अक्षरांची लेणी - देव देवता

म्हसोबा
शेताच्या मेरंवरं म्हसोबा देव ।
बंधूले मह्या नाही चागल्याले भेव ।
बंधूच्या मेरंवरं देव म्हसोबा जागल्या ।
बंधूच्या मह्या सुडया गगनी लागल्या ।

लक्ष्मीबाई
लक्ष्मीबाई आली आपुल्या शिवारात ।
पाणी पिलो कोर्‍या घागरीत ॥
आली आली लक्ष्मीबाई उठत बसत ।
बंधू गवळयाचा वाडा पुसत ।
लक्ष्मीबाई आली येंघ महा उंबरठा ।
तुले देते जागा बैल राजीयाचा कोठा ॥
लक्ष्मीबाई आली, तांब्यानं ताक पिली ।
बंधूच्या माह्या तनघरा राजी झाली ॥
दूहारीच्या शेती जागलीचं होईल कसं ।
लक्ष्मीबाईनं देलं मदनाले उसं ।
लक्ष्मीबाईचा उबा मळवट ।
बंधु जागल्याले सांगे गोठं ।
गाईचे गोमतीर अंगणी आला पूर ।
बंधू तुमचे दैव थोर ।
गाईले झाले गोरे, म्हशीले झाल्या वगारी ।             
बंधू तुमचे दैव फळले आगारी ।
बाळाचे शेताले सोन्याची उपनवटी ।
लक्ष्मीबाई पाटया देती ।
बाळा तुह्या शेती वांझ तासं किती?
तिथं उतरले महादेव पारबती ।

मुंजा
वारं नाही वावधन पिंपळ कशानं हालतो ।
बंधू तुमच्या शेतात मुंजोबा खेळतो ।
रातनंदिवस मन मव्हं धोके खातं ।
शिवच्या शेल्याले बाळ मव्ह जागलीले जातं ॥

क्षेत्रपाळ मारोती
मारोती मेडया उठून उभा राहे ।
नेणंत्याच्या संग जागलीले जाय ॥
मारोती मेडया चाल मह्या वाडया ।
शेंदूराच्या पुडया टाकते पायघडया ॥
मारोती मेडयाचा मले शेजार साजतो ।
याचे आंघोळीले नित चौघडा वाजतो ॥

क्षेत्रपाळ गोसावी
पाचा कणसासाठी महादेव गेले चोरी ।
उपटूनी धांडा कुणबी भारी ।
पाचा कणसासाठी महादेव गेले चोरी ।
पार्वती पाखरापरी हाका मारी ।
बोलली पारबती महादेवा ।
पाचा कणसासाठी कुणब्याचा मार कां खावा ?
लावणीचा आंबा ह्याची वाढ बिगी बिगी ।
पाणी घालू दोघी तिघी ॥
कापसाचा भात माह्या मालणीले ठावं ।
बयाचं बाळ नितकरे खामगांव ।
सीता मालन काहून सुकली तोंडाले ।
कापसाच्या गाडया लईदी लागले मोंढयाले ।
कापसाच्या जिनामंधी कापसाची घाण ।
दादा मव्हा नवा लागला कारकून ।
गाव पाडळीची काय वाहवा सांगू बाई ।
वाकोडीच्या वढयाले ‘फेडरेशन’ आलं बाई ।
माळी हाने मोट माळीन देते हाका ।
दवण्याची काडी मोडली बारी देता देता ।
आपल्या शेतीले पानभर्‍या गहू ।
ईजच्या डंकिणीनं पाणी जात बहू ॥
गाव पाडळीचा काय गवाही देवू बाई ।
गावाच्या खालतं आरामशीन आली बाई ॥
लव्हाराच्या वाडया लव्हारीन मावली ।
दारी लावला निंभोरा धनकर्‍यावर सावली ॥
धन मारु मारु थकली लव्हारीन साजणी ।
लोखंडाच्या कामाले आता ईजची जोडणी ॥
जाईन शेताले कवळया दुपारा ।
मळणी यंत्रात हाब्रेट झालं चुरा ॥
पलाटावाल्या दादा नको करु नसनस ।
तुपल्या बिजवाईले नाही फुल बारुमासं ॥
उन्हाळया दिसाची काय निंदू काळी माती ।
बंधूच्या शेताले नरमाधी डोल देती ॥
ससु आत्याबाई तुम्ही दळू दळू मेल्या ।
आमच्या राज्यात गिरण्या सुरु झाल्या ॥
इंदिराबाईचं राज्य आहे उलटं ।
गावोगावी काढले नरमादीचे फलाटं ।
आसं सरकार हुन्नेरी ।
यानं काढली हायब्रीड जवारी ।
जमिनीचा भार उचलला कोणं ?
गाईच्या पुतानं जुआले देली मानं ॥
नको म्हणून बाई सालदार महिनदार ।
बैलाचे ताबेदार काळीचे राबणार ॥

किंवा
पड पड रे पावसा नको आयकू जनाचं ।
आसं झालं वाळवन गाईबाईच्या तनाचं ॥
वारं वावधन पुढे घाले सैतान ।
मांगुन येतो बाई पाऊस राजा निचितीनं ॥
पड पड रे पावसा सोन्याचे शिंतोडे ।
जोंधळया राजानं कणसं टाकले वाकडे ॥
मेघ गं राजानं काळी घोडी शिनगारली ।
घडीच्या घडीत पिरथमी वल्ली केली ॥
सोन्याची म्होरकी बाळाच्या गं हाती ।
म्हसीले मारे हाका घरी येना दौलती ।
बैल नंदिण्या बांधू देईना कोणाले ।
हाका मारतो राजस धन्याले ।
गायीचा गुराखी रानात झोपी गेला ।
गाय गं कपिलीनं हंबरुन जागा केला ।

किंवा
चाडयावर मुठ नंदिले म्हणतो वल्हा ।
बोलला पपया दिवस पेरणीचा आला ।
बैलाविषयीचा विशेष जिव्हाळा असणार्‍या रचना.
बैल सरजानं मेरंवरं तास नेलं ।
उलटून पाहे मातीचं गं सोनं झालं ।
बैल बाशिंग याच्या कमयीले मोठं जयं ।
जोंधळे साठवता दुखले महे माय ।
बैलाचे नाव चिंतामण्या वारु पाठीवर आसूड ।
बंधु तुम्ही नका मारु ॥
बैल पितांबर्‍या मांडी घालून बैसला ।
नेणंता धनी बाळ मनात हासला ॥

किंवा
शिनले बैलराज, शिनल्या याहीच्या माना ।
नेणंत्या बंधू येळं पारगाची जाणा ।
काळया वावरात तिफन टाकते वला ।
सांगते नेणत्याले बैल बाबल्याशी बोला ।
हळू टाक पाय तिफन नाचणी ।
पेरणीच्या घाती मोठी बैलाले जाचणी ।
तिफनं बाईचा चारदोर घसाटला ।
घरच्या गाईचा नंदी दिष्टावला ॥
पेरणी वाईनं कवटाळलं रानं ।
रासण्याची बहु घाणं ॥
पिकामंधी पिक पळाटी कामीनं ।
जोंधळराजानं अवघी झाकली जमीनं ।
गहू हरबर्‍याचा उडतो फुफाटा ।
जोंधळयाराजाले दम मोठा ।
पिकामंधी पिक पळाटी कामीनं ।
जोंधळंराजानं कुणबी झाला आबादाणी ।
पाठीवर चारदोर नंदी आले हुंबरत ।
जोंधळयाराजाहून कोणी नाही संबरत ॥
पड पड रे पावसा होवू दे वल्ली माती ।
गायीच्या चार्‍यासाठी कुणबी आला धायकुती ।
सोन्याच्या घागरमाळा सोईर्‍याच्या बैलाले ।
नका घोकू बाई देवाले ॥
काळया वावरात तिफनं नवरी । जानोसा देला बाई सुताराचे घरी ।
तिफण बाईचा वखर भ्रतार । मागुन येती वखर हिचे देरं ।

किंवा
काळया वावरात तिफन चाले सरसती ।
मागून येतो बाई मोगडा हिचा पती ।

किंवा
मेघराज नवरदेव, आभाळाचा केला डफ ।
इजबाई करवली, कशी आली चमकतं ।
मेघराज नवरदेव, काळी घोडी सिनगारली ।
घडीच्या घडीत, पिरथमी ओली केली ।
चांदण्या रातवं वाजे आसुडाचं पान ।
दादानं मह्या केलं उसरानं ।
चांदण्या रातची वाजे आसुडाची बाळी ।
दादा मपला देतो, ऊस रानाले पाळी ।
चांदण्या रातच्या बाई नांदी आल्या रसा ।
किती सांगू बाई कालचा (कमी वयाचा) मव्हा भाचा ।

किंवा
लगनापरिस तुमचे गुर्‍हाळं गळती ।
नांदीवर दिवे जसे हिलाल जळती ।
लगनपरिस हवा गुर्‍हाळाची केली ।
चरकाच्या बैलाले चांदणी (सावली) कुठं देली ।
लगनापरिस गुर्‍हाळाची हवा ।
नांदीवर दिवा दिसती चारी शिवा ।
लगनाचा सामा आला गुर्‍हाळाले कामा ।
दादानं मह्या लेकी बहिणी केल्या जमा ।

किंवा
हाती पायी शेला निजला शिराळाचा ।
दादाले मह्या शिण आला गुर्‍हाळाचा ।  

गूळ करण्याची ओवी गीतांतून प्रगटलेली प्रथा
कढया आल्या उतू सिपले दूर दूर, गुळवे महे देर ।
कढया आल्या उतू सिपले धिर धरा, गुळव्याले मह्या । दादाले जागे कर ॥
गुळाचा भाव वाणी पुसतो वाण्याले, दादाचा मह्या ऊस । चालला बेन्याले ॥
गुळा तुव्हा भाव वाणी पुसतो सावळा । ऊस बेन्याचा कवळा ।
गुळा तुव्हा भाव वाणी पुसतो थळयात । दादा महे मालधनी गुर्‍हाळातं ।
पिकला ऊस, गुळ भंडाराचे वानी ।
दादा तुमच्या थळात पाल ठोकून गेला वाणी ।