खंड १ - अध्याय ३०

श्रीगणेशाय नमः । गण पिशाचांचे दारुण वचन । शिव स्वयं जाती तें ऐकून । युद्ध करण्या सज्ज होऊन । मत्सरासुरा जिंकावया ॥१॥
ब्रह्मविष्णु काम धनद । वसू चंद्र समीर शक्तिद । वहिनकालाग्नि रुद्र जलद । भैरव भूतनायक ॥२॥
युद्धोचित वेष करुनी । सारे ठाकले शिव सन्निधानीं । अष्टभैरव वीरभद्र येउनी । नंदी भृंगी पुष्पदंत ॥३॥
महाकालरवासहित । महाकाली मुख तेथ येत । कार्तिकेयादींना युत । शुभं महेश्वर ससैन्य ॥४॥
बैसोनिया वृषभावरी । युद्धलालसेने मदनारी । मजातेज तो सत्वरी । जेथ दैत्य उभे होते ॥५॥
नाना युद्धविशारदा शंकरासी । सैन्यासह युद्धासी । पाहून नाना शस्त्रधरांसी । बाण सोडिती दैत्य सारे ॥६॥
तेव्हा देव क्रुद्ध झाले । शस्त्रास्त्रांनी लढूं लागले । ऐशियापरी दारुण ओढवलें । देवासुरांचे युद्ध तें ॥७॥
शस्त्रास्त्रें उभय फेकिती । तैसेचि बाण तीक्ष्ण अती । तेणें अंधकार सभोंवती । सर्वत्र तेथ पसरला ॥८॥
सैन्यांच्या संचलनांत । धूळ उसळे आकाशांत । आपुला कोण शत्रु कोण हें न कळत । उभय पक्षांत त्या समयीं ॥९॥
घंटांचा शंख नगार्‍यांचा । कोलाहल माजला आरोळ्यांचा । घोडयांच्या खिंकाळणयांचा । आवाज बधिर करी सर्वां ॥१०॥
देव दैत्यांसी मारिती । दैत्य देवांई संहारिती । सुरदानव युद्ध करिती । बहु प्रकारें त्वेषानें ॥११॥
शस्त्रांसी शस्त्रें भिंडतीं । अस्त्रांसी अस्त्रें तोडिती । मल्लयुद्धही कोणी करिती । मदान्वितउभय वीर ॥१२॥
त्या घोर संग्रामांत । कोणी धारातीर्थीं पडत । कोणी छिन्न भिन्न दुःखित । वेदना असह्य भोगिती ॥१३॥
आतां मृतांच्या अंगांतून वाहत । त्या रक्ताची नदी होत । मांसकर्दमानें युक्त । लाल रंग त्या नदीचा ॥१४॥
अस्थिरुप बलाका त्यांत । केसांचें शेवाळ शोभत । धनुष्यें सापासम वाटत । शिरें दिसतीं कमलें जणु ॥१५॥
शिरविहीन कबंधद्रुम । महाघोर रक्तनदींत अनुपम । काष्ठें भल्लक रुपासम । चामरें तृणरुपांत ॥१६॥
छत्रांखालीं दुर्गम स्वैर । चर्म पट्टिश होतें दर्दुर । वीरांसी अत्यंत आल्हादकर । भीरुंना भयद रक्तनदी ॥१७॥
ऐसी ती शोणितसरिता । दैत्यराजांना दिसतां । अंगीं क्रोधोत्साह भरतां । देवांचें सैन्य मारिती ते ॥१८॥
बाणांची जाळी होत । सर्व दिशा त्यानी व्याप्त । पुढें जाण्यास मार्ग नसत । देव माघार तें घेती ॥१९॥
दशदिशांत देव पळती । ती पाहून त्यांची स्थिती । देवराज त्यांसी थांबवितो । नंतर रंगली द्वंद्वयुद्धें ॥२०॥
नमुचि कामदेवाशीं लढत । शंबर वायुदेवा ललकारित । महाबलं शुभं द्वंद्व खेळत । देवीसह त्या वेळीं ॥२१॥
निशुंभ चंद्रासह लढत । विरोचन गुहासहित । कालभैरव दानव मल्लयुद्ध करित । कालभैरव देवाशी ॥२२॥
महिषासुर आव्हान देत । कालाग्नि रुद्राप्रत । प्रल्हाद विष्णूसह लढत । विप्रचिती सूर्यासह ॥२३॥
अंधक वीरभद्रा ललकारिता । दुर्बुद्धी असुर अग्नीसह लढत । विषयप्रिय दानव ब्रह्मयासहित । सुंदरप्रिय शंभूसह ॥२४॥
मत्सरासुर दैत्येश उपस्थित । तीं द्वंद्व युद्धें पाहत । शेकडों हजारों जीं चालत । देवदैत्य सैन्यांत ॥२५॥
त्या द्वंद्वांची गणना असंभव । कितेकांचे गेले जीव । अग्नि वायू अस्त्रादिक अभिनव । फेकिती ते परस्परांवरी ॥२६॥
त्या दारुण युद्धांत । त्रिभुवन होई कंपित । रक्ताच्या महानद्या वाहत । अहोरात्र सात दिवस ॥२७॥
परी देव अथवा असुर । कोणी न घेती हार । शंकरादि कुपित फार । होतो मनीं देवगण ॥२८॥
करिती हल्ला बलयुक्त । मूर्च्छित दैत्य असंख्यात । कोणी पळती दशदिशांत । दैत्य व्याकुळ जाहले ॥२९॥
सुंदरप्रिय पडला मूर्च्छित । मूतप्राय कितीक होत । विष्णु आदि देव सोडित । महा अस्त्रें असुरांवरी ॥३०॥
ऐसी विकल स्थिती पाहत । तेव्हां मत्सर स्वतः येत । महाघोर नाद करित । ब्रह्मांड कापलें त्या नादें ॥३१॥
धनुष्याचा टंकार करित । तेणें सुर झाले भयभीत । शत्रुसैन्यावरी वर्षिता बाणांचा ओघ सुदारुण ॥३२॥
त्याच्या बाणें बलवत्तर । मर्दित झाले सुरवर । कांही मेले कांहीं फार । विद्ध घायाळ जाहले ॥३३॥
कांहीं पडले मूर्च्छित । पंच बाणांनी छातीवर प्रहत । सेनानी कार्तिकेय तेव्हां पडत । धरापृष्ठीं बेसावध ॥३४॥
अग्नीस सात बाणांनी । नंदीस दहा शरांनीं । दैत्येद्रें ताडितां झणीं । पडले ते रणभूमीवर ॥३५॥
दहा बाणांनीं वीरभद्रास । नंतर आठांनी सवित्यास । सात शरें चंद्रास । अनिला नऊ बाणांनी ॥३६॥
कालाग्नि रुद्रास आठ बाणांनी । महाकाळीस दहा नाराचांनी । गणपा भृंगिमुख्यास पाच पाच शरांनीं । कुबेरासी दहा शरें ॥३७॥
ब्रह्मयास शंभर बाणांनी । प्रलयाग्निसम तेजस्वी मानी । सर्वांसी दारुण शरांनीं । विद्ध केलें मत्सरासुरें ॥३८॥
सार्‍यांसीं भूवरी पाडविले । ऐसें अद्‌भुत कर्म केलें । तें पाहून सरसावले । विष्णु तेव्हां युद्धांत ॥३९॥
सहस्त्र बाणांची वृष्टी । करिती तेणें असुर कष्टी । तेव्हा तो असुर क्रोधदृष्टी । सोडी शंभर बाण सत्वर ॥४०॥
त्या बाणांनी विष्णू पडत । तें पाहून शंकर उठत । त्रिशूळाने दैत्यांसी हाणित । परी त्रिशूळ निष्फल तें ॥४१॥
शंकरही भूमीवर पडत । तेव्हां पाश टाकी मत्सर त्वरित । पशुसम ओढून घेत । आपुल्या सन्निध तयासी ॥४२॥
शंभूस पकडून म्हणत । महाबाहू तो मदोन्मत्त । अतुलबळ कोणतें मजप्रत । दिधलें सदाशिवा सांगावें ॥४३॥
तूं कर्मबळें समर्थ अससी । कर्मप्रभावेंच मजसी । जगदीश्वरता मिळाली ऐसी । अभिमान तुझा वृथा असे ॥४४॥
क्रमाक्रमानें पकडिलें । मत्सरें विष्णु मुख्य देव थोरले । कैलासशिखरावरी रमले । सारे दैत्य तदनंतर ॥४५॥
सर्व पूज्यतम होऊन । मत्सर चित्तीं परम प्रसन्न । नाना कौतुकयुक्त भोग भोगून । मदोन्मत आनंदला ॥४६॥
ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्‌गले महापुराणे । प्रथमे खण्डे वक्रतुण्ड चरिते शिवादिपराजयोनाम त्रिंशोऽध्याय समाप्तः । श्रीगजाननार्पणमस्तु ।