकय तथाविधामेव कुरु सृष्टिम् । अथ ब्रह्मा जन्मद्बारेण ब्रह्माण्डान्तर्गतं विलोकयति स्म । समुद्रान् सरित: पर्वतान् वनानि महीं दिवं पातालं च नरान् पशून्मृगान्नागान् हयान् गोव्र- जान् सूर्याचन्द्रमसो नक्षत्राण्यग्रीन् वायून्दिशस्ततो वै सृष्टिमचीकरत् । ततश्चात्मानमिति मन्यते स्म । न वै मत्त: परं किञ्चिदहमेव सर्वस्येश इति यावद्‍ ति तावत्क्तुरा अजायेरन् । महहेहा जिह्रया भुवं लिहाना दंष्ट्राव्याप्ताकाशा महच्छब्दा ब्रह्माणं हन्तुमुद्युक्ता: । तान्हष्ट्‍वाबिभ्यत्तत्सस्मार । ततश्चाग्रे कोटिसूर्यप्रतीकाशमानन्दरूपं गजवक्त्रं विलोकयति स्म । तुष्टावाथ गनेश्वरम् । त्वं निर्माता क्ष्मामृतां सरितां सागराणां स्थावराणां जड्रमानां च । त्वत्त: परतरं किञ्चिन्नैवास्ति जगत: प्रभो । कर्ता सर्वस्य विश्वस्य पातसंहारकारक: । भवानिदं जगत्संर्व व्याप्यैव परितिष्ठति ॥ इति स्तुत्वा ब्रह्माणं तदुवाच ब्रह्मंस्तपस्व तपस्वेत्युक्त्वा‌ऽन्तर्हिते तस्मिन् ब्रह्मा तपश्चचार । कियत्स्वतीतेप्वनेह:सु तपसि स्थिते ब्रह्मणि पुरो भूत्वोवाच । प्रसन्नोऽहं प्रसन्नोऽहं वरान् वरय । श्रुत्वैवं वचोन्मील्य नयने यावत्पुर: पश्यति तावद्‍गणेशं ददर्श । स्तौति स्म । त्वं ब्रह्मा त्वं विष्णुस्त्वं हरस्त्वं प्रजापतिस्त्वमिन्द्रस्त्वं सूर्यस्त्वं सोमस्त्वं गणेश: । त्वया व्याप्तं चराचरं त्वद्दते न हि किञ्चन । ततश्र्च  गणेश उवाच । त्वं चाहं च न वै भिनौ कुरु सृर्ष्टि प्रजापते । शक्तिं गृहाण मद्दत्तां जगत्सर्जनाकर्मणि ॥ ततो वै गृहीतायां शस्त्वा ब्रह्मण: सृष्टिरजायत । ब्राह्मणो वै मुखाज्जज्ञे बाह्रो: क्षत्रमूर्वोर्वौश्य: पद्‍भ्यां शूद्रश्चक्षुषो वै सूर्यो मनसश्चन्द्रमा अग्रिर्वै मुखात्प्राणाद्वायुर्नामेर्व्योम शीर्ष्णो द्यौ: पद् भ्यां भूमिर्दिश: श्रोत्रात् । तथा लोकानक- ल्पपन्निति । ततो वै सत्त्वमुवाच त्वं वै विष्णु: पाहि पाहि जगत्सर्वम् । विष्णुरुवाच न मे शक्ति: । सोवाच गृहाणेमां विद्याम् । ततो वै सत्त्वं तामादाय जगत्पाति स्म । हरमुवाच कुरु हर संहारम् । जगद्धरणाद्धरो भव । हरश्चात्मानमित्यवैति स्म न वै मत्परं किञ्चिद्विश्वस्यादिरहं हर इति गर्वं दधौ यावत्तावद्‍व्याप्तं व्योम गजक्क्त्रैर्महच्छब्दैर्हरं हर्तुमुद्युक्तै: । हरो वै विलोक्य रुदति स्म । सेदनाद्रुद्रसंज्ञ: । ततस्तं पुरुषं स्मृत्वा तुष्टाव त्वं ब्रह्मा त्वं कर्ता त्वं प्रधानं त्वं लोकान् सृजसि रक्षसि हरसि । विश्वाधारस्त्वमनाधारो‌ऽनाधेयोऽनिर्देश्योऽप्रतर्क्यो व्याप्येदं सर्वं तिष्ठसीति स्तवनाद्बि- नायकं ददर्श । ततश्च तं ननाम । गणेश उवाच कुरु हर हरणम् । तद्बै संहर्ताऽभूद्रुद: । य एवं वेद स गणेशो भवति । इत्युपनिषत् ॥ इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषत्सु तृतीयोपनिषत् ॥३॥
ॐ ॥
गनेशो वै सदजायत तद्वै परं ब्रह्म । तद्बिदाप्रोति परम् । तदेषाभ्युक्ता यदनादिभूतं यदनन्तरूपं यद्बिज्ञानरूपं यद्देवा: सर्वे ब्रह्म ज्येष्ठमुपासते न वैकार्यं करणं न तत्समश्चाधिकश्च
दृश्य: । सूर्योऽस्माद्‍भीत उदेति । वातोऽस्माद्भीत: पवते । अग्रिर्वै भीतस्तिष्ठति । तच्चित्स्वरूपं निर्वि- कारमद्बैतं च । तन्मायाशबलमजनीत्याह । अनेन यथा तमस्ततश्चोमिति ध्वनिरभूत् । स वै गजाकार: । अनिर्वचनीया सैव माया जगद्‍बीजमित्याह । सैव प्रकृतिरिति गणेश इति प्रधानमिति च माया- शबलमिति च । एतस्माद्वै महत्तत्त्वमजायत । तत:
कराग्रेणाहड्‍कारं सृष्टवान् । स वै त्रिविध: सात्त्विको राजसस्तामसश्चेति । सात्त्विकी ज्ञानशक्ति: । राजसी क्रियाशक्ति: । तामसी द्रव्यशक्ति: । तामस्या: पञ्चतन्मात्रा अजायन्त पञ्चभूतान्यजायन्त । राजस्या: पञ्च ज्ञानेन्द्रियाणि पञ्च कर्मेन्द्रियाणि पञ्च वायवश्र्चाजायन्त । सात्त्विक्या दिशो वायु: सूर्यो वरुणो‍ऽश्विनाविति ज्ञानेन्द्रियदेवता अग्रिरिन्द्रो विष्णु: प्रजापतिर्मित्र इति कर्मेन्द्रियदेवता: । हदमादिपुरुषरूपम् । परमात्मन: सूक्ष्मशरीरमिदमेवोच्यते । अथ द्बितीयम् । पञ्चतन्मात्रा: पञ्चसूक्ष्मभूतान्युपादाय पञ्चीकरणे कृते पञ्चमहाभूतान्यजायन्त । अवशिष्टानां पञ्चपञ्चाशानां कल्पारम्मसमये भूतविभागे चैतन्यप्रवेशादहमिल्यभिमान: । तस्मादादिगणेशो भवानुच्यते । ततो वै भूतेभ्यश्चतुर्दश लोका अजायेरन् । तदन्तर्गतजीवराशय: स्थूलशरीरै: सह विराडित्युच्चते ।
इति द्वितीयम ।
राजसो ब्रह्मा सात्त्विको विष्णुस्तामसो वै हर: । त्रयं मिलित्वा परस्परमुवाच अहमेव सर्वस्येश इति । ततो वै परस्परमसहमानाश्चोर्ध्वं जग्मु: । तत्र न किञ्चिद्दद्दशु: । ततश्चाध:-
प्रदेशे दशदिक्ष भ्रमन्तो न किञ्चित्पश्यन्ति स्म । ततो वै ध्यानस्थिता अभूवन् । ततश्च ह्हेशे महान्तं पुरुषं गजवक्त्रमसंख्यशीर्षमसंख्यपादमनन्तकरं तेजसा व्याप्ताखिललोकं ब्रह्ममूर्धानं दिकश्रवणं ब्रह्माण्डगण्डं चिव्द्योमतालुकं सत्यजननं च जगदुत्पत्त्यपायोन्मेषनिमेषं सोमार्काग्निनेत्रं पर्वतेशरदं पुण्यापुण्योष्ठं ग्रहोडुदशनं भारतीजिह्रं शक्रघ्राणं कुलगो-
त्रांसं सोमोन कण्ठं हरशिरोरुहं सरिन्नदभुजमुरगाड्‍गुलिकमृक्षनखं श्रीह्रत्कमाकाशनाभिकं सागरोदरं महीकटिदेशं सृष्टिलिड्रकं पर्वतेशोरुं दस्त्रजानुकंजठरान्त:स्थितयक्षगन्धर्वरक्ष:किन्नरमानुषं पातालजड्रघकं मुनिचरणं कालड्रगुष्ठकं तारकाजाललाड्रगुलं दृष्ट्रवा स्तुवन्ति स्म । यतो वा इमानि भूतानि जायन्ते यतोऽग्नि: पृथिव्यप्तेजो वायुर्यत्कराग्राद्ब्रह्मविष्णुरुद्रा अजायन्त यतो वै समुद्रा: सरित: पर्वताश्च यतो वै चराचरमिति स्तवनात्प्रसन्नो भूत्वोवाचाऽहं सर्वस्येशो मत्त: सर्वाणि भूतानि मत्त: सर्वं चराचरं भवन्तो वै न भद्भिन्ना गुणा मे वै न संशय: । गुणेश्म मां ह्रदि संचिन्त्य राजस त्वं जगत्कुरु सात्त्विक त्वं पालय तामस त्वं हरेत्युक्त्वान्वर्हित: । स वै गणेश: सर्वात्मा विज्ञेय: सर्वदेवात्मा वै स एक: । य एवं वेद स गणेशो भवति ॥
इत्युपनिषत् ।
इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषत्सु चतुर्थोपनिषत् ॥४॥
ॐ ॥ देवा ह वै रुद्रमब्रुवन् कथमेतस्योपासनम् । स होवाच रुद्रो गणको निचृद्‍गायत्री श्रीगणपतेरेनं मन्त्रराजमन्योन्याभावात्प्रणवस्वरूपस्यास्य परमात्मनो‍ऽड्रानि जानीते स जानाति सोऽमृतत्वं च गच्छति । योऽघीते स सर्वं तरति । य एनं मन्त्रराजं गणपते: सर्वदं नित्यं जपति सोऽग्निं स्तम्मयति स उदकं स्तम्मयति स वायुं स्तम्भयति स सूर्यं स्तम्भयति स सर्वान्देवान्स्तम्भयति स विषं स्तम्भयति स सर्वोपद्र- वान्स्तम्भयति । इत्युपनिषत् । य एनं मन्त्रराजं नित्यमधीते स विघ्नानाकर्षयति देवान्यक्षान् रोगान् ग्रहान्मनुष्यान् सर्वानाकर्षयति । स भूर्लोकं जयति स भुवर्लोकं जयति स स्वर्लोकं स महर्लोकं स जनोलोकं स तपोलोकं स सत्यलोकं स सप्रलोकं स सर्वलोकं जयति । सोऽग्निष्टोमेन यजते सोऽत्यग्रिष्टोमेन स उक्थेन स षोडशीयेन स वाजपेयेन सोऽ‍तिरात्रेण सोऽप्तोर्यामेण स सर्वै: क्रतुभिर्यजते । य एनं मन्त्रराजं वैघ्रराजं नित्यमधीते स ऋचोऽधीते स यजूंष्यधीते स सामान्यधीते सोऽथर्वणमधीते सो‍ऽड्रिरसमधीते स शाखा अधीते व पुराणान्यधीते स कल्पानधीते स गाथा अधीते स नराशंसीरधीते स प्रणवमधीते । य एनं मम्त्रराजं गाणेशं वेद स सर्वं वेद स सर्वं वेद । स वेदसम: स मुनिसम: स नागसम: स सूर्यसम: सोऽग्निसम इति । उपनीतैकाधिकशतं गृहस्थैकाधिकशतं वानप्रस्थैकाधिकशतं रुद्रजापकसमम् । यतीनामेकाधिकशतमथर्वशिर:शिखाध्यापकसमस्‍ । रुद्रजापकैकाधिकशतमथर्वशिर:शिखाध्यापकै काधिकशतं गाणेशतापिनीयोपनिषदध्यापकसमम् ।        
मन्त्रराजजापकस्य यत्र रविसोमौ न तपतो यत्र वायुर्नक्षत्राणि न वाति भान्ति यत्राग्रिर्मृत्युर्न दहति प्रविशति यत्र मोहो न दु:ख्म सदानन्दं परानन्दं समं शाश्वतं सदाशिवं परं ब्रह्मादिवन्दितं योगिध्येयं परमं पदं चिन्मात्रं ब्रह्मणस्पतिमेकाक्षरमेवं परमात्मान्म बाह्यात्ते लब्धांशं ह्रदि समावेश किञ्चिज्जप्त्वा ततो न जपो न माला नासनं न ध्यानावाहनादि । स्वयमवतीर्णो ह्मयमात्मा ब्रह्म सोऽह्‍मात्मा चतुष्पात् । बहि:प्रज्ञ: प्रविविक्तभुक्‍ तैजस: । यत्र सुप्तो न कञ्चन कामं कामयते न कञ्चन स्वप्रं पश्यति तत्सुषुप्तम् । तत्रैकीभूत: प्रज्ञानघन एवानन्दभुक्‍ चेतोमुख: पाज्ञ: ।
एष सर्वेश्र्वर: सर्वांन्तर्यामी एष योनि: सर्वभृतानाम्  । न बहि:प्रज्ञं नान्त:प्रज्ञं नोभयत:प्रज्ञं न प्रज्ञानघनमव्यपदेश्यमव्यवहार्यमग्राह्ममलक्षण- मचिन्त्यमैकात्म्यप्रत्ययसारं प्रपञ्चोपशमं शिवमद्वैतमेवं चतुष्पादं ध्यायन् स एवात्मा भवति । स आत्मा विज्ञेय: सदोज्ज्वलो‍ऽविद्यातत्कार्यहीन: स्वात्मबन्धरहितो द्वैतरहितो निरस्ताविद्यातमोमोहाहड्कारप्रधानमहमेव सर्वमिति सम्भाव्य विध्नराजब्रह्मण्यमृते तेजोमये परंजोतिर्मये सदानन्दमये स्वप्रकाशे सदोदिते नित्ये शुद्धे मुक्ते ज्ञेश्वरे परे ब्रह्माणि रमते रमते रमते रमते । य एवं
गणेशतापनीयोपनिषदं वेद स संसारं तरति घोरं तरति दु:खं तरति विघ्नांस्तरति महोपसर्गं तरति । आनन्दो भवति स नित्यो भवति स शुद्धो भवति स मुक्तो भवति स स्वप्रकाशो भवति स ईश्वरो भवति स मुख्यो भवति स वैश्वानरो भवति स तैजसो भवति स प्राज्ञो भवति स साक्षी भवति स एव भवति स सर्वो भवति स सर्वो भवतीति । इत्युपनिषत् । ॐ स ह नाववतु ॥ इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषत्पु पञ्चमोपनिषत् ॥५॥
ॐ ॥ अथोवाच भगवती गौरी ह वै रुद्रमेतस्य रुद्रो विधिं लब्धांशं गुरुदेवतयोरालभ्य मनसा पुष्पं निवेद्योपक्रम्य भूतोत्सारणमासनबन्धाद्यात्मरक्षासुनियमभूतशुद्धिप्राणस्थापनप्रणवावर्तनमातृपूजनान्तर्मातृकान्तर्यागादि सम्पाद्यात्र केचन समन्त्रं मूलवैदिककल्पैरुपक्रमं ग्रहणसर्माणनिवेदनानि बाह्मेऽन्यथेति महार्घ्यं शड्खं त्रिपाद्योर्ग- न्धादिना पूजितयो: स्थाप्य पात्रासादनं दक्षिणोपक्रमेण पाद्यार्घ्याचमनमधुपर्कपुनराचमननिवेदनपात्राणि संस्थासु यथोपदिष्टं चतुर्थ्यो: पर्वणि
संस्थासु यथाविधि स्थाप्य निवेदने प्रक्षालनमेव ततो‍ऽर्वाकू पञ्चामृतपात्राणि रिक्तं च मूलेनालभ्य निवेदिन्यार्घोदकेनात्मानं पात्राणि सम्मारं च प्रोक्ष्य पात्रातिरिक्तानि महार्घ्योदकेन सर्वनिवेदनं करशुद्धिं मूलासुनियमं यथोक्तर्षिच्छन्दोदैवतं स्मृत्वा विनियोगश्च नित्ये पूजाड्रो अपो जपाड्रा पूजा जप इत्यड्‍गुष्ठव्यापकस्वान्ताष्टाड्रदण्डिमुण्डिन्यासादि कृत्वा मुखमवेक्ष्यात्मानं देवरूपिणं सम्भाव्य भूर्ध्रि पुष्पं दत्त्वा पीठं सम्पूज्यासनं दत्त्वा ऋष्यादि कृत्वा ध्यात्वा हदयाम्मोजे योगिनोऽत्र जपन्ति । स्वान्ताम्मोजाद्देवमावाह्य मुद्रां दर्शयित्वा देवस्य सकलीकरणाड्‍गुप्ठहदयार्पिन्या स्वान्ते मुद्रां निवेद्य पात्राणि च मूलेन दत्त्वा रिक्ते पञ्चामृतं संयोज्य तेन पञ्चवारं सकृद्वाऽभिषिच्य नित्येन संतर्प्य कल्पस्तवनादिपुरुषसूक्त-
रुद्राध्यायघोषशान्त्यादिना मूलेन चाभिषिच्च सर्वपूजां निवेद्य दीपं त्रिर्भ्राम्य सव्येनाप्लाव्य महानैवेद्यपीठावरणान्युपसंह्रत्य दर्शयेत् ।
ताम्वूलान्ते किञ्चिन्मूलमावर्त्य पुनर्धूपादित्रयभक्ष्यादि निवेद्य मुद्रा: सर्वोपचारत्त्य दर्शयित्वा निवेदन मिदमासनं नम: पाद्ये एषोऽर्घ्य: स्वाहेति दक्षिणकरेऽर्घे इदं स्वधेति पुर स्त्रिके मुखे नम इति स्नानेष्वेष गन्धो नमोऽक्षतेश्षु ॐ पुष्पाणि नम: पुष्पेप्वेष धूपो दीपो नमो धूपदीपयो: समर्पयामीति नै वैद्यफलताम्बूलेषु निवेदयामि नमो हिरण्ये एष पुष्पाअलि-
र्नम इति मालायामिति परमं रहस्यमप्रकाश्यं बीजं य एवं वेद स सर्वं वेद स सर्वं वेद । वर्णार्थं लब्धांशेन मन्त्रार्थेन च पीठावरणदेवतावधानेन वा जपति स जपति । मुख्यं लब्धांशमासनं मृदुलं भुक्तरिक्तवास: कौसुम्ममाञ्चिष्ठरक्तकम्बलचित्रमृगव्याघ्राजिनं वा यथोक्तमुक्तान्यतरैरासनान्तरयोजनास्फटिककमलभद्राक्षमणिमुक्ताप्रवालरुद्राक्षकुशग्रन्थिषु वा जपति स जपति । कुशमयी नित्याक्षालनं चन्दनालेपो धूपेनाभिमन्त्र्य पृथगभिमन्त्रणं सद्योजातै: पञ्चभि: प्राणस्थापनजीवनतर्पणगुप्तानि व स्वमूले गुह्यं वामेन स्पृशेन्न दर्शयेत् । एवं श्रावणे पवित्रेण मधौ दमनेन जपमालया महानवम्यां तापस्यां चतुर्थ्या तिल्लड्‍डुकै: सप्तम्यां - शीतलचन्दनेन शिवरात्र्यां बिल्वदलमालयाऽन्यस्मिन्पर्वणि महत्याफलेक्षुनारीकेलापूपानन्यानि च यथोपदिष्टमाहुति भिर्जुहोति । जपष्च प्राक्प्रवणे होमोऽन्यथोपास्य: । एवं य: करोति सोऽमृतत्वं विन्दति स प्रतिष्ठां प्राप्रोति मुक्तिं विन्दति भुक्तिं भुनक्ति वाचं वदति यशो लभते । इदं रहस्यं यो जानाति स जानाति ग्रोऽधीते सोऽधीते स आनन्दो भवति स नित्यो भवति स विशुद्धो भवति स मुक्तो भवति स
प्रकाशो भवति स द्यावान्भवति ज्ञानवान्भवत्यानन्दवान्भवति विज्ञानवान्भवति विज्ञानानन्दो भवति सोऽमृतत्वं भवत्यमृतत्वं भवतीति ।
इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषत्सुषठोपनिषत् ॥६॥
इत्याथर्वणीया गणेशतापिन्युषनिषत्समाप्ता ॥
ॐ स ह नाववत्विति शान्ति: ॥