खंड १ - अध्याय २४

श्रीगणेशाय नमः । मुद्‌गल सांगती मत्सरासुरास । शंभुभक्ता उग्रतपसास । शंकर बोध करिती दानवेंद्रास । महाबळीस त्या समयीं ॥१॥
अरे मत्सरा ऊठ त्वरित । माग वर जो मनोवांछित । तुझ्या उग्र तपानें मी चितांत । संतुष्ट तुझ्या भक्तीनें ॥२॥
धन्य तापसोत्तमा तुझे धैर्य । देहभावातीत केलेंस कार्य । दृढ भवतीनें शरीर मर्त्य । केलेंस अमर व्रताचरणी ॥३॥
आतां क्लेश सोड, तप तुझे झालें । सिद्ध संपूर्ण चांगलें । जें जें दुर्लभही तूं इच्छिलें । तें तें सारें मी देईन ॥४॥
शिवाचें वचन ऐकून । मत्सरासुर जागृत होऊन । डोळे उघडी ध्यान सोडून । पुढें पाही शंकरासी ॥५॥
शंकरदर्शनमात्रें होत । मत्सुरासुर सत्तायुक्त । उठून त्यासी वंदित । विनमर प्रेमें विव्हल तो ॥६॥
तो महाबुद्धो म्हणत । कल्याणकारका शिवाप्रत । भक्तांचा कल्पवृक्ष जो असत । पार्वतीसहित परम प्रभू ॥७॥
मत्सरासुर म्हणे धन्य वंश । धन्य माझा जन्मविशेष । धन्य संपत्ति ज्ञानवकाश । संपत्ति शास्त्र सारें धन्य ॥८॥
धन्य माझीं मातापितरें । धन्य प्रभू तप सारें । मुनींसही दुर्लभ खरें । ऐसें पाहिलें तुझें रुप ॥९॥
मुनी जें रुप न जाणती । ध्यानशाली योगी न पाहतीं । ऐसें रुप कथिती वेद स्मृती । सदाशिवाचें रुप सदा ॥१०॥
ऐशा सदाशिवा तुज पाहिलें । मी प्रत्यक्ष आज पूजिलें । मन माझें मोहरलें । अवर्णनीय आनंद ॥११॥
ऐसें बोलून नमस्कार करित । हर्षभरें शंकरासी पूजित । भक्तिभावं समन्वित । ऋषि देवांसहित तेव्हां ॥१२॥
यथाविधि पूजिलें शंकरास । नमरतेनें करी दंडवत । जमिनीवरुनी उठत । साष्टांण नमन करुनीया ॥१३॥
नंतर जोडून करांजली । शंकराची स्तुति गायिली । ती जणतीं प्रसिद्ध झाली । मत्सरविरचिता शिवस्तुती ॥१४॥
शंकरा शिवा त्रिदशेशा वंदन । निर्गुणा गुणेशा सर्वगुणा नमन । अपारा पिनाकधरा चिंतन । करितो तुझें महादेवा ॥१५॥
महेशा सर्वाधिपते नमस्कार । उमाकांता भक्तसंरक्षणा कर । भक्तिप्रिया देवा तूं उदार । सर्पहारा नमन तुला ॥१६॥
वृषभध्वजा नंदीश वाहना । त्रिशूलधारका भस्मरागलेपना । व्याघ्रांबरधरा पावना । भालचंद्रा नमन तुला ॥१७॥
पंचवक्त्रा शंभू तुजसी । दश बाहुधरा त्रिनेत्रासी । जटाजूटधरा गंगाधरासी । गिरिशा माझें वंदन तुज ॥१८॥
कपालिन गजचर्मधरासी । सदा ब्रह्ममयासी । ब्रह्मप्रदायिने निराधारासी । नित्यासि माझें वंदन ॥१९॥
सुयोगिपतीस अपार गुणधरास । नमन रुद्रा पुनःपुन्हा तुम्हांस । महादेवा काय वर्णू महिम्यास । वेदही कुंठित जेथ झाले ॥२०॥
ऐसी स्तुति गाऊन नमन । केलें मत्सरानें उन्मन । शिव त्यासी पुनरपि बोले वचन । सुव्रता वर माग आतां ॥२१॥
हें स्तोत्र तूं रचिलेलें । मजला अत्यंत आवडलें । वाचक श्रोतयांसी होईल भलें । सर्व कामपूरक सदा ॥२२॥
विद्या दीर्घायुसुख लाभेल । राज्य पुत्रपौत्रादिक मिळेल । भुक्तिमुक्तीही प्राप्त होईल । जो स्तवील मज हया स्तोत्रानें ॥२३॥
ऐसें शिववचन ऐकत । तेव्हां मत्सर हर्ष भरित । विनयावनत होऊन म्हणत । भक्तवरप्रदा शंकरासी ॥२४॥
जर देवेशा तोषलासी । मजला वर देऊं इच्छिसी । तरी अभय असावें मजसी । सर्वत्र भक्ती दे तुझी ॥२५॥
जें जें पंचभूतात्मक असत । त्रिगुणांनी सुविराजित । त्या त्यापासून मला जगांत । मरण न यावें सदाशिवा ॥२६॥
शंभो मज आरोग्यादि समायुक्त । ऐश्वर्य देई तूं शाश्वत । ब्रह्मांडाचें राज्य समस्त । सदाशिवा दे निश्चित मला ॥२७॥
मुद्‌गल सांगती ऐकून । वचन त्याचें शिव विस्मितमन । तैसेचि देव आणिक ऋषिजन । आश्चर्यमग्न तें झालें ॥२८॥
मत्सरें हें काय मागितलें । यापुढें संकट हें ओढवलें । परी उग्र तपानें तोषले । शिवशंकर त्यास म्हणती ॥२९॥
दैत्या जें जें तुझें प्रार्थित । तें तें सर्व लाभेल निश्चित । सुदुर्लभ परी मी सारें देत । उग्र तपें संतुष्ट तुझ्या मी ॥३०॥
मुद्‌गल मुनी पुढें सांगती । मत्सर परतला स्वगृहाप्रती । सुदुर्लभ वर मिळतां चित्तीं ॥ प्रहर्षित तो जाहला ॥३१॥
आनंदवी तो सर्वांस । आपुल्या मित्रांसी मातेस । तैसेचि आपुल्या कलत्रांस । आनंद पसरे सर्वत्र गृहीं ॥३२॥
मान्यवर त्यासी मान देती । नाना भोग उपलब्ध असती । सुहृदांसी सुखदायक अती । सुखोपभोग भोगितसे ॥३३॥
मदकरेपासून त्यास होत । कालांतराने दोन सुत । पित्यासम तेजस्वी कांतियुक्त । वीर्यशाली मनोहर ॥३४॥
सुंदरप्रिय ज्येष्ठ सुताचें नांव । विषयप्रिय कनिष्ठाचें अभिनव । ठेवून त्यांना वैभव । दिधलें अपार मत्सरासुरें ॥३५॥
एकदां मत्सरासुर जात । आपुल्या सासर्‍याच्या घराप्रत । तेथ जमले होते समस्त । नानाविध दैत्यगण ॥३६॥
ते दैत्य त्यासी म्हणती । कां स्वस्थ बैसलास जगतीं । महातेजा तुम्हांप्रती । विनंती आमुची एक असे ॥३७॥
तुमच्या वश आम्ही सर्व । हरुं या देवादिकांचा गर्व । असुरेशा जिंकूया स्वर्गापवर्ग । सकल ब्रह्मांड सत्वरीं ॥३८॥
मत्सर प्रभो तुमच्यासम नसत । वीर समस्त ब्रह्मांडांत । शिववरदानें निर्भय जगांत । महासुरेंद्रा अतां तुम्ही ॥३९॥
आज्ञा द्यावी क्षणांत जातों । देवांसी जिंकूनि येतो । शस्त्रास्त्रांनी त्यांसी मारितों । स्वर्गभोग आपण भोगूं ॥४०॥
दैत्यांचें तें वचन ऐकून । मत्सरासुर म्हणे हें मान्य । तुमचें हितकारक वचन । परम उत्तम वाटतसे ॥४१॥
माझ्याहीं हेंच चित्तांत । दानवांनो सदैव स्फुरत । परी माझी माता निवारित । काय करुं मी अगतिक ॥४२॥
इंद्र तुझा पिता असत । बाळा देव पूज्य तुज वासवांसहित । धर्मानें वाग निश्चित । जेणें इह परत्र कल्याण ॥४३॥
मत्सरासुराचें तें वचन ऐकून । दैत्य त्या सांगती वचन । धर्मकरण सारें बाधक दुर्मन । अखिलही तें त्याज्य असे ॥४४॥
ऐका मत्सरेशा वृत्तांत । स्वधर्मज जो पराभूत । संशय तुमचा दूर करील त्वरित । इतिहास त्याचा ह्या क्षणीं ॥४५॥
शिववीर्यापासून उपजत । जलंधर असुर जो प्रख्यात । त्यानें जिंकिले युद्धांत । देव सर्वही शंभूसहित ॥४६॥
पार्वतीस पाहून तो मोहित । पत्नी आपुली करुं पहात । तिला पकडण्या उद्यत । जाहला होता त्या वेळीं ॥४७॥
ऐसे बहुत दैत्य संजात । मत्सरा असुरेंद्रा जगांत । जेथ देव मान्यता पावत । तेथ दैत्यांचा अपमान ॥४८॥
दैत्य मान्यता पावती । तेथें देव दूषित होती । देवेंद्र देवादिक असती । सतत शत्रू दैत्यांचे ॥४९॥
म्हणोनि त्यजावें संदेहासी । महाबला जिंकावें देवांसी । त्यागा आपुल्या पृथ्वीमातेसी । मुनिदेवांची सहायक जी ॥५०॥
येथ आमुच्या सन्निध रहावें । परतोनी स्वगृहा न जावें । समस्त त्रैलोक्य जिंकावें । महाभागा जें उचित असे ॥५१॥
त्यांचें वचन ऐकून । हितकारक तेंचि मानून । मत्सरें माता पृथ्वीस त्यागून । अहितकारक तेंचि केलें ॥५२॥
ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्‌गले महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुंडचरिते मत्सरासुरसमागमो नाम चतुर्विशतितमोऽध्यायः समाप्तः ॥ श्रीगजाननार्पणमस्तु ॥