स्कंध ३ रा - अध्याय २७ वा

N/A१४९
मुनि म्हणे माते, प्रतिबिंब जळीं । हालतां तत्काळीं बिंब हाले ॥१॥
ऐसे भासे परी सूर्य स्थिर जैसा । देह दु:खें तैसा जीव दु:खी ॥२॥
भास हा सकळ निश्चल ईश्वर । सदा निर्विकार क्रियाहीन ॥३॥
जीवेश्वरभेद नित्य धरीं ध्यानीं । ईश्वरचि मनीं समजें जीव ॥४॥
अहंभावें तया देहाचा अभिमान । देहदु:खे जाण तेणें तया ॥५॥
उत्तम, मध्यम, कनिष्ठादि देह । पावतसे जीव असूनि ईश ॥६॥
जागृतीवांचूनि ज्ञातेही स्वप्नांत । भयशोकादिक पावताती ॥७॥
जीव हा तैसाचि विषयलंपट । होऊनियां कष्ट भोगितसे ॥८॥
वासुदेव म्हणे भक्तिज्ञानादिकें । स्वाधीन चित्तातें करुनि घ्यावें ॥९॥

१५०
मुनि मातेप्रति साधनें कथिती । सवैराग्य भक्ति उपजे जेणें ॥१॥
यम-नियमादि आचरावा योग । ईश्वरीं विश्वास दृढ व्हावा ॥२॥
अव्यभिचारिणी भक्ति तया ठायीं । ठेऊनि, ऐकावी कथा त्याची ॥३॥
सर्वभूतीं सम ठेवूनियां दृष्टि । द्वेष न कदापि वसो चित्तीं ॥४॥
अनासक्ति ब्रह्मचर्य तेंवी मौन । व्रतें स्वीकारुन कर्मे व्हावीं ॥५॥
वासुदेव म्हणे ईश्वरार्थ कर्म । करावें हा धर्म म्हणती मुनि ॥६॥

१५१
यदृच्छालाभेंचि असावें संतुष्ट । सेवावें परिमित अन्न सदा ॥१॥
ईश्वरचिंतनीं असावें निमग्न । विविक्त होऊन निर्विकार ॥२॥
अभीष्ट चिंतावें सदा सकलांचें । त्यजावें ‘मी’ ‘माझे’ महायत्नें ॥३॥
सर्वकाळ धैर्य-दयायुक्त व्हावें । अंतरीं ठसावे बोध तेणें ॥४॥
अवस्थानिवृत्ति, भेदभाव नष्ट । प्रतिबिंबें बिंबबोध होई ॥५॥
ऐशा बोधें ब्रह्मस्वरुपाची प्राप्ति । देहादि उपाधी जया नसे ॥६॥
वासुदेव म्हणे आदिकारण तें । प्रकृतीसी ज्याचें अधिष्ठान ॥७॥

१५२
प्रतिबिंबें बिंबबोध घडे । माते, कथितों तें ऐकें आतां ॥१॥
प्रतिबिंबाचें तें तेज भित्तीवरी । पाहूनियां जळीं दृष्टी जाई ॥२॥
प्रतिबिंब ते पाहूनि सूर्याचें । दर्शन नरातें सुलभ होई ॥३॥
तेंवी पंचभूतें मन, बुध्यादिक । अहंकारबिंब तयांमाजी ॥४॥
आत्मप्रतिबिंब अहंकारामाजी । तेणें आत्मप्राप्ति होत असे ॥५॥
वासुदेव म्हणे आत्मानुभवाची । वाट ऐशारीति दावियेली ॥६॥

१५३
माते, निद्रेमाजी अहमादि सर्व । पावती विलय आत्मा जागा ॥१॥
तदा स्पष्ट भास न होई तयाचा । सर्व साधनांचा लय तेथें ॥२॥
द्रव्यलोभ्याचें तें द्रव्य नष्ट होतां । आत्मनाश जैसा वाटे तया ॥३॥
प्रागट्यसाधनें इंद्रियादि नष्ट - । होतां, सुषुप्तींत प्रगटे न तो ॥४॥
अहंकारादिकां तोचि प्रकाशक । करितां हा विवेक बोध त्याचा ॥५॥
वासुदेव म्हणे ऐकूनि या बोधा । प्रश्न करी माता तोचि ऐका ॥६॥

१५४
कपिला, यापरी होईलही ज्ञान । प्रकृतीचें भान न सुटे परी ॥१॥
प्रकृति पुरुष परस्पराधीन । सोडिती कदा न एकमेकां ॥२॥
गंधाप्रति भूमि रसासी उदक । न सोडिती देख परस्परां ॥३॥
नित्य संबंध हा सुटल्यावांचूनि । मोक्षाची या जनीं आशा नसे ॥४॥
अकर्ताही आत्मा प्रकृतीच्या गुणें । संसारबंधनें बद्ध होई ॥५॥
ज्ञानें जरी तया स्वरुपाबोध । प्रकृतिसंबंध न सुटेचि कीं ॥६॥
कारण तें नित्य यास्तव कपिला । उपाय कथावा संकटीं या ॥७॥
वासुदेव म्हणे मातेचा हा प्रश्न । आनंद ऐकून कपिलांप्रति ॥८॥

१५५
मुनि म्हणे माते, केवळ प्रकृति - । संबंध जीवासी न करी बद्ध ॥१॥
मानूनि आवडे आसक्ति धरितां । बंध, ते सुटतां भय नसे ॥२॥
साधनशैथिल्यें पुनरपि भय । यास्तव उपाय व्हावे नित्य ॥३॥
स्वधर्माचरण व्हावें ईश्वरार्थ । राग द्वेषलिप्त होऊं नये ॥४॥
दृढभावें नित्य श्रवण लीलांचे । करुनि ईशातें घ्यावें मनीं ॥५॥
प्रकृति पुरुष विवेक करावा । योग आचरावा करुनि तप ॥६॥
वासुदेव म्हणे ऐशापरी मुनि । रमावें साधनीं म्हणती नित्य ॥७॥

१५६
अरणीपासूनि उद्भवतां अग्नि । अरणीसी जाळूनि तेज पावे ॥१॥
प्रकृतिज्ञानचि तेंवी प्रकृतीची - । आसक्ति जीवाची दूर करी ॥२॥
तेणें स्वप्नदु:ख सुटे जागृताचें । तैसेंचि ज्ञात्यातें न उरे भय ॥३॥
बहुतां जन्मींच्या साधनांचे फळ । वैराग्य प्रबळ लाभतसे ॥४॥
इहपरभोगइच्छा नुरे तेणें । चित्त ईशप्रेमें भरुनि जाई ॥५॥
ईशानुग्रहेंचि संशयनिरास । होऊनि, आनंद नित्य लाभे ॥६॥
वासुदेव म्हणे मोक्षश्री लाभतां । जन्ममरणाचा फेरा चुके ॥७॥

१५७
लिंगदेहासवें देहादि सकल । यापरी समूळ नष्ट होती ॥१॥
मग संसाराचें भय तें शिवेना । मार्गी परी नाना असती विघ्नें ॥२॥
योगबळें चित्तस्थैर्य तें लाभतां । सिद्धींचें साधका विघ्न मोठें ॥३॥
मोहजाळीं तया गुंततां फिरुन । साधकासी जन्ममरणफेरा ॥४॥
विजयानंद तैं होई मृत्युतेंही । जिंकिला योगीही हर्षे म्हणे ॥५॥
वासुदेव म्हणे खेळांत रंगतां । पदर मातेचा सुटूनि जाई ॥६॥