भारुड - अर्जदस्त - अर्जदस्त अर्जदार बंदगी । ...

अर्जदस्त अर्जदार बंदगी । बंदेनवाज साहेब आलेकम् सलाम । कायापुरीकर जिवाजीपंत सुभेदार । बुधाजीपंत फडणीस । परगणे शरीराबाद । हकीकत । सरकारची रजा घेऊन निघाले । तों स्वार होऊन किल्ले कायापूर येथें दाखल जाहले । दरोबस्त अंमलदार सर्व सरकारकामास वाकब नव्हते । ऐशियास परगणें मजकूरचें कायापुरांतील उखडे रुजू झाले । सदरहु परगणा व जमातदार । सरकारचे पुढारी लोक यांचीं नांवें । पाटील कुळकर्णी । शेटे महाजन । देशमुख देशपांडे । यांची खालीं लिहिल्याप्रमाणें नांवें । दंभाजी शेटे । कामाजीराव महाजन । मनाजीराव देशमुख । ममताई देशमुखीण । रसनाईक पाटलीण । केसाजीपंत कुळकर्णी । जराजीराव देशपांडे । हे फार हरामजादे आहेत । कचेरींत जोम धरून बसतात । सरकारचे काम सुरू होऊं देत नाहींत । दंभाजी शेटे यानीं संत बाजारांतील भावाचा बिघाड केला । आयुष्य धान्याचे माप शुद्ध भरीत नाहींत । बाळपणांत क्रीडा । तारुण्यांत स्त्रीसंग । वृद्धपणीं चिंता । याप्रमाणें माया चालू केली । भस्म रुद्राक्षमाळा । पादुका जटा वल्कलें कंथा दंडकमंडलु । यांचा मात्र सुकाळ केला । या योगानें खरा परमार्थ बुडाला । देह अभिमान वाढविला । कामाजीराव महाजन । यानें आपले पांच बंधु आपण सरकारचे रिसाल्यावर ठेविलें । त्यांतील भ्रम । हट्ट । द्वेष । अधैर्य । साहस । अविवेक । असत्य । कौटिल्य । परोत्कर्ष । सहनत्व । हे दहा बारगीर । हाताखालीं घेऊन । तपस्वी व्रतेम नागविलें । विवेकाचें ठाणें उठविलें । योग याग जप तप ध्यान आष्टी समाधी चतुर्विध पुरुषार्थ हे कायापुरींतून बाहेर घालविले । व्याभिचाराचा गोंधळ फार केला । मनाजीराव देशमुख आपले मतें परस्पर कारभार करितात । स्त्रीसुनांमध्ये द्युत धन याचा अंगिकार केला । त्या योगानें प्रजा आपआपला धर्म विसरल्या । ममतई सरदेशमुखीण इनें आपल्या स्वपराक्रमानें संपूर्ण परगणा जर्जर केला । सर्व लोक मायाजाळांत गुंतविलें । परमार्थाविषयीं एकासही फडकूं देत नाहीं । रसनाई पाटलीण इणें खाण्यावर दृष्टी दिली आहे । केसोपंत काळे कुळकर्णी । जराजीराव देशपांडे । यांनी आपल्या जातीत फितूर केला । काळ्याचें पांढरें झाले । आणि पांढरीचा वसूल करविला । ऐसे आम्ही थोड्या दिवसांत वाकब होऊन । सरकारची कामगिरी करीत होतों । तों तुमचा नवज्वर चोपदार आला । त्यानें अशी करणी केली कीं । यमाजी भास्कर सरसुभेदार । यांची मागून तल्लब येणार आहे । त्यांनीं त्रिदोषाची रवानगी केली । त्या धास्तीनें तमाम परगणा ओस पडला । सदरहू तपशील । शिरपूर थरथरां कांपूं लागलें । डोळसवाडी उजाड जाहली । नाकपूर वाहूं लागले । कानपूर ओस पडलें । दिवेलागणी मोडली । मुखनगरातील व्यापार बंद जाहले । रसनाई पाटलीण वांकडी पडली । तगादा करावा तर कांहींच बोलत नाहीं । दंताळवाडीची कचेरी बरखास्त जाहली । मानपुरानीं पड घेतली । उरगांव धडधड करितें । याच्यानें लावणी होत नाहीं । पायगांवाचे मेटे बसलें । कंबरवाडी बसून राहिली । दोन गांवे तर पार उजाड झाली । त्याचा तपशीलवार । गांडापूर कर्जदार झालें । तें अखंड शंखनाद करी । त्याच्यानें अर्ध क्षण धीर धरवत नाहीं । लिंगपूर स्थानभ्रष्ट झालें । ऐंशी परगण्याची किर्द बुडाली । पुराण रानें वोस पडलीं । त्यांत नवज्वर चोपदार हुजुर न्यावयाची उतावीळ करिती । हुजूर यावे तर परगणे मजकूरचा कांहीं वसूल झाला नाहीं । यमाजीपंत कूरसीस करितील त्या धासतीने उगीच बसलो । आम्हांस तर सरकारच्या पायावेगळा आश्रय नाहीं । हजार अन्यायी । याजवर बुधाजीपंताचा अर्ज कीं । रयत बिघडल्यामुळें या त्रासानें जिवाजीपंताचा सुभेदार निघून जाण्याचें बेतांत आहेत । त्यास सरकारनें । त्याजवर कृपा करून । तत्त्वज्ञान पेनशन देऊन । ब्रह्मपुरींत रहावयास जागा द्यावी । बंदगी रोशन होय । एका जनार्दनीं अर्जदस्त

॥ १ ॥