खंड ८ - अध्याय ३०

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सूत वैशाख महिमान सांगती । शौनकादि ऋषिगण तें ऐकती । विश्वावसू नामा वैश्य भारती । होता द्रविड प्रांतांत ॥१॥
त्यानें वैशाख माहात्म्य ऐकिलें । मन त्याचें मुदित झालें । गणेश भक्तिपत यानें ठरविलें । व्रत हें आपणही करावें ॥२॥
तो कुटुंबधारक सतत । व्यवसाय आपुला करित । वैशाखमासीं स्नान व्रत । दीपदानही केलें तयानें ॥३॥
पूर्णिमा वैशाखांतली आली । रात्रीं स्वगृहा जाण्या वेळ झाली । व्यवसाय सोडून त्या वेळीं । निघाला तो विश्वावसून ॥४॥
मार्गांत परी राक्षस क्रूर । आला अवचित एक उग्र । त्या वैश्यास भक्षिण्या आतुर । पातला नगरमार्गावरी ॥५॥
त्यास पाहून विव्हल । विश्वावसू स्मरे गणेशास विमल । भूमीवरी पडला अबल । त्या राक्षसाच्या भयानें ॥६॥
त्यास धरातलीं पडलेला । पाहून राक्षसास आठवला । आपुला पूर्वजन्म वृत्तान्त सगळा । आश्चर्य ऐसें तें घडलें ॥७॥
तो रडूं लागला अवचित । आपुलें पूर्वकर्म स्मरत । विश्वावसू सावधान होत । क्षणार्धानें तदनंतर ॥८॥
त्यास करी अभिवंदन । राक्षस बोले विनीत वचन । मी असे धूम्रराक्षस जाण । पूर्व जन्मींचा वैश्यसुत ॥९॥
तुझ्या दर्शनमात्रें उपजलें । पूर्वजन्मीचें ज्ञान भलें । पूर्वीं विप्रकुळीं गेलें । माझें आयुष्य आनंदें ॥१०॥
त्या जन्मीं सुरुचि नाम होतें । विश्वामित्र कुळीं नातें । परी पापांकडे झुकलें होतें । चित्त माझें त्या वेळीं ॥११॥
मी एका शूद्रासी । पौराणिक दीक्षा दिली त्या वेळेसी । तो मासेमार कोळी प्रतिदिवशीं । आनंदानें वाची पुराण ॥१२॥
ब्राह्मणांनी निंदित । कर्म तें केलें स्वधर्मदूषक सतत । मी मेल्यावर यमदूत । घेऊन गेले मज यमसदना ॥१३॥
तेथ चित्रगुप्त म्हणत । नीतिविशारद जो असत । हा विप्र होता स्वधर्मरत । सदाचारयुक्त सदा ॥१४॥
परी याने एका मात्स्य शूद्राप्रत । पुराणज्ञान शिकविलें मूढचित्त । अन्य ब्राह्मण यासी सांगत । परी यानें पाप तें न सोडिलें ॥१५॥
तें धर्मराज क्रोधयुक्त । माझा इतिहास ऐकून म्हणत । मारा या पापकर्म्यासी बहुत । यमदूत तैसें करिती झणीं ॥१६॥
पुढें कर्मफळ भोगून । मी सांप्रत हें राक्षसजीवन । वैश्यसत्तमा लाभून । दीन पतित जाहलों असे ॥१७॥
सतत भूक लागून अत्यंत । भटकतों मी अहोरात्र गावांत । आज तुज पाहतां अवचित । पूर्व जन्माचें स्मरण झालें ॥१८॥
आतां महामते मज तारावें । अन्यथा संसारांत मी काय करावें । दुःखावेगें देहत्यागाचें उदासभावें । करीन आणखी पातक ॥१९॥
ऐसें बोलून राक्षस रडत । तेव्हां त्या विश्वावसूस दया येत । तो जाहला अति विस्मित । म्हणे धूम्रा मी काय करूं ? ॥२०॥
सांग प्राज्ञा तुझा उद्धार । कोणत्या प्रकारें होणार । धूम्र म्हणे तैं तूं थोर । गणेशपूजक पुनीत ॥२१॥
वैशाखांत दीपदान । ढुंढिसन्निध करिसी प्रतिदिन । त्याचें पुण्य दे मज मनापासून । त्यायोगें मुक्त होईन मीं ॥२२॥
विश्वावसु म्हणे तयाप्रत । दीपदानाचें पुण्य अपार असत । गणेशाच्या पुढयांत । तें पुण्य अवघें मीं न देईन ॥२३॥
तथापि एक वात लावण्याचें पुण्य । अर्पितों मी तुज एकवचन । त्यानेंच मुक्त होशील धन्य । राक्षसें तें मान्य केलें ॥२४॥
विश्वावसू आपुलें वचन पाळित । एका वातीचें पुण्य देत । त्या वेळ तेथ अकस्मात । गणेशविमान अवतरलें ॥२५॥
त्या विमानांतून गणेशदूत । बाहेर पडले प्रसन्नचित्त । त्या धूम्रराक्षसा घेऊन जात । स्वानंदलोकीं तत्काळ ॥२६॥
आणखीही एक चरित । वैशाखमासाचें असें ज्ञात । ऐक तें विप्रा पुनीत । सर्वपापहर श्रवणपठणें ॥२७॥
कोणी एक महापापी जात । चोरी करण्या गणेशमंदिरांत । वस्त्रें पळविण्या इच्छित । रात्रीच्या अंधकारांत ॥२८॥
गणराजाच्या समीय जात । वैशाख महिना तो असत । दीप तेजविहीन एक पाहत । दुंढिसन्निध त्या वेळीं ॥२९॥
त्यानें वात चाळविली । दीपज्योत तैं पाजळली । वस्त्र चोरण्याची इच्छा झाली । ज्ञातिदूषकाच्या मनांत ॥३०॥
तेवढयांत अकस्मात । राजपुरुष कोणी येत । देवळाच्या रक्षणा त्वरित । दुष्ट चोर तो पळाला ॥३१॥
त्या राजपुरुषें हाहाकार । करितां जमले लोक अपार । योजन एक पाठलाग पर । करून ताडिलें त्यास अपार ॥३२॥
तो त्या भडिमारें झाला मृत । यमदूत त्यासी नेत । नानाविध यातना तो भोगित । यमदूत त्यासी गांजिती ॥३३॥
यमापुढे उभे करिती । तेव्हां यम विचारी क्रुद्धमती । गणेशाच्या दीपावरती । वात तूं चाळविलीस ॥३४॥
त्यायोगे तेथ प्रकाश पसरला । गणेशासमीप त्या वेळा । त्याच्या पुण्याईचा लाभला । अंश तुला रे चोरटया ॥३५॥
तें पुण्य प्रथम भोगिसी । किंवा आधीं पाप फेडिशी । पापिष्ठा सांग काय इच्छिसी । तैसा निर्णय मीं करीन ॥३६॥
शूद्रें प्रथम मागितलें । म्हणे पाप भोगीन मागून सगळें । यमधर्मे तैसेंचि केलें । त्या पुण्यें जन्मला वैश्यवंशात ॥३७॥
धर्मंप्रिय नामें महान । नाना भोग भोगून । केलें त्यानें पदार्पण । यौवनांत क्रमानें ॥३८॥
गणेशभक्तींत मग्न । केलें विशेषें दीपदान । अंतीं होऊन पापहीन । गणनायका सन्निध गेला ॥३९॥
तो चोर ब्रह्मभूत होत । ऐसा संस्कार आघवे उद्धरित । वैशाखमासाचें व्रत । भुक्रिमुक्तिप्रदायक ॥४०॥
हें महिमान पावन । ऐकेल किंवा वाचील एकमन । त्यास सर्वार्थ लाभून । अंतीं गणपतींत लीन होई ॥४१॥
ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्‍गले महापुराणे अष्टमे खंडे धूम्रवर्णचरिते वैशाखमासमाहात्म्ये नानाजनोद्धारवर्णनं नाम त्रिंशोध्यायः समाप्तः । श्रीगजाननार्पणमस्तु ।