सिंहावलोकन

( पृथ्वी )

मुखा फिरवुनी, जरा वळुनि पाहतां मागुती,
कितीक ह्रदयें वदा चरकल्याविणें राहती ?
‘ नको वळुनि पाहणें ! ’ म्हणुनि दृग्‍ जरी आवरूं,
धुकें पुढिल जाणुनी मन न घे तसेंही करूं !

प्रदेश किति मागुते रुचिर ते बरें टाकिले,
कितीक तटिनीतटें श्रम जिथें अम्हीं वारिले;
किती स्मृतिस धन्यतास्पद वनस्थली राहिल्या,
जिथें धवलिता निशा प्रियजनासवें भोगिल्या !

सुखें न मिळतील तीं फिरुनि !-तीं जरी लाविती,
मनास चटका, तरी नयन त्यांवरी लोभती.
परन्तु ह्रदयास जे त्वरित जाउनी झोंबती,
प्रमाद, दिसतां असे, नयन हे मिटूं पाहती !

किती घसरलों !--- किती चुकुनि शब्द ते बोललों ! ---
करून भलतें किती पतित हंत ! हे जाहलों !
स्वयें बहकुनी उगा स्वजनमानसे टोंचिलीं ! ---
वृथा स्वजनलोचनीं अहह ! आंसवें आणिलीं !

चुकोनि घडलें चुको ! परि, ’ असें नव्हे हें बरें ’
वदूनिहि कितीकदां निजकरेंचि केलें बरें ! ---
म्हणूनिच अम्हांपुढें घनतमिस्त्र सारें दिसे,
पुढें उचलण्या पदा धृति मुळींहि आम्हां नसे !

“ चुकी भरुनि काढणें फिरुनि, हें घडेना कधीं ”
विनिष्ठुर असें भरे प्रगट तत्त्व चित्तामधीं ! ---
म्हणूनि अनिवार हें नयनवारि जें वाहतें,
असे अहह ! शक्त का कवणही टिपायास तें ?

वळणें, ३ मे १८९०