द्वारकामाहात्म्यम् - अध्याय १४

 ॥श्रीप्रह्राद उवाच॥
संत्यनेकानि तीर्थानि बह्वाश्चर्यकराणि च ॥
प्राप्ते कलियुगे घोरे तानि पुप्लुविरेर्णवे ॥१॥
उद्देशतो मया विप्राः कीर्त्यमाना निबोधत ॥
संक्षेपतो विप्रवरा यथा तेषां च याः क्रियाः ॥२॥
संहृत्य च भुवो भारं साधू न्संस्थाप्य सत्पथे ॥
द्वारवत्यामगात्कृष्णो वृष्णिसंघैः समावृतः ॥३॥
दर्शनार्थं तदा ब्रह्मा दैवतैः परिवारितः ॥
वरुणो यमवित्तेशौ सूर्य्याचन्द्रमसौ तथा ॥४॥
आगत्य सह कृष्णेन कार्यं संसाध्य चात्मनः ॥
वेधाश्चक्रे तदा तीर्थं स्वनाम्ना कीर्तितं भुवि ॥५॥
ब्रह्मकुण्डमिति ख्यातं सर्वपापहरं शुभम् ॥
तत्तीरे स्थापयामास सहस्रकिरणं प्रभुम् ॥६॥
मूलं सुराणां हि किल ब्रह्मा लोकपितामहः ॥
तेन संस्थापितं यस्मान्मूल स्थानमिति स्मृतम् ॥७॥
ब्रह्मतीर्थं तु तद्दृष्ट्वा चन्द्रश्चक्रे ततः सरः ॥
तडागं चन्द्रनाम्ना वै सर्वपापप्रणाशनम् ॥८॥
तं दृष्ट्वा तेजसा युक्तं संहृष्टाः सुरसत्तमाः ॥
ऊचुस्ते लोकस्रष्टारं शृणुष्व वचनं हि नः ॥९॥
योऽत्र स्नानं प्रकुरुते पितॄन्संतर्पयिष्यति ॥
पूजयिष्यति देवेशं मूलस्थानं सुरर्षभ ॥१०॥
सर्वपापविनिर्मुक्तो धनधान्यसमन्वितः ॥
सप्तम्यां माघमासस्य शुक्लपक्षे द्विजर्षभाः ॥
योऽत्र स्नानं प्रकुरुते मानवो भक्तिसंयुतः ॥११॥
मूलस्थानं च देवेश संस्नाप्य प्रविलेपयेत् ॥
पूजयिष्यति वस्त्राद्यैः स्वशक्त्या भूषणैस्तथा ॥१२॥
पुष्पधूपादिभिश्चैव नैवेद्येन च मानवः ॥
सर्वान्कामानवाप्नोति ब्रह्मलोकं स गच्छति ॥१३॥
सावित्रीं च ततो दृष्ट्वा ब्रह्मणा स्थापितां च वै ॥
कृत्वा चायतनं दिव्यं स्वां मूर्तिं सन्निवेश्य च ॥
नाम चक्रे तदा देव्याः स्वयं तस्याः पितामहः ॥१४॥
यः पश्यति स्वयं भक्त्या कृष्णं दृष्ट्वा जगत्पतिम् ॥
सावित्रीं स सुखी भूत्वा सर्वान्कामानवाप्नुयात् ॥१५॥
आयुरारोग्यमैश्वर्य्यं पुत्रसन्तानमेव च ॥
न दौर्भाग्यं भवेत्तस्य न दारिद्यं न मूर्खता ॥
न च व्याधिभयं तस्य यः पश्यति विधिं नरः ॥१६॥
गत्वा संस्नापयेद्देवीं कुंकुमेन कुसुंभकैः ॥
संछाद्य वस्त्रैः संपूज्य पुष्पैर्नानाविधै स्तथा ॥१७॥
नैवेद्यफलतांबूलग्रीवासूत्रकदीपकैः ॥
संपूज्य परया भक्त्या यात्रां च सफला लभेत् ॥१८॥
न वैधव्यं न दौर्भाग्यं न वंध्या न मृतप्रजा ॥
विधिर्दृष्टो नरैर्यैस्तु कुले तेषां प्रजायते ॥१९॥
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन विधिं पश्येत्सुभावतः ॥
परितुष्टो भवेत्कृष्णो यात्रा च सफला भवेत् ॥२०॥
 ॥प्रह्लाद उवाच॥
ब्रह्मणा स्थापितं दृष्ट्वा सरः परमशोभनम् ॥
इन्द्रश्चक्रे महाभागः सरः परमशोभनम् ॥२१॥
स्थापयामास देवेशो लिंगमप्रतिमौजसम् ॥
तस्मिन्स्नात्वा च लभते यस्मादिन्द्रपदं नरः ॥२२॥
तस्मादिन्द्रपदं नाम सुप्रसिद्धं धरातले ॥
इन्द्रेण स्थापितं लिंगं यस्माद्भावनया सह ॥
प्रसिद्धमिंद्रनाम्ना वा इन्द्रेश्वरमिति स्मृतम् ॥२३॥
यस्य प्रसिद्धिरतुला वृद्धिलिंगमिति द्विजाः॥
यस्य दर्शनमात्रेण मुच्यते सर्वपातकैः ॥२४॥
पितॄणामक्षया तृप्तिर्जायते द्विजसत्तमाः ॥
अष्टम्यां च चतुर्द्दश्यां स्नात्वा चेन्द्रपदे नरः ॥२५॥
इन्द्रेश्वरं च संपूज्य याति मुक्तिपदं नरः ॥
विशेषतस्तु संपूज्यो मकरस्थे दिवाकरे ॥२६॥
उत्तरायणसंक्रांतौ लिंगपूरणकेन हि ॥
शिवरात्रौ विशेषेण संपूज्य उमया सह ॥
रात्रौ जागरणं कृत्वा परमं लोकमाप्नुयात् ॥२७॥
 ॥प्रह्लाद उवाच॥
ब्रह्मतीर्थं च तद्दृष्ट्वा तथा शक्रसरोभवम् ॥
दर्शयन्विष्णुना सार्द्धमेकरूपत्वमाप्नुयात् ॥२८॥
सरश्चकार देवेशो भगवान्पार्वतीपतिः ॥
सुमृष्टनिर्मलजलं नलिनीदलशोभितम् ॥२९॥
उत्पलैः सर्वतश्छन्नं सरः सारसशोभितम् ॥
तदगाधजलं दृष्ट्वा स्वयमेव पिनाकधृक् ॥
सब्रह्मविष्णुना सार्द्धं स्नातस्तत्र वृषध्वजः ॥३०॥
ते देवास्तत्सरो दृष्ट्वा ब्रह्मविष्णुसुराऽसुराः ॥
ऊचुः सर्वे सुसंहृष्टा वीक्षंतः पार्वतीपतिम् ॥३१॥
यस्मात्कृतमिदं देवा ईश्वरेण महत्सरः ॥
महादेव सरोनाम सुप्रसिद्धं भविष्यति ॥३२॥
योऽत्र स्नानं प्रकुरुते पितॄणां तर्पणं तथा ॥
श्राद्धं पितॄणां भक्त्या च स गच्छेत्परमां गतिम् ॥३३॥
सुप्रसन्ना भविष्यन्ति सर्वे देवा न संशयः ॥
दर्शनात्पापनिर्मुक्तो महादेवसरस्य च ॥३४॥
महेशस्य च तद्दृष्ट्वा सरः परमशोभनम् ॥
चकार पार्वती तत्र सरश्चाप्रतिमं तथा ॥३५॥
गौरीसर इति ख्यातं सर्वपापप्रणाशनम् ॥
तत्र स्नात्वा नरो भक्त्या न दुर्गतिमवाप्नुयात् ॥३६॥
न दौर्भाग्यं स्त्रियश्चैव न वैधव्यं कदाचन ॥
स्नात्वा गौरीतीर्थवरे सर्वान्कामानवाप्नुयात् ॥३७॥
वरुणश्च ततो दृष्ट्वा पुण्यान्यायतनानि च ॥
चकार च सरो दिव्यं विष्णुभक्तिसमन्वितः ॥३८॥
नाम्ना वरुणपदं तच्च पापक्षयकरं भुवि ॥
नभस्ये पौर्णमास्यां च संतर्प्य पितृदेवताः ॥३९॥
श्राद्धं कृत्वा विधानेन पितॄणां श्रद्धयान्वितः ॥
उत्तमं लोकमाप्नोति यत्र गत्वा न शोचति ॥४०॥
प्रदद्यादुदकुम्भांश्च दध्योदनसमन्वितान् ॥
गाश्च वासांसि रत्नानि विष्णुर्मे प्रीयतामिति ॥४१॥
सरो दृष्ट्वा जलेशस्य सरश्चक्रे धनेश्वरः ॥
यक्षाधिपसरोनाम सुप्रसिद्धं धरातले ॥४२॥
तथा तत्र नरो भक्त्या संपूज्य पितृदेवताः ॥
सर्वान्कामानवाप्नोति दद्याद्वस्त्रद्विजातये ॥४३॥
 ॥प्रह्लाद उवाच॥
विष्णुं वरप्रदं श्रुत्वा भ्रातॄणां ब्रह्मनंदनाः ॥
मंदाकिनी वसिष्ठेन समानीता धरातले ॥४४॥
अम्बरीषादयः सर्व आजग्मुः कृष्णपालिताम्॥
द्वारवत्यां च ते दृष्ट्वा गोमतीं सागरंगमाम् ॥४५॥
तीर्थानि देवतानां च पुण्यान्यायतनानि च ॥
तीर्थं पंचनदं चक्रुः प्रजानां पतयस्तथा ॥४६॥
पंच नद्यः समाहूतास्तत्राऽऽजग्मुः सुरान्विताः ॥
मरीचये गोमती च लक्ष्मणा चात्रये तथा ॥४७॥
चंद्रभागा चांगिरसे पुलहाय कुशावती ॥
पावनार्थं जांबवती जगाम क्रतवे तथा ॥४८॥
तासु स्नात्वा महाभागा ब्रह्मपुत्रा यशस्विनः ॥
नाम तस्य तदा चक्रुः पंचनद्यश्च तापसाः ॥४९॥
तस्मात्पंचनदं तीर्थं सर्वपापप्रणाशनम् ॥
स्नातव्यं तत्र मनुजैः स्वर्गमोक्षार्थिभिस्तदा ॥५०॥
तत्र गत्वा सुनियतो गृहीत्वार्घ्यं फलेन हि ॥
मंत्रेणानेन वै विप्रा दद्यादर्घ्यं विधानतः ॥५१॥
ब्रह्मपुत्रैः समानीताः पंचैताः सरितां वराः ॥
गृह्णंत्वर्घ्यमिमं देव्यः सर्वपापप्रशांतये ॥५२॥
 ॥इत्यर्घ्यमन्त्रः॥
स्नानं कृत्वा विधानेन पितॄन्संतर्प्पयेन्नरः ॥
श्राद्धं कुर्य्याद्विधानेन श्रद्भया परया युतः ॥५३॥
पंचरत्नं ततो देयं सप्तधान्यं द्विजातये ॥
दीनांधकृपणानां च दानं दद्यात्स्वशक्तितः ॥५४॥
सर्वान्कामानवाप्नोति विष्णुलोकं स गच्छति ॥
पुत्रपौत्रसमायुक्तः परं सुखमवाप्नुयात् ॥५५॥
प्रेतयोनिं गता ये च ये च कीटत्वमागताः ॥
सर्वे ते मुक्तिमायांति पितरस्त्रिकुलोद्भवाः ॥५६॥
श्रुत्वाऽध्यायमिमं पुण्यं शिवलोके च मोदते ॥
सर्वपाप विनिर्मुक्तः स याति परमं पदम् ॥५७॥
इति श्रीस्कांदे महापुराण एकाशीतिसाहस्र्यां संहितायां सप्तमे प्रभासखंडे चतुर्थे द्वारकामाहात्म्ये पञ्चनदतीर्थमाहात्म्यवर्णनंनाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥छ ॥