स्कंध ४ था - अध्याय ४ था

२३
बोलूनियां ऐसें शिव विराम पावती ॥ उभय मार्गेहीं दु:ख सतीचें चितिती ॥१॥
माहेरींच्या अपमानें सोडील ही प्राण ॥ जाऊं नको म्हणतां अंतीं तोचि परिणाम ॥२॥
ऐकूनि पतीची उक्ति सती भांबावली ॥ चिंतिता अंतरामाजी वृत्ति द्विधा झाली ॥३॥
माहेराची ओढ, तेंवी शिवाचेंही प्रेम ॥ प्रसंग कठीण अंतीं न राहेचि भान ॥४॥
अश्रुपुर लोटे, अंग कांपे थरथरां ॥ अत्युग्र मुद्रेनें पाहे सदय शंकरां ॥५॥
वासुदेव म्हणे अंतीं माहेरींची वाट ॥ धरुनि निघाली सती होऊनि क्रोधांध ॥६॥

२४
पादचारी जाई स्वामिनी हें दूतां । पाहूनियां चित्ता खेद वाटे ॥१॥
धांवूनि सत्वरी नंदीसवें जाती । शंख निनादती दुंदुभीही ॥२॥
प्रार्थुनियां नंदी घेई निजपृष्ठीं । सपरिवारेसी सती जाई ॥३॥
छत्र-चामरें त्या माला, वेणुनाद । आरसे, कंदुक, कमळें आदि ॥४॥
यज्ञमंडपीं ते येईअ ऐशा थाटें । स्वागत तियेचें न करी दक्ष ॥५॥
माता-भगिनींसी आनंद जाहला । प्रसन्न तियेला भेट देती ॥६॥
प्रेमाश्रु तयांच्या येती नयनांत । सती अंतरांत परी दु:खी ॥७॥
वासुदेव म्हणे विनाशाची वेळ । येतां थोर थोर चुकती ऐसे ॥८॥

२५
नसो, सन्मानिलें नाहीं आपणासी । भाग यज्ञामाजी नाहीं शिवा ॥१॥
नसो तोही परी निंदी पिता तया । क्रोध पाहूनियां सतीलागीं ॥२॥
आरक्तनयना अग्नीचि ते भासे । परी न दक्षातें भान कांहीं ॥३॥
पाहूनि तें क्रुद्ध होती शिवदूत । आंवरी तयांस सती स्वयें ॥४॥
परी शिवद्वेषें भरलें तें स्थान । अनावर मन सतीचें तैं ॥५॥
वासुदेव म्हणे दांत ओठ खाई । निर्भत्सीं त्याठायीं पित्यालागीं ॥६॥

२६
अधमा, कां ऐसा निंदिसी शिवातें । भेदभाव ज्यातें लवही नसे ॥१॥
त्रैलोक्यवंद्य त्या चरणरजाची । प्रेतवत्‍ देहासी सर न तव ॥२॥
चतुर्विध जन असती या जनीं । चिंतिताती मनीं पुण्यवंत ॥३॥
सद्‍गुण परमाणु पर्वतासमान । लेखिती ते जन सर्वश्रेष्ठ ॥४॥
त्यागूनियां दोष गुणचि बोलती । सत्पुरुष ऐसी संज्ञा तयां ॥५॥
गुणदोष दोन्ही जाणिती विवेकें । सामान्य तयांतें म्हणती ज्ञाते ॥६॥
गुणही पराचे दोषचि जो गणी । अधम तो जनीं दुष्ट नीच ॥७॥
वासुदेव म्हणे क्रोधाकुल सती । बोलली पित्यासी पुढती ऐका ॥८॥

२७
प्रेततुल्य देहा मानूनियां आत्मा । निंदी जगदात्मा मूढ तोचि ॥१॥
‘शिव’ नामोच्चार करितांचि मुक्ति । लाभे हें जाणती ब्रह्मादिक ॥२॥
निर्माल्य जयाचा लाभतां संतोष । पावताती जेथ थोर थोर ॥३॥
तया शंकराची न कळे योग्यता । तुजसी हें आतां सिद्ध होई ॥४॥
निंदकाचा ऐशा व्हावा जिव्हाच्छेद । नाहींतरी देहत्याग व्हावा ॥५॥
अथवा त्यजावें स्थान तें ज्ञात्यानें । निंदा शांतपणें ऐकूं नये ॥६॥
वासुदेव म्हणे पित्यासी ते धन्या । वदली वदान्या ऐका काय ॥७॥

२८
दक्षा, देव स्वर्गी, मानव भूभागीं । तैसीचि कर्माची स्थिती असे ॥१॥
प्रवृत्तीनें कोणी, कोणी निवृत्तीनें । जातां न निंदणें योग्य कोणा ॥२॥
वेदोक्तचि दोन्ही पंथ ते जाणूनि । स्वीकृत सत्कर्मी दक्ष व्हावें ॥३॥
आत्मरुपीं मग्न सर्वदा मत्पति । प्रवृत्ति निवृत्ति तया काय ॥४॥
शिवासी निंदिती तयां न सद्‍गति । गर्विष्ठ ते पापी निंदारत ॥५॥
दक्षा, ऐशा तव, कन्या मी हें पाप । दाक्षायणी शब्द निंद्य वाटे ॥६॥
मानूनि ते लज्जा त्यजीन हा देह । म्हणे वासुदेव पुढती ऐका ॥७॥

२९
निंद्य त्या पित्याचें शरीर तयासी । अर्पावें सतीची हेचि इच्छा ॥१॥
अंतीं अवलंब करुनि योगाचा । बैसी पीत वस्त्रा परिधानूनि ॥२॥
योगबळें अग्नि करुनियां सिद्ध । जाळी ते देहास योगाग्नीनें ॥३॥
शिवरुपीं लीन होऊनियां गेली । शोक तयास्थळीं सुजनां होई ॥४॥
निवारिलें नाहीं तियेसी दक्षानें । निंदिती क्रोधानें यास्तव त्या ॥५॥
शिवगण तदा धांवले क्रोधानें । वारिलें भृगूनें मंत्रबळें ॥६॥
वासुदेव म्हणे यज्ञाहुती देतां । देव शिवदूतां निवारिती ॥७॥