काशीखंड - अध्याय ५३ वा

॥ श्रीगणेशा नमः ॥ शिववीरांपुढीं यमसैन्यें ॥ जैसीं तीं यागमुखीं अवदानें ॥ पतिव्रतेपुढें लावण्यें ॥ काय कीजे अप्सरांचीं ॥१॥
तरी श्रोता कोपला मजप्रती ॥ म्हणे अन्य वेळ नव्ह्ता द्दष्टांतीं ॥ युद्धसमयीं द्दष्टांतयुक्ती ॥ बोलों नयेचि सर्वथा ॥२॥
तरी यमवीरांची सेना स्त्रिया ॥ ते शिववीरां आली पर्णावया ॥ म्हणोनि हा द्दष्टांत द्यावया ॥ कारण जाहालें श्रोतयां ॥३॥
चौदा कोटींशीं सूर्यसुत ॥ बहु अभिमानें आला कृतांत ॥ तंव दूतीं जाणविली मात ॥ शिववीरांसी ॥४॥
तंव त्या शिववीरांचे दळीं ॥ नाद गर्जिन्नला व्योममंडळीं ॥ त्या ध्वनी श्रुत जाहालिया तत्काळीं ॥ पराभविल्या व्याधी ॥५॥
सनया गर्जती सानभेरी ॥ मृदंन काहळा रणमोहरीं ॥ तंव यमाचें सैन्य झडकरी ॥ उठावले तत्काळ ॥६॥
यमदूत कवण कैसे ॥ एक व्याघ्रमुख जैसे ॥ सिंह-उष्ट्र्वदनी दिसती तैसे ॥ एक ते जंबुकवदनी ॥७॥
ऐसे त्वरें पावती शिवसेंन्यावरी ॥ म्हणती अटक रे यमपुरी ॥ कैसा घेऊनि जाल दुराचारी ॥ शिवगण हो पाहूं आतां ॥८॥
मग आज्ञा केली शिववीरीं ॥ म्हणती विध्वंसा रे हे यमपुरी ॥ वन्हि चेतवा चौफेरी ॥ दग्धा रे यमगृह ॥९॥
आवेशें धांविन्नला शैलादिगण ॥ जैस अकस्मात जंबुकावरी पंचानन ॥ कीर्तिवीर महादारुण ॥ महाबाहु तो ॥१०॥
शंखस्फुरण मस्तकीं विभूती ॥ पुढें देखतांचि यमदूत पळती ॥ हाणोनि चूर्ण केली जी निर्घातीं ॥ शिववीरीं सेना यमाची ॥११॥
ऐसे यमाचे मोडिले भार ॥ अद्‍भुत शिवगण अनिवार ॥ हातीं पडे तेंचि हत्यार ॥ त्यजिती यमावरी ॥१२॥
मारीत आला शैलादिगण ॥ कीं प्रलयींचा वृष्टिघन ॥ तें पाहूनि सूर्याचा नंदन ॥ उठावला यमरावो ॥१३॥
एक तो पंचाननाचा सुत ॥ एक सूर्यपुत्र विख्यात ॥ प्रौढ वीर महाद्‍भुत ॥ यमराज युद्धीं ॥१४॥
मिरवे कुलाचलाऐसा ॥ उग्रवाहन भयंकर म्हैसा ॥ पताका मीनलिया आकाशा ॥ लहरी कृष्णवर्ण ॥१५॥
दोघे प्रवर्तले अद्‍भुत संग्राममारा ॥ बाणीं लोपिलें दिनकरा ॥ मग कोप न सांवरेचि शिववीरां ॥ दग्धिली पुरी यमाची ॥१६॥
मग ह्रदयीं विंधिला सूर्याचा नंदन ॥ तेणें विकळ झाला यमाचा प्राण ॥ मग विध्वंसिती शैलादिप्रभृति गण ॥ कृतांतासी तेथें ॥१७॥
यम पडिला मूर्च्छित भूमीं ॥ शिववीरांसीं अशक्त संग्रामीं ॥ जे महाविक्राळ होते पराक्रमी ॥ ते विमुख केले ॥१८॥
मग धांविन्नला मनुमूर्ती ॥ कृतांत बांधिला मागुते हस्तीं ॥ मग तो आणिला रौरव्पती ॥ वीरभद्राजवळिकें ॥१९॥
मग लंबोदर आज्ञा करी ॥ म्हणे विध्वंसा रे यमपुरी ॥ तंव ते उठावले कोटी चारी ॥ गण शिवाचे ॥२०॥
त्यांही फोडिल्या बंदिशाळा ॥ महादुर्गांचिया सघनशृंखला ॥ कल्पान्त केला जी काळवेळा ॥ थोर मांडला प्रलयान्त ॥२१॥
द्वादश सहस्त्र जे कुंभीपाक ॥ त्यांमध्ये होते दोषिक ॥ मग ते सोडूनिया पावक ॥ चेतविला नगरीं ॥२२॥
चरणें हाणिती दुर्गाचे हुडे ॥ फोडिती जैसे गिरीचे कडे ॥ ते शिवगण महा बळियाढे ॥ येते झाले यममंदिरीं ॥२३॥
तोडिले कुंभीपाक सहस्त्रवरी ॥ अग्नि लाविला यममंदिरीं ॥ एकवीस खणांचे दामोदरीं ॥ केला महाप्रळयो ॥२४॥
द्वादश लक्ष यमभुवन ॥ अवधें जाळूनि रक्षा केली घन ॥ मग तो मधुरशया ब्राह्मण ॥ वंदिला शिवगणीं सकळीं ॥२५॥
विभूति देखिली तयाचे भाळीं ॥ वंदिते झाले मग ते चरणकमळीं ॥ तेथींची धूळी धूसर मौळीं ॥ घेतली समस्तीं ॥२६॥
मग तो मधुरशया ब्राह्मण ॥ वीरभद्रपाशीं आले घेऊन ॥ ह्रदयीं आलिंगीतसे गजानन ॥ त्या मधुरशया ब्राह्मणासी ॥२७॥
स्वामी म्हणे गा अगस्तिमुनी ॥ ऐसी विध्वंसिली यमाची धामिनी ॥ शतवेळां चेतविला वन्ही ॥ तया यमाचे नगरीं ॥२८॥
कल्पान्त करिती सूर्यनंदना ॥ कृपा न उद्भवे शिवगणां ॥ त्यांहीं यम घातलासे चरणां ॥ नेणों किती ॥ वेळां ॥२९॥
आतां असो हा युद्धाचा संबंध ॥ बहुत वेळ केला यमासी खेद ॥ तो मागील प्रसंगीं अनुवाद ॥ केला एक वेळां ॥३०॥
मग वीरभद्र गजानन ॥ निघाले दोषियासी घेऊन ॥ यमपुरीसी स्थापिला सूर्यनंदन ॥ ऐसें नेणों किती वेळां ॥३१॥
मग शिवगणीं गोत्रहत्यारा ॥ तो आणिला जी कैलासपुरा ॥ जैसी पूर्वभाग्यें त्या पाथरा ॥ प्राप्त होय लोहदशा ॥३२॥
मग परिसचा होतांचि संबंध ॥ लोह होतसे सुवर्ण शुद्ध ॥ तैसे कृमी जंतू जे अबोध ॥ ते शुद्ध करी विभूती हे ॥३३॥
मग शंकरें त्या दोषिया-श्वानांसी ॥ पुनरपि जन्म दिधला दोघांसी ॥ वोलागरनगरीं केला निवासी ॥ दक्षिणदेशीं पैं ॥३४॥
श्वान तों केला तेथींचा राजा ॥ दोषिया केला तेथींची प्रजा ॥ ते नित्य पूजिती वृषभध्वजा ॥ विभूतिमंत्रसिद्धि कीजे ॥३५॥
दोषिया नाम गूढब्राह्मण ॥ प्रतापरुद्र तो राजा श्वान ॥ दोघांसी प्रवर्तला सत्त्वगुण ॥ परी नाहीं जातिमत्सर ॥३६॥
तंव आश्वर्य वर्तलें कैलासीं ॥ अप्सरा आलिया शिवसभेसी ॥ त्यांहीं नृत्य करूनि शिवासी ॥ उल्हास केला पैं ॥३७॥
दिव्यांगनीं वाखाणिला शंकर ॥ तूं शरणागतवज्रपंजर ॥ तेथें होता नारद मुनीश्वर ॥ तेणें निषेधिल्या अप्सरा ॥३८॥
नारद म्हणे दिव्यांगनांसी ॥ तुम्हीं कां वाखाणिलें शिवासी ॥ हा वज्रपंजर शरणागतासी ॥ ऐसें केवीं घडे पैं ॥३९॥
तरी या शंकराचा पवाडा ॥ तोचि आतां श्रुत करूं तुम्हांपुढां ॥ हा शरणागतांविषयीं गाढा ॥ तो ऐका तुम्ही ॥४०॥
तरी मृत्युमंडळीं सर्व क्षिती ॥ चैनमुनामें राजा चक्रवर्ती ॥ त्यानें प्रसन्न केला पशुपती ॥ सहस्त्र वर्षें ॥४१॥
जेणें सामर्थ्य असे चंद्रमौळी ॥ मागीतली ते भस्मधूळी ॥ तेणें दुर्बळ जाहाला चक्षुभाळी ॥ सहस्त्र वरुषें ॥४२॥
मग ते भस्मराशि मंदाकिनी ॥ राजयानें आणिली मृत्युभुवनीं ॥ मग त्या यमासी स्पर्श मेदिनीं ॥ नाहीं त्या राज्यीं ॥४३॥
जैसा तो सचेतन असतां गृहाधीश ॥ मग त्या गृहा नव्हे कुटिलांचा स्पर्श ॥ कीं जागृत असतां मृगेश ॥ जंबुका भक्ष अप्राप्त ॥४४॥
तैसी विभूती आणिली राजयांनीं ॥ ते प्रसवती जाहाली चतुर्विध खाणी ॥ चतुर्थ हे मोक्षदायिनी ॥ त्या राजगृहीं ॥४५॥
जो जंतु मृत्यु पावे क्षितितळीं ॥ राजा विभूति चर्ची तयाचे भाळीं ॥ मग त्यासी नेतां कृतांत बळी ॥ तो अशक्त होय ॥४६॥
तो जंतु सचेत होय मागुता ॥ मृत्यूची नेणे गंधवार्ता ॥ सर्वही अगम्य जाहाले कृतांता ॥ पृथ्वीचे जीव जे कां ॥४७॥
विभूति प्रसवे सर्व भांडार ॥ षड्‍रसादि अलंकार ॥ ऐसा तो सर्व सृष्टीचा व्यापार ॥ चालवीतसे विभूतीनें ॥४८॥
मग भस्मेंविण पंचानन ॥ जैसा महादरिद्री कृपण ॥ तैसा औदार्यविषयीं त्रिनयन ॥ अशक्त जाहाला ॥४९॥
मग नारद म्हणे दिव्यांगनांप्रती ॥ ऐसा तो चैनमुनामें चक्रवर्ती ॥ सहस्त्र वरुषें अवघीं क्षिती ॥ राखिली विभूतिबळें ॥५०॥
मग त्या चैनमुनामें राजयाचा भृत्य ॥ नैगमुनामें तप करीत ॥ त्यासी प्रसन्न होऊनि उमाकांत ॥ नेला कैलासीं ॥५१॥
तें श्रुत जाहालें राजयाप्रती ॥ मग धैर्य न धरवें चित्तीं ॥ म्हणे माझिया भृत्यासी पशुपती ॥ घेऊनि गेला केवीं पां ॥५२॥
मग पाचारिले मंत्री सुमती ॥ विचार स्थापिला युद्धाप्रति ॥ म्हणे पालाणा रे अश्वजाती ॥ जे जे मनोवृत्तीचे ॥५३॥
तंव साठ सहस्त्र वीरां ॥ त्वरित राजयानें केला हांकारा ॥ मग सुवर्णाचिया पाखरा ॥ धातल्या वारूंसी ॥५४॥
अंगीं भस्मधुलिचिया संगती ॥ भस्मधुलीचीं शस्त्रें हातीं ॥ मग तो महाराजा चक्रवर्ती निघाला साठी सहस्त्रेंसी ॥५५॥
चार चार पक्ष केले वारूंसी ॥ ते ऊर्ध्व उडाले आकाशीं ॥ कल्पान्त करावया देवांसी ॥ त्या प्रलयाचा शिववीरां ॥५६॥
श्रीशैलपर्वतींहूनि नृपती ॥ उत्पतन पावला तो चक्रवर्ती ॥ ग्रह नक्षत्रें सोमसूर्यदीप्ती ॥ लोपती वारुपक्षीं ॥५७॥
करीं रुद्राक्षांच्या माळा ॥ भाळीं भस्मत्रिपुंड्रटिळा ॥ तो पाहातांचि सकळ कळा ॥ दिपती अत्रिसुताचिया ॥५८॥
ऐसे उत्पतित जाहाले महावीर ॥ त्यांहीं प्रथम वेढिलें यमपुर ॥ पराभविला सूर्यकुमर ॥ जिंकिला सूर्यलोक ॥५९॥
मग वेढिली अमरपुरी ॥ नेणतां घेतली देवपुरी ॥ व्यथाभूत केला वज्रधारी ॥ तें असो आतां ॥६०॥
मग अग्निपुरा केला आकांत ॥ शक्तिमंद जाहाला तो महाहुत ॥ मग तेणें षण्नेत्रींचे सुत ॥ लंघिले कुलाचल ॥६१॥
मग तो चैनमु चक्रवर्ती ॥ चंद्रलोक जिंकीत शीघ्रगतीं ॥ व्यथा पावला रोहिणीपती ॥ द्विजराज पैं ॥६२॥
मग जिंकोनियां नक्षत्रमाला ॥ कल्पान्त केला भौममंडला ॥ बुध पराभवूनि अवलीला ॥ जिंकिला देवगुरु ॥६३॥
मग जिंकिला एकनयन ॥ जो दैत्यगुरु भृगुनंदन ॥ त्यासी भिडूनि महादारुण ॥ आकर्षिला शनिग्रह ॥६४॥
मग सप्तऋषिमंडळ जिंकिलें जाण ॥ ध्रुवपद घेतलें ध्रुवापासून ॥ महर्लोक तपोलोक सोडवून ॥ घेतला जनोलोक ॥६५॥
मग श्री घेतली सत्यलोकाची ॥ भ्रष्ट केला तो विरिंची ॥ वैकुंठ शांत करूनि हरीची ॥ घेतली बळप्रौढी ॥६६॥
ऐसा तो राजा सर्व लोक जिंकोनी ॥ धाड घातली कैलासभुवनीं ॥ अप्सरांपाशीं म्हणे नारदमुनी ॥ म्यां सांगीतलें शिवासी ॥६७॥
तंव धांविन्नले शिववीर ॥ चौसष्ट कोटी उन्मत्त अपार ॥ तंव चैनमु राजा नृपवर ॥ आज्ञा करी वीरांसी ॥६८॥
शिवगण आले महापुरुषार्था ॥ त्यांचीं शस्त्रें जाऊं नेदी वृथा ॥ त्या शिवमंत्राची जे व्यथा ॥ तुम्हीं घेइजे आपुले अंगीं ॥६९॥
तंव अस्त्रें प्रेरिलीं शिवगणीं ॥ जैशा कडकडती प्रलयसौदामिनी ॥ तीं अस्त्रें रायाचे वीरखिळणीं ॥ घेतलीं आपुले अंगीं ॥७०॥
तेणें वीरांचीं सर्वांगें भेदती ॥ मग ते विभूतीनें घाय मिळती ॥ तेणें अधिकचि उद्भवे शक्ती ॥ राजवीरांसी पैं ॥७१॥
राजवीर अस्त्रें घेती वक्रीं ॥ तीं जीर्ण करिती विभूतीमंत्रीं ॥ अवघे शिववीर निःशस्त्री ॥ केले राजवीरीं ॥७२॥
नारद म्हणे अप्सरांसी ॥ मग मी सांगूं गेलें शिवापासीं ॥ तंव शंकर पाहे विभूतीसी ॥ मग न देखे भस्मराशी ॥७३॥
मग शक्ति सांदूनियां कांपत ॥ म्हणे द्या गा तयासी शरणागत ॥ राजवीरांसी उभारोनि हस्त ॥ मागा रे जीवदान ॥७४॥
मग नारदमुनि धांवत आला ॥ तेणें तो चैनमु राजा प्रार्थिला ॥ म्हणे दळभार स्थिर करीं गा आपुला ॥ घेईं भृत्य तुझा ॥७५॥
सर्व गणेंसीं उमाकांत ॥ तुझा जाहालासे शरणागत ॥ मग तो राजा सर्व वीरांसहित ॥ प्रवेशला शिवभुवनीं ॥७६॥
ऐसा नम्र जाहाला पंचानन ॥ दिधला राजयाचा भृत्य जाण ॥ अप्सरांसी म्हणे ब्रह्मनंदन ॥ तुम्ही केवीं वर्णितां त्या शिवासी ॥७७॥
मग त्या शिवगणीं सकळीं ॥ उपचार मांडिला तया स्थळीं ॥ तरी तो अद्यापि महीमंडळीं ॥ नाहीं आला राजा ॥७८॥
ऐसें भविष्य असे पुराणीं ॥ तो राजा येईल मृत्युभुवनीं ॥ त्या दक्षिणदेशीं पुण्यस्थानीं ॥ श्रीशैलपर्वतीं वसे ॥७९॥
अप्सरांसी म्हणे नारदमुनी ॥ एक शिवभक्त मृत्युभुवनीं ॥ तो शरणागतरक्षक म्हणोनी ॥ सांगितला शिवप्रताप ॥८०॥
तो पूर्वनामें मधुरशया ब्राह्मण ॥ तो शंकरें केला असे अग्रगण ॥ त्यासी नाम ठेविलें गूढब्राह्मण ॥ शिवें जन्म दिधला त्यासी ॥८१॥
समीप वोलागरनाम नगरी ॥ तेथें त्याची असे गोचरपुरी ॥ तंव नारदमुनीसी त्रिपुरारी ॥ विज्ञापिता जाहाला ॥८२॥
मग शिव म्हणे गा मुनीश्वरा ॥ आपण चला जाऊं त्या गोचरपुरा ॥ सत्त्वसामर्थ्य पाहूं त्या भक्तवरा ॥ गू्ढब्राह्मणाचें ॥८३॥
मग विरिंचि हरि पंचानन ॥ सवें नारदमुनि ब्रह्मनंदन ॥ मग जंबूद्वीपीं त्रिनयन ॥ आला दक्षिणदेशीं ॥८४॥
मग तो श्वान पूर्वजन्मींचा ॥ तो शिवें अधीश केला वोलागरपट्टणींचा ॥ पाहा हो तपतरणिउदय तयाचा ॥ जे देव आले त्यापाशीं ॥८५॥
मग वोलागरपट्टणप्रदेशीं ॥ शंभु स्थिरावला त्रिमूर्तींसीं ॥ नगरांत पाठविलें नारदासी ॥ पाहावया रिगावा ॥८६॥
नगर सर्व पाहिलें नारदें जाऊनी ॥ परीक्षा केली राजभुवनीं ॥ ऐसें नगरच्छिद्र पाहूनि नयनीं ॥ आला शंभूपाशीं ॥८७॥
मग रात्रीच्या प्रथम प्रहरीं ॥ आपण देव तो जाहाल खाणोरी ॥ मग संचरला राजमंदिरीं ॥ होऊनि तस्कर ॥८८॥
फोडिली हिरण्याची मांदुस ॥ काढिले अवघे मुक्तांचे घोंस ॥ पाटाऊ कनकदंड बहुवस ॥ काढिले रत्नमणी ॥८९॥
मग आले महाद्वाराप्रती ॥ सोडिला राजाचा भद्रजाती ॥ तेथें रक्षक निद्रित होती ॥ त्यांसी काय केलें ॥९०॥
एकमेकांच्या मौळींचे भारमुष्टी ॥ तस्करीं ग्रंथि पाडिल्या नेटीं ॥ दाढिया बांधोनि मुखवटीं ॥ घातल्या गांठी ॥९१॥
मग तोडिल्या दुर्गींच्या घनश्रृंखला ॥ दीर्घ बोहरी केली लोकपाळां ॥ मग ते खाणोरी वोलानगरस्थळा ॥ बाहेर निघाले ॥९२॥
मार्गीं सांडिती रत्नें दिव्यांबरें ॥ पाठोपाठीं येती धांवणेंकरें ॥ खाणोरी पळाले एकसरें ॥ गोचरासी पैं ॥९३॥
पावले गूढब्राह्मणाचे घरीं ॥ मातंग बांधिला तयाचे द्वारीं ॥ मग तयासी म्हणती ते खाणोरी ॥ आम्हीं शरणागत तुझे ॥९४॥
तरी ते दोघे बंधु शिवभक्त ॥ त्यांहीं राखिले शरणागत ॥ तंव धांवणेंकरी धांवत ॥ आले गोचरासी ॥९५॥
त्यांहीं द्वारीं देखिला भद्रजाती । सोडूनि नेला राजद्वाराप्रती ॥ मग पाचारिता जाहाला नृपती ॥ त्या शिवभक्तांसी ॥९६॥
राजा म्हणे गूढब्राह्मणा ॥ तुम्ही नित्य पूजितां त्रिनयना ॥ तुमची ऐसी हे वासना ॥ करितां हा उदीम ॥९७॥
आतां कोठें ते द्यावे खाणोरी ॥ हस्ती बांधिला तुमचे द्वारीं ॥ तंव बोलता जाहाला प्रत्युत्तरीं ॥ प्रतापरुद्रासी ॥९८॥
आमुचे द्वारीं देखिला कुंजर ॥ तरी कवण असेल गा चोर ॥ आम्हींचि केला हा कुटिलाचार ॥ नाम सांगो कोणाचें ॥९९॥
तंव नगरलोक आले बहुत ॥ ते राजासी कथिती वृत्तांत ॥ जी कालच्या रात्रीं नेली वस्त ॥ तेचि हे खाणोरी ॥१००॥
मग राजा आज्ञा करी तत्काळीं ॥ यांसी शूळ प्राप्त करा रे येचि वेळीं ॥ पाहा हो विभूति लाविताती भाळीं ॥ महाकुटिल हे ॥१०१॥
मग त्या रुद्राक्षवृक्षाचे दोन शूळ ॥ दोघां बंधूंसी केले तत्काळ ॥ मग राजभृत्य लोकपाळ ॥ ताडिताती तयांतें ॥१०२॥
देव पळाले होते जे खाणोरी ॥ ते रूप पालटोनि आले बाहेरी ॥ मग ते वदते जाहाले प्रत्युत्तरीं ॥ त्या शिवभक्तांसी ॥१०३॥
कुटिलांसी राखोनि आपुले घरीं ॥ तुम्ही कां पडतां शूळावरी ॥ ऐसे ते तुम्हां खाणोरी ॥ उपयोगा काय येती ॥१०४॥
मग ते सांगती गुप्तरूपियांसी ॥ एवढा वेव्हार काय गा तुम्हांसी ॥ तुम्हीं उगेंचि असावें वैखरीसीं ॥ न बोलावें प्रत्युत्तरीं ॥१०५॥
ते आणिले शूळाजवळी ॥ त्यांहीं शिवपूजा केली तत्काळीं ॥ मग शूळाचा नैवेद्य ते काळीं ॥ समर्पिला शिवासी ॥१०६॥
त्यांची देखोनियां आचारनीत ॥ मग नगरलोक झाले कृपावंत ॥ म्हणती कोण चोर आणि कोणा प्राप्त ॥ होताती शूळ ॥१०७॥
ऐसें विचारिलें लोकीं श्रीमंतीं ॥ मग त्या प्रतापवंतासी विज्ञापिती ॥ जी जी शिवभक्तांची पूर्वस्थिती ॥ ती तुम्हां व्यक्त असावी ॥१०८॥
न कळे पां काय कैसें चरित्र ॥ न कळे त्या विश्वंभराचें सूत्र ॥ गूढब्राह्मण पवित्र ॥ विभूतिस्थायी तो ॥१०९॥
तंव राजा म्हणे श्रीमंतांसी ॥ त्यांची कृपा उपजली तुम्हांसी ॥ तरी जावें गा वेगें अप्राप्त त्यांसी ॥ करावा शूळ ॥११०॥
तंव धांविन्नले श्रीमंत जन ॥ त्यांहीं वारिले ते शिवाचे गण ॥ म्हणती अढळ रे राजवचन ॥ तुम्हां अप्राप्त केला शूळ ॥१११॥
मग ते गूढब्राह्मण दोघे बंधु ॥ बोलते झाले तेव्हां शब्दु ॥ शूळासी समर्पिला नैवेद्यु ॥ आम्हांसी केवीं अप्राप्त ॥११२॥
शूळ भक्षिला रे चंद्रमौळीं ॥ आम्हीं कैसें वांचावें शूळीं ॥ विभूति साक्ष आहे या आमुचें भाळीं ॥ हा शिवाचा भस्मराशि ॥११३॥
अरे स्वामीसी घालोनि रणीं ॥ भृत्य पळे आपुला जीव घेऊनी ॥ मग त्यासी रौरवादि योनी ॥ भोगवी कृतांत ॥११४॥
ऐसा शूळ भक्षविला शंकरा ॥ आम्हीं कैसें वांचावें शरीरा ॥ नित्य नित्य स्मरतां शंकरा ॥ पाविजे स्वर्गपद ॥११५॥
मग तो महाशूळ मुखाननीं ॥ प्राशन केला शिवभक्तजनीं ॥ तंव तो बेलवृक्ष तत्क्षणीं ॥ झाला त्या शूळाचा ॥११६॥
तंव देव गुप्तचारी ॥ धांवत गेले त्या गणांच्या घरीं ॥ दोघांच्या पाचारूनि सुंदरी ॥ सांगीतलें त्यांसी ॥११७॥
दोघां बंधूंचिया दोघी सुंदरी ॥ त्यांहीं खेद केला आपुले शरीरीं ॥ हेमपरियेळीं घालूनियां परिकरीं ॥ आरंमिलिया पंचदीप्ती ॥११८॥
त्या पंचदीप्ती घेऊनियां कर तळीं ॥ दोघी आलिया शूळाजवळी ॥ तंव नारद वदे जी चंद्रमौळी ॥ सांभाळीं भक्त आपुला ॥११९॥
शिवासी विज्ञापी ब्रह्मकुमर ॥ हे शरणागतांचा वज्रपंजर ॥ शिवा हे भक्त पूर्वापार ॥ मधुरशया आणि श्वान तो ॥१२०॥
हा प्रतापराजाधिपती ॥ हे जाणावी गाविभूतीची शक्ती ॥ मग सत्त्वासी पाहोनि पशुपती ॥ प्रसन्न झाला तयासी ॥१२१॥
मग त्या गणीं आणिलें विमान ॥ संगमेश्वर झाला शंभु आपण ॥ मग ते बेलवृक्षींचे शिवगण ॥ शिवें आलिंगिले ह्रदयीं ॥१२२॥
मग त्यांसी म्हणे महादानी ॥ तुम्ही भक्तराज बैसा रे विमानीं ॥ स्त्रियांसहित सायुज्य स्थानीं ॥ मज प्रिय तुम्ही ॥१२३॥
तंव बोलते झाले शिवाचे गण ॥ तूं जरी झालासी प्रसन्न ॥ आमुचे भक्तीसी जाहालासी पावन ॥ तरी देइंजे इच्छावर ॥१२४॥
हे श्रीमंत लोक सज्जन ॥ हा प्रतापरुद्र राजा सगुण ॥ नाना जंतु ज्ञानी सहवर्तमान ॥ नगर न्यावें कैलासासी ॥१२५॥
शिव पाहे सत्याचा पसर ॥ तंव देखे तो जैसा क्षीरसागर ॥ मग उभा राहूनि त्रिशूळधर ॥ आणिलीं कोटी विमानें ॥१२६॥
मग त्या गणांसी वदे शंकर ॥ तुम्हांसी सर्व लोकीं केला आदर ॥ शूळीं धालावया प्रत्यादर ॥ बहु प्रयत्न केला ॥१२७॥
मग शिवासी म्हणे गूढब्राह्मण ॥ जैसा वनस्पतींमध्यें चंदन ॥ सर्वांसी लावी आपुला गुण ॥ परी तो नेघे कवणाचे ॥१२८॥
जैसा तो चिंतामणींपरीस सिंधु ॥ ते अष्ट धातूंसी करी वेधु ॥ तरी तो कवणाचा संबंधु ॥ अंगीकारीच ना ॥१२९॥
जैसा तो महाप्रळयींचा हुताशन ॥ जेथें पडे तेथेंचि आपुला गुण ॥ परी तो कवणाचा होऊन ॥ अंगीकारीच ना ॥१३०॥
परी तूं व्यापक सर्वत्र ॥ सर्व लोक तुझें लीलायंत्र ॥ जैसें निराधारिया पद्मिनीपत्र ॥ तैसें तुझ्या आधारें ॥१३१॥
तंव नगरामध्यें शिवगणें ॥ धामीं धामीं आणिलीं विमानें ॥ कीं ते मर्त्यांसी अमृतपानें ॥ वरपाडलीं पूर्वभाग्य़ें ॥१३२॥
मग ते श्रीमंत लोक सर्व ज्ञाती ॥ शिवमंत्रें शिवगण लाविती विभूती ॥ मग त्या लोकांसी वंदूनि घालिती ॥ पुष्पकयानीं ॥१३३॥
ऐसें तें वोलागरपट्टण पुण्यपुर ॥ आणि गूढब्राह्मणाचें गोचर ॥ कैलासा घेऊनि शंकर ॥ नेलें महाक्षेत्र तें ॥१३४॥
ऐसी हे विभूतिमाहात्म्यकथा ॥ श्रोतीं परिसावी पुण्यस्वार्था ॥ फलश्रुती सांगों जन्मव्यथा ॥ नाहीं श्रोतयां जनांसी ॥१३५॥
चुकला जी अनेक योनिमार्ग ॥ मग कैंचा फळश्रुतीचा भोग ॥ जन्मांतर पापा तोडी सवेग ॥ नलगेचि एक क्षण ॥१३६॥
स्वामी म्हणे जी ऋषिनाथा ॥ ऐसी विभूतीची मूळ कथा ॥ श्रवणपठनें सर्वही व्यथा ॥ पराभवी तत्काळ ॥१३७॥
आतां षडानन अगस्तीप्रती ॥ कवण कथा सांगेला पुढती ॥ ते परिसावी संतभक्तीं ॥ म्हणे शिवदास गोमा ॥१३८॥
इति श्रीस्कंदपुराणे काशीखंडे विभुतिमाहात्म्यवर्णनं नाम त्रिपंचाशत्तमाध्ययः ॥५३॥
॥ श्रीसांबसदाशिवार्पणमस्तु ॥