खंड १ - अध्याय ३४

श्रीगणेशाय नमः । दैत्य आपुल्या भरमणांत । गेले दृंढीच्या पुढयांत । देवगणांनी युक्त । वक्रतूंडा ते न जाणती ॥१॥
परी प्रतापी वक्रतुंडसी पाहती । तेव्हां असुर भयभीत होती । महाकाय महावीर्य त्यासे आकृती । नर-कुंजर स्वरुपधारी ॥२॥
नाना वीरांनी परिवृत । प्रलयाग्निसम तो वाटत । हर्षभरें भक्तिभावयुक्त । स्तुती करिती देव त्याची ॥३॥
दैत्यवीर घाबरले मनांत । ओढवला मृत्यू ऐसें तया वाटत । आकाशवाणीनें निर्देशित । हाच तो वक्रतुंड वाटतसे ॥४॥
ह्याचा जयजयकार करिती । जय जय वक्रतुंड देव म्हणती । म्हणोनी वक्रतुंड हाचि निश्चिती । आतां काय करावें? ॥५॥
आम्हीं जर का युद्ध करुं । युद्धांत आम्हीं खचित मारुं । हा वृत्तान्त निवेदनार्थ येरु । कोण जाईल मत्सराप्रती ॥६॥
म्हणोनी सत्वर जावें परतोनी । मत्सराच्या समीप जाउनी । त्यास सांगावा निर्भयमनीं । वक्रतुंडाचा समाचार ॥७॥
ऐसा निश्चय करुनी । मत्सराकडे जाउनी । सांगती तो वक्रतुंड येथपासूनी । पंचयोजनें दूर असे ॥८॥
भयरहित तो सभेंत विलसे । आकाशवाणी सत्य झालीसे । नरकुंजररुपें प्रकटला असे । प्रत्यक्ष तो प्रभु वक्रानन ॥९॥
देव त्याच्या समवेत । तेथ विहरती निश्चिंत । याचा काय तो विचार त्वरित । महाराज आपण करावा ॥१०॥
तें दूतांचे वचन ऐकून । मत्सर झाला चिंतामग्न । त्याचें वंदन झालें म्लान । जाणून शत्रूस महाबलासी ॥११॥
नंतर उत्साहयुत बोलत । क्रोधयुक्त होतें चित्त । दैत्येंद्रांना आज्ञापित । सज्ज रहा युद्धासाठीं ॥१२॥
ह्या वक्रतुडां महाबलास । जाईन मी मारण्यास । देवांसहित मारितां त्यास । माझें चित्त सुखावेल ॥१३॥
आज्ञा होताक्षणीं दैत्य होत । ते सर्वही युद्धसज्ज उत्साहांत । होता सभास्थित । तेथ सत्वर ते जाती ॥१४॥
सैन्यांत मत्सर वीर शोभत । वक्रतुंडावरी चाल करित । जेथ बैसला होता सभास्थित । तेथ सत्वर ते जाती ॥१५॥
पाहून त्यांचें संचलन । देव वक्रतुंडा सांगती वचन । गणनायका स्वामी दैत्य महान्‍ । आला स्वये सेनेसह ॥१६॥
तरी आतां क्षणीं करावें । प्रभू आपणां जें इच्छित बरवें । नाहींतरी दुष्ट स्वभावें । मारतील दैत्य आम्हां ॥१७॥
देवा आम्हां रक्ष आतां । मृत्यू वाटे समीपे तत्त्वता । तेव्हा वक्रतुंड त्या भयार्तां । म्हणे निर्भय राह तुम्ही ॥१८॥
दैत्यांसह मत्सरासी । संहारीन मी त्या दुष्टाशी । पहावें माझ्या कौतुकांसी । परम अद्‍भुत युद्धांत ॥१९॥
ऐसें बोलून सिंहावर । आरुढ झाला तो पाशांकुशधर । गडगडासारखा स्वर । गर्जनेच्या तयाच्या ॥२०॥
त्याच्या गर्जनेनें संत्रस्त । चराचर त्रैलोक्य समस्त । दैत्यगण जाहले भयभीत । मत्सरही चकित झाला ॥२१॥
म्हणे आपुल्या अनुयायांस । वक्रतुंड सेना प्रबल सरस । काय होईल या समयास । शंका माझ्या मनीं असे ॥२२॥
तेव्हां दैत्यप त्यास म्हणत । स्वामी व्हावें चिंतामुक्त । आमुचें युद्धतेज प्रदीप्त । पहावें आतां प्रत्यक्ष ॥२३॥
ऐसें बोलून प्रल्हाद प्रमुख असुर । चालून गेले वक्रतुंडावर । त्रिभुवनीं निनादे त्यांचा स्वर । गर्जनापरांच्या त्या वेळीं ॥२४॥
बाणवृष्टी अतिभयंकर करित । असुर ते क्रोधसमन्वित । शस्त्रास्त्रें नंतर बरसत । वर्षा ऋतूंत मेघांसम ॥२५॥
त्या अस्त्रांनीं देवांचे सैन्य । विद्ध झालें पसरलें दैन्य । विष्णु प्रमुख देवमान्य । आले तेव्हां लढावया ॥२६॥
कधीं न पूर्वीं पाहिलें । ऐसें युद्ध नंतर झालें । देव असुर उभय पडले । रणांगणीं मृत्युमुखीं ॥२७॥
परस्पर जयोद्यत । शस्त्रपाणी ते लढत । कोणी बाण प्रखर सोडित । कोणी शक्ति फेंकिती ॥२८॥
कोणी भन्दिपालांनी लढत । कोणी होते खड्‌गहस्त । कोणी पाशांनी बांधीत । अन्य भाल्यांनीमारिती ॥२९॥
कोणी गदायुद्ध करिती घोर । कोणी मारिती मुद्‌गर । कोणी मल्लयुद्धांत चतुर । महावीर त्या समयीं ॥३०॥
उभय सैन्यांच्या संचलनात । नभांत तेव्हां धूळ उडत । तेणें दिशा व्याप्त । आपपरही न समजे ॥३१॥
शस्त्रांसि शस्त्रें भिडतीं । अस्त्रांचे उतर अस्त्रें देती । परस्परांचे बाण तोडिती । परमोत्सार मनीं त्यांच्या ॥३२॥
शस्त्रें मोडता ते वीर । होती मल्लयुद्धपर । उभे राहुनी मंडळाकार । आव्हाने देती परस्परांशी ॥३३॥
हातांनी हात धरिती । पायांनीं पाय खेचितीं । कोपरें मारती परस्परांशीं । डोक्यांवर आपटती डोकें ॥३४॥
ललाटें मारित ललाटांस । कोणी गुडघ्यांनी परस्परांस । परी नव्हता संतोष त्यास । शत्रुनाश ध्येय होतें ॥३५॥
ऐशा त्या भयंकर युद्धांत । अनेक मेले अनेक मूर्च्छित । नाना शस्त्रप्रहारें विद्ध होत । महावीर उभय पक्षींचे ॥३६॥
रक्ताची नदी वाहिली । आंतडीं त्यांत तरंगू लागलीं । ऐसी विकल स्थिती झाली । युद्धभूमीवर त्या वेळीं ॥३७॥
रथी रथस्थांसी लढत । गजी गजधरांसी भिडत । अश्वारुढ हल्ला करित । अश्वारुढांवरी तदा ॥३८॥
पायदळ पायदळासी लढत । श्रेष्ठ ललकारिती त्वेषांत । श्रेष्ठ वीर तें धांवत । आपुलें शौर्य दाखवाया ॥३९॥
परस्परांसी मारिती । शस्त्रास्त्रांनी विद्ध करिती । प्रफुल्ल किंशुकासम दिसती । रक्ते माखिल्या सर्वांगी ॥४०॥
कधीं वाटे देव जिंकिती । कधीं वाटे ते पराजित होती । जयापजयाची नव्हती निश्चिती । युद्ध क्रिती रात्रींही ॥४१॥
ऐसे पांच दिवस युद्ध चाललें । देवदैत्यांचें वीर लढले । परी कोणांसही न मिळालें । विजय चिन्हे त्या वेळीं ॥४२॥
ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोनिषदि श्रीमन्मौद्‌गले महापुराणे प्रथमे खण्डें वक्रतुंडचरिते देवासुरयुद्धप्रसंगी नाम चतुस्त्रिंशोऽध्यायः समाप्तः ।श्रीगजाननार्पणमस्तु ॥