स्कंध ५ वा - अध्याय १७ वा

N/A१०७
परीक्षितीप्रति बोलताती शुक । बळीच्या यज्ञांत महाविष्णु ॥१॥
दक्षिण पादानें व्यापूनि भूमीसी । आक्रमी स्वर्गादि वाम पादें ॥२॥
नखाग्रें ब्रह्मांडकटाहकवच । पावूनियां भेद तयावेळीम ॥३॥
बाहेरुनि जलधारा येई आंत । ईशपदांबुज धुतले जाती ॥४॥
स्नानमात्रें जल करी तें पावन । पापनिवारण करुनि सर्व ॥५॥
‘भगवत्पदी’ हें नाम त्या प्रथम । गांठी स्वर्गस्थान बहु युगांनीं ॥६॥
स्वर्गाचें मस्तक तेंचि विष्णुपद । जेथ ध्रुवभक्त वास करी ॥७॥
चरणोदक तें कुलदेवतेंचे । पाहूनि ध्रुवातें हर्ष बहु ॥८॥
वासुदेव म्हणे सत्त्वभाव अष्ट । ध्रुवाचे प्रगट होती तदा ॥९॥

१०८
ध्रुवपदाखालीं सप्तर्षीचें स्थान । कृतार्थ पाहून गंगेसी ते ॥१॥
देवविमानें जैं संचरती तेथें । भगवत्पदी ते पुढती येई ॥२॥
चंद्रमंडलासी करुनि पावन । होतसे अवतीर्ण मेरुवरी ॥३॥
ब्रह्मपुरींतूनि प्रवाह ते चार । गांठिती सागर चोंहीकडे ॥४॥
‘सीता’ ‘अलकनंदा’ ‘चक्षु’ आणि ‘भद्रा’ । नामें धरी गंगा भिन्न भिन्न ॥५॥
सीता वेगें जाई पूर्वसमुद्रासी । चक्षु पश्चिमेसी सिंधु गांठी ॥६॥
भद्रा उत्तरेसी, अलकनंदा ते । दक्षिण दिशेतें वाहतसे ॥७॥
अलकनंदेचें करील जो स्नान । पदोपदीं पुण्य यज्ञाचें त्या ॥८॥
याहूनिही अन्य बहुत नद-नद्या । पदोपदीं झाल्या मेरूंतूनि ॥९॥
वासुदेव म्हणे सरिता न कृपा । पावन त्रैलोक्या करी गंगा ॥१०॥

१०९
सकल खंडामाजी राजा । महिमा श्रेष्ठ भारताचा ॥१॥
कर्मभूमि तेचि एक । इतर खंडें भोगखंड ॥२॥
पुण्यें देव अवशिष्ट । त्या त्या स्थानीं भोगितात ॥३॥
भूमीवरील ते स्वर्ग । संज्ञा यास्तव तयांस ॥४॥
दशसहस्त्राब्द तेथें । लाभे आयुष्य लोकांतें ॥५॥
दीर्घकाळ सुरतक्रीडा । अंतीं अपत्य एकदां ॥६॥
सुखांतचि केवळ मग्न । लोक तेथ रात्रंदिन ॥७॥
वासुदेव म्हणे भोग । भोगिताती ते विविध ॥८॥

११०
कृतयुगामाजी ध्याननिष्ठ । त्रेतायुगीं सौख्य परम तयां ॥१॥
द्वापर, कलि ते जाणा दु:खरुप । व्यवस्था सुस्पष्ट कालाची हे ॥२॥
अष्टही त्या वर्षी गुहेंत आश्रम । सभोंवतीं रम्य वनशोभा ॥३॥
देवही त्या स्थानीं क्रीडेस्तव येती । रंगूनियां जाती विलासांत ॥४॥
दयाळु श्रीहरि लोकानुग्रहार्थ । दर्शनार्थ सिद्ध सर्वत्रचि ॥५॥
वासुदेव म्हणे कृपा श्रीहरीची । होईल तयासी लाभ त्याचा ॥६॥

१११
इलावृत्तामाजी शंकर पार्वती । अन्य पुरुषांची वसती नसे ॥१॥
कदा कोणी जातां पावेल स्त्रीदेह । पार्वतीचा शाप ऐसा असे ॥२॥
शापाचें त्या वृत्त कळेल त्या पुढती । कोणीही न जाती ज्ञाते तेथ ॥३॥
पार्वतीच्या दासी असंख्य त्या स्थानीं । सेवेंत रंगूनि जाती नित्य ॥४॥
चतुर्मूर्तिमाजी शिव, संकर्षणा । ध्याई नित्य जाणा तमोरुपें ॥५॥
वासुदेव म्हणे स्तुति जे तयाची । करी उमापति तेचि ऐका ॥६॥

११२
वारंवार तुज वंदन ईश्वरा । प्रभो, जगदाधारा हे अचिंत्या ॥१॥
तूंचि एक देवा, भजनासी योग्य । सकलही भाग्य तुजमुळें ॥२॥
भक्तांलागीं मुक्ति, दुष्टां भवबंध । देसी, तूंचि वंद्य त्रैलोक्यांत ॥३॥
अनावर आम्हां विकार आमुचे । तेणें विषयांतें विजय लाभे ॥४॥
परी सेवूनीही सकल विषयां । प्रभो, तूं निराळा स्वसामर्थ्ये ॥५॥
मुमुक्षु यास्तव आदरिती तुज । मानिती विपरीत भाव अज्ञ ॥६॥
मायामत्त तुज मानिताती मूढ । मघ्वासवधुंद भाससी त्यां ॥७॥
वासुदेव म्हणे चरणस्पर्शेचि । कामानें पीडती नागस्त्रिया ॥८॥

११३
उत्पत्ति संहार स्थितीसी कारण । असूनि तूं अन्य तयांहूनि ॥१॥
यास्तव अनंत म्हणती तुज श्रुति । राईचि मस्तकीं भूमंडल ॥२॥
महत्तत्त्व तव अवतार प्रथम । तया सत्त्वगुण मुख्याधार ॥३॥
महत्तत्त्व तोचि देवा, ब्रह्मदेव । त्यापासूनि शिव जाहलों मी ॥४॥
रज्जुबद्ध पक्षी ज्यापरी स्वाधीन । तैसें हें आधीन विश्व तुझ्या ॥५॥
मायामग्न जीव जाणती विषय । परी तुझे पान न जाणती ॥६॥
उद्धार तयांचा तुझ्याचि आधीन । सद्भावें वंदन करितों तुज ॥७॥
वासुदेव म्हणे स्तविती शंकर । जयासी आधार तोचि आम्हां ॥८॥