युद्धखण्डः - अध्यायः ५५

व्यास उवाच ॥
सनत्कुमार सर्वज्ञ ब्रह्मपुत्र नमोस्तु ते ॥
अद्भुतेयं कथा तात श्राविता मे त्वया मुने ॥१॥
जृंभिते जृंभणास्त्रेण हरिणा समरे हरे ॥
हते बाणबले बाणः किमकार्षीच्च तद्वद ॥२॥
सूत उवाच ॥
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य व्यासस्यामिततेजसः ॥
प्रत्युवाच प्रसन्नात्मा ब्रह्मपुत्रो मुनीश्वरः ॥६॥
सनत्कुमार उवाच ॥
शृणु व्यास महाप्राज्ञ कथां च परमाद्भुताम् ॥
कृष्णशंकरयोस्तात लोकलीलानुसारिणोः ॥४॥
शयिते लीलया रुद्रे सपुत्रे सगणे सति ॥
बाणो विनिर्गतो युद्धं कर्तुं कृष्णेन दैत्यराट् ॥५॥
कुंभांडसंगृहीताश्वो नानाशस्त्रास्त्रधृक् ततः ॥
चकार युद्धमतुलं बलिपुत्रो महाबलः ॥६॥
दृष्ट्वा निजबलं नष्टं स दैत्येन्द्रोऽत्यमर्षितः ॥
चकार युद्धमतुलं बलि पुत्रो महाबलः ॥७॥
श्रीकृष्णोपि महावीरो गिरिशाप्तमहाबलः ॥
उच्चैर्जगर्ज तत्राजौ बाणं मत्वा तृणोपमम् ॥८॥
धनुष्टंकारयामास शार्ङ्गाख्यं निजमद्भुतम् ॥
त्रासयन्बाणसैन्यं तदवशिष्टं मुनीश्वर ॥९॥
तेन नादेन महता धनुष्टंकारजेन हि ॥
द्यावाभूम्योरंतरं वै व्याप्तमासीदनंतरम् ॥१०॥
चिक्षेप विविधान्बाणान्बाणाय कुपितो हरिः ॥
कर्णान्तं तद्विकृष्याथ तीक्ष्णानाशीविषोपमान् ॥११॥
आयातांस्तान्निरीक्ष्याऽथ स बाणो बलिनन्दनः ॥
अप्राप्तानेव चिच्छेद स्वशरैस्स्वधनुश्च्युतैः ॥१२॥
पुनर्जगर्ज स विभुर्बाणो वैरिगणार्दनः ॥
तत्रसुर्वृष्णयस्सर्वे कृष्णात्मानो विचेतसः ॥१३॥
स्मृत्वा शिवपदाम्भोजं चिक्षेप निजसायकान् ॥
स कृष्णायातिशूराय महागर्वो बलेस्सुतः ॥१४॥
कृष्णोपि तानसंप्राप्तानच्छिनत्सशरैर्द्रुतम् ॥
स्मृत्वा शिवपदाम्भोजममरारि महाबलः ॥१५॥
रामादयो वृष्णयश्च स्वंस्वं योद्धारमाहवे ॥
निजघ्नुर्बलिनस्सर्वे कृत्वा क्रोधं समाकुलाः ॥१६॥
इत्थं चिरतरं तत्र बलिनोश्च द्वयोरपि ॥
बभूव तुमुलं युद्धं शृण्वतां विस्मयावहम् ॥१७॥
तस्मिन्नवसरे तत्र क्रोधं कृत्वाऽतिपक्षिराट् ॥
बाणासुरबलं सर्वं पक्षाघातैरमर्दयत् ॥१८॥
मर्दितं स्वबलं दृष्ट्वा मर्दयंतं च तं बली ॥
चुकोपाति बलेः पुत्रः शैवराड् दितिजेश्वरः ॥१९॥
स्मृत्वा शिवपदाम्भोजं सहस्रभुजवान्द्रुतम् ॥
महत्पराक्रमं चक्रे वैरिणां दुस्सहं स वै ॥२०॥
चिक्षेप युगपद्बाणानमितांस्तत्र वीरहा ॥
कृष्णादिसर्वयदुषु गरुडे च पृथक्पृथक् ॥२१॥
जघानैकेन गरुडं कृष्णमेकेन पत्त्रिणा ॥
बलमेकेन च मुने परानपि तथा बली ॥२२॥
ततः कृष्णो महावीर्यो विष्णुरूपस्सुरारिहा ॥
चुकोपातिरणे तस्मिञ्जगर्ज च महेश्वरः ॥२३॥
जघान बाणं तरसा शार्ङ्गनिस्सृतसच्छरैः ॥
अति तद्बलमत्युग्रं युगपत्स्मृतशंकरः ॥२४॥
चिच्छेद तद्धनुश्शीघ्रं छत्रादिकमना कुलः ॥
हयांश्च पातयामास हत्वा तान्स्वशरैर्हरिः ॥२५॥
बाणोऽपि च महावीरो जगर्जाति प्रकुप्य ह ॥
कृष्णं जघान गदया सोऽपतद्धरणीतले ॥२६॥
उत्थायारं ततः कृष्णो युयुधे तेन शत्रुणा ॥
शिवभक्तेन देवर्षे लोकलीलाऽनुसारतः ॥२७॥
एवं द्वयोश्चिरं काल बभूव सुमहान्रणः ॥
शिवरूपो हरिः कृष्णः स च शैवोत्तमो बली ॥२८॥
कृष्णोऽथ कृत्वा समरं चिरं बाणेन वीर्यवान् ॥
शिवाऽऽज्ञया प्राप्तबलश्चुकोपाति मुनीश्वरः ॥२९॥
ततस्सुदर्शनेनाशु कृष्णो बाणभुजान्बहून् ॥
चिच्छेद भगवाञ्शंभु शासनात्परवीरहा ॥३०॥
अवशिष्टा भुजास्तस्य चत्वारोऽतीव सुन्दराः ॥
गतव्यथो बभूवाशु शंकरस्य प्रसादतः ॥३१॥
गतस्मृतिर्यदा बाण शिरश्छेत्तुं समुद्यतः ॥
कृष्णो वीरत्वमापन्नस्तदा रुद्रस्समुत्थितः ॥३२॥
रुद्र उवाच ॥
भगवन्देवकीपुत्र यदाज्ञप्तं मया पुरा ॥
तत्कृतं च त्वया विप्र मदाज्ञाकारिणा सदा ॥३३॥
मा बाणस्य शिरश्छिंधि संहरस्व सुदर्शनम् ॥
मदाज्ञया चक्रमिदं स्यान्मोघं मज्जने सदा ॥३४॥
दत्तं मया पुरा तुभ्यमनिवार्यं रणे तव ॥
चक्रं जयं च गोविन्द निवर्तस्व रणात्ततः ॥३५॥
दधीचे रावणे वीरे तारकादिपुरेष्वपि ॥
विना मदाज्ञां लक्ष्मीश रथाङ्गं नामुचः पुरा ॥३६॥
त्वं तु योगीश्वरस्स्साक्षात्परमात्मा जनार्दन ॥
विचार्यतां स्वमनसा सर्वभूतहिते रतः ॥३७॥
वरमस्य मया दत्तं न मृत्युर्भयमस्ति वै ॥
तन्मे वचस्सदा सत्यं परितुष्टोस्म्यहं तव ॥३८॥
पुराऽयं गर्वितो मत्तो युद्धं देहीति मेऽब्रवीत् ॥
भुजान्कण्डूयमानस्तु विस्मृतात्मगतिर्हरे ॥३९॥
तदाहमशपं तं वै भुजच्छेत्ताऽऽगमिष्यति ॥
अचिरेणातिकालेन गतगर्वो भविष्यसि ॥४०॥
मदाज्ञया हरिः प्राप्तो भुजच्छेत्ता तवाऽथ वै ॥
निवर्तस्व रणाद्गच्छ स्वगृहं सवधूवरः ॥४१॥
इत्युक्तः स तयोमैत्रीं कारयित्वा महेश्वरः ॥
तममुज्ञाप्य सगणः सपुत्रः स्वालयं ययौ ॥४२॥
 ॥सनत्कुमार उवाच ॥
इत्याकर्ण्य वचश्शंभोस्संहृत्य च सुदर्शनम् ॥
अक्षतांगस्तु विजयी तत्कृष्णोंतःपुरं ययौ ॥४३॥
अनिरुद्धं समाश्वास्य सहितं भार्यया पुनः ॥
जग्राह रत्नसंघातं बाणदत्तमनेकशः ॥४४॥
तत्सखीं चित्रलेखां च गृहीत्वा परयोगिनीम् ॥
प्रसन्नोऽभूत्ततः कृष्णः कृतकार्यः शिवाज्ञया ॥४५॥
हृदा प्रणम्य गिरिशमामंत्र्य च बलेस्तुतम् ॥
परिवारसमेतस्तु जगाम स्वपुरीं हरिः ॥४६॥
पथि जित्वा च वरुणं विरुद्धं तमनेकधा ॥
द्वारकां च पुरीं प्राप्तस्समुत्सवसमन्वितः ॥४७॥
विसर्जयित्वा गरुडं सखीन्वीक्ष्योपहस्य च ॥
द्वारकायां ततो दृष्ट्वा कामचारी चचार ह ॥४८॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां पंचमे युद्धखंडे बाणभुजकृंतनगर्वापहारवर्णनं नाम पञ्चपञ्चाशत्तमोध्यायः ॥५५॥