शहरांतील मजुरांचीं कामावरील गीतें

१
एक नार होती बाजिंदी डोईवर पाटी उभी दर्या काठीं ।
अग अग बाई तिकडून आला सोजीर कीं पडली मिठी ।
नको नको म्हणताना आला बळकटी हिची सुटली गाठी ।
नार तशीच पळाली उघडीन माय पोटीं ।
जातीचा होता रामोशी हमाल कामाठी  याची पान ग देठी ।
अग अग बाई यांनी नेसाया दिलं धोतर रेशमीकाठीं ।
नार हिंडती पाडापाडा कुलाबा सारा कामाठपुरा ।
अग अग बाई हिचा कुठं लागना थारा ।
नार गेली होती बंगल्याला करमली रात ।
येवढ्या रातीच रुपये कमावल साठ ।

२.
बाळ बुटाची चोळी हौसाची कोणच्या बाजारची ग ।
नवलाखाचा पैसाद घेऊन माई गेली र हाटाला ।
माई गेली र हाटाला चोळीचा खण पाहूं लागली ।
घरीं जाऊन मतलब झालं शिंप्याला बोलविला ।
वरी बेत घेतला चोळी काय शिवून तयार केली ।
शिवून तयार केली पोरीनं अंगामधी घातली ।
अंगामधी घातली पोरीची सुरत लागून गेली ।
बाळपणाचा मित्र बोल चोळी कुणी शिवली ।
जाईजुईच्या झाडाखालीं दोहीची लटपट झाली ।
दोहीची लटपट झाली पोरीची उरीं चोळी चिरली ।
घागर घेऊन चुंबळ केली नार गेली पाण्याला ।
मुशाफर उभा वावडीला ।
गिरगिर गिरकी येऊन पडला धरणीला ।
पडला धरणीला सुताचा झपाटा झाला ।
मानखालीं हात घालुनी उठवती  त्याला ।
उठूनशानी साजिवत झाला हातामधीं रुपया दिला ।
घागर घेऊन चुंबळ केली नार आली आपल्य़ा घरला ।

३.
हातीं सोन्याच गोठ ल्येलें सोंकटाचा पाट ।
आज खेळू चला हो खेळू चला ।
खातो माजुमची वडी वर सुका गांजा ओढी ।
सदा निशामधीं आली गांजाची तार ।
मला करी  हाणमार याचा सोसूं किती कहार ।
याला सांगा तुमी ।
आला सणामधीं सण तशामधीं आलें न्हाण ।
तुम्हां खाया देतें पान आज घरला चला ।

४.
सखा ग बाई गुलाबाची छडी ।
सखा ठाण्याच्या तुरुंगांत याच्या लिवलय दैवांत ।
आला ग बाई दसर्‍याचा सण हातामधीं थाळा घेऊन ग ।
सख्याला ओवाळील कोण ? सख्या ग बाई
आला ग बाई शिमग्याचा सण हातामधीं पिचकारी घेऊन ।
सख्या संग र खेळल कोण ?॥ सखा ग बाई
आला ग बाई सकरातीचा सण हातमधीं तिळगूळ घेऊन ।
सख्या संग गोड बोलल कोण ? सखा ग बाई

५.
जीजाबाई बोलती साहेबाला । पैसा दे गंगेच्या लग्नाला ।
सून होईल हाताखालीं राबवायला । मूल होईल मांडीवर खेळवायला ।
म्हातारी मेली सडकेला । मुरुमाची माती तिच्या हाडकाला ।

६.
चुटुक चांदण्यांत पलंग काय टाकलाय अंगणांत ।
तिथं नाहीं करमत चला जाऊं लाल बागेंत ।
लाल बागेची हवा काय वो न्यारी ।
फुलांचा वास सुंदर मांडीवर बस ।
तुमच्या मांडीवर बसतें मी स्वामी ।
जीव माझा लहान घालीते गळ्याची आण ।
चित्र शाळेला लिवाया जाती अक्षर बरोबरी ।
साळुचा हात खांद्यावरी ।

७.
मुरली बजाव र बजाव मुरलीवाला ।
सईबाई कान्हान डाव मांडिला ।
डाव यांनी मांडिला मांडिला गोपीनाथ ।
चेंडू गेला पाताळीं त्रिभुवनांत ।
लिंब द्राक्ष लोंबती ।
त्याला बाई पाखरं झोंबती ।
येक येक ग लिंबू मी झेलीत गेली ।
ब्रह्मादेवाला सांगीत गेली ।
ब्रम्ह्या देवाची हो निळी घोडी ।
त्याजवर बसुनी कमळ तोडी ।
सीताफळीच्या झाडाला टाप मारीला ।
तिथं विंचूनीं नारीला डंका दिला ।
बोलव हरी बसव पलंगावरी ।
मथुरे तांदुळ टाकीतो अंगावरी ।
जाईजुईच्या कळ्या झोकीतो अंगावरी ।
अबीरबुका झुपीतो गळ्यावरी ।
नारीचा इचु उतरतो नानापरी ।

८.
कुण्या सावकाराची सुन । दुकानावर विक्री कर बसून ।
हिचा भ्रातार गेला वंजवकारण ग ।
आला आला जानीचा भर । नेसली पिवळं पीतांबर ।
धुणं धुवाया निघून चालली सुंदर ग ।
काढला गळ्यांतील हार । ठिवला जणुं बेटावर ।
खालीं वाकून धुणं धुती सुंदर ग ।
कुण्या राजाचा पुत्र । गेला शिकारीकारण ।
शिकार काय खेळून चाललाय आपल्याच मार्गानं ग ।
आवो आवो राजेश्री एवढा हार द्या काढून ।
दिला हातावरी हात इमान बघ झालंय जंगलांत ।
सुंदर निघून गेली आपल्या महालांत ग ।

९.
वाटवरी गांव कोंकणी राहू वाण्याच्या घरीं कशी जाउं ग ।
वाण्याच्या घरीं पिकल्या बोरीवर पडल्या राघूच्या झाकी ।
त्याला हाणाव गोफ्याणी धोंडा वो ।
इकुडला राघू तिकड गेला जिंतीला गुंगभर तारुग ।
तार बाई तारु गळ्यांतला हार रानवेल सोडील चार ।
सख्या तांबडया पगडीवाला ग त्यांनीं भुलविल्या नगरच्या ।
नगरच्या नारी मायबहिणी भोगिल्या सख्या सुंदरी ग ।

१०.
अग सांग कुणाची सुंदरी उभी कां वाटेवरी ।
तुझे केस मोकळे पदर खांद्यावरी ।
तूं सांग कुणाची सुंदरी उभी कां वाटेवरी ।
काय मेल्या बोली बोलला बाण लागला उरीं ।
जर कळालें पतीला जीव टाकील मारुनी ॥
गोरीच नार काय गोराच मुखडा ।
रंगाबाई वाण्याची ।
तिच्यावरुनी मिठी पडली वाण्या बामणाची
शेटी सावकार गळ्यामधीं कंठी ।

११.
अग कोळी बोल कोळणीला । चल ग माझ्या चंद्रा ।
माझ्या गळ्याची शपथ चल ग माझ्या चंद्रा ।
काढला पायांतला तोडा । ठिवला वाण्यापाशीं गहाण ।
काढिलीं तिकिटं झाला मुंबईला पास ।
अर्ध्या दर्यामधीं होडी बुडायासी आली ।

१२.
माळ्याची पोर मळ्यामधीं उभी ।
रताळ्याचं बेण लाविती ग हाणी कुदळ पाणी वळविती ग ।
माळ्याची पोर मळ्यामधीं उभी ।
कार्ल्याचं बेण लाविती ग हाणी कुदळ पाणी वळविती ग ।

१३.
माळ्याच्या मळ्यांत कोण उभी ।
लसूण लावितें मी भावजी ।
भावजी पाया पडतें दाजी वहिनी म्हणूं नका ।
माळ्याच्या मळ्यांत कोण ग उभी ।
कांदा लावितें मी भावजी ।.....

१४.
एकुलता एक लेक होता आईबापाला सख्या ग सजणाला ।
यांनी लष्करी जाण्याचा छद घेतला थाया घेतला ।
शंभर रुपये मंजुरी त्याला पांचशे रुपये घेतले संगतीला ।
घातला घोडयावरी जिन निघून चालला ।
वाटवरी बहिणीचं गांव वसतीला गेला ।
बहिणीनं भाव देखिल बंधु ग माझा आला दादा ग माझा आला ।
वीस रुपयाचं चोळीपातळं केलं बहिणीला ।
पन्नास रुपयाचा धडूतकपडा केला मुला लेकराला ।
पंचवीस रुपयाच्या येळा दिला बहिणीला ।
शालजोडी केली मेव्हण्याला ।
बहिणीनं मनामधीं विचार केला ।
वीष घालुनी मारावा भाऊ विष्टेक होईल आपल्याला ।
बहीण बोलती वाण्याला विषाच्या पुडया बांधा मला ।
वाणी बोलतो बहिणीला वीष नेतो कशाला ।
घरामधीं उंदीर झाले गुलावा देते मी त्याला ।
विषाच्या पुड्या घेऊन आली बहिणीनं पोळ्याचा विचार केला ।
गोड पोळ्या केल्या मुलाला नवर्‍याला विषाच्या पोळ्या केल्या सख्या भावाला । सख्या बंधुला ।
स्वैपाकांतून शांत झाली दादा बस जेवायला ।
बाई येऊं दे दाजीला मुलालेकराला मग बसूं जेवायला ।
बहीण बोलती ते बोलती ते गेले जेवूनशानी त्यांना उशीर लागल यायला । तुम्ही बसा जेवायला ।
भावाला बहिणीनें जेऊं घातला विषाच्या पोळ्या वाढिल्या त्याला ।
एक घास मुखामधीं घातला दुसरा घास हातीं घेतला ।
आग लागली व्हाया पोटाला भाऊ म्हणतो बहिणीला ।
पाणी देग बाई मला प्राण चालला ।
पाणी नाहीं रे दादा आणलं जेवण शांत हो मग पाणी देतें तुला ।
जेवायचा तहकूब झाला याच्या पोटामधीं कालवा झाला ।
बहीण उठली गडबडीनं पाट उचलून घालती डोक्याला । भाउ थंडगार केला ।
लावली शिडी माळियाला काढलं कुदळी पावडं ।
गेली पांची उतरंडी हिनं खडाजी खणीला त्याही खडयांत गाडीला
रात्रीच्या समयाला आईबापाच्या स्वप्नीं गेला ।
उठ उठ माझी आई मी गेलोय पावणा बहिणीला ।
बहिणीच्या गांवांमधीं घात मला झाला ।
पांची उतरंडी बहिणीनं मला निजवीला ।
तुम्ही दोघ मायबाप म्हणून मी सांगाया आलों तुला ।
सकाळ उठून माय अन्‍ बाप गेले लेकीच्या गांवाला ।
आईनें शोक केला सांग बाई दादा कुठं गेला ।
लेक बोलतो आईला दादा मजकडे नाहीं आला ।
तशा शोकामधीं आई गेली पांची उतरंडीं ।
आईनं खडा पाहिला सुरत केल सरकारला ।
पहारा सरकारचा बसवला मूर्त लेकाचा काढिला ।
आईबाप बोलती लेकीला बाई काय कमी केलं होतं तुला ।
एकुलता एक लेक होता आम्हांला कसा नाहीं राहूं दिला ।
पाठीची बहिण झाली वैरीण धिक्कार असो तुझ्या जन्माला ।

१५.
असे रामलक्ष्मण हे दोघे बंधु राम तळ्याला गेला ।
कुस तळ्याला उतरीला त्यानं हात घातला कमळयाला ।
कमळाच्या देठीं लवासी खांबासि बांधला ।
त्याला खासा मार दिला ।

१६.
हार तुरा वाहिला । रुक्मिणीच्या महालामधीं विठ्ठलदेव पाहिला ।
ध्यान मला रामाचं । मारुतीला पत्र आलं लंकेवरी जायाचं ।
राम मला भेटला । आनंदाचा दिवस मला आज सखे वाटला ।

१७.
शंभु शिकारी पार्वती माता ।
डाव यानं मांडील सोंगटयाचा ।
डाव मांडून फासा टाकून ।
जितीला टाळा गोसाव्याचा ॥