चित्रापुरगुरुपरंपरा - अध्याय ॥२५॥

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीकृष्णाश्रमस्वामीगुरुभ्यो नमः ॥ श्री भवानीशंकराय नमः ॥ॐ॥
जय जय सप्तम कृष्णाश्रमा । देईं सुमति लिहाया आम्हां । अंतरी धरोनि भक्तप्रेमा । पार करावें मजला पैं ॥१॥
बालकें सांगावें नलगे मातेसी । जतन करीं तूं आई मजसी । आपण होऊनि करी ती जैसी । तैसी तूं रक्षिसी आपणचि ॥२॥
परी तें बालक लागतां भूक । पाजवी तोंवरी रडे तें देख । तैसें मी हें अज्ञ बालक । विनवित तुजला बा देवा ॥३॥
मातेहुनी तुझें प्रेम । अधिक असे पाहीं अनुपम । म्हणोनि गुरुनाथ मातेसम । हेंही म्हणतां शोभेना ॥४॥
ऐसें मजला वाटे खचित । मातेचें प्रेम कृत्रिम असत । कैसें तें हें असे विदित । तुजला देवा दयाळा ॥५॥
परी मी बोलतों किंचित्‌ ताता । प्रेमाचे उद्गार म्हणोनि आतां । तूंचि देवा वक्ता वदविता । मी काय बोलतों तुजपाशीं ॥६॥
असो मातेचें प्रेम तें जाण । कृत्रिम हें खचितचि पूर्ण । आपुल्यासि सुख व्हावें म्हणून । करी ती प्रीति निर्धारें ॥७॥
हरएक मनुष्याची प्रीति । केवळ स्वार्थासाठीं असे ती । म्हणोनि खोटी ती प्रीति । ऐसें बोलती साधु पैं ॥८॥
परी देवा तूं बा खचित । नाहीं धरिसी अणुमात्र स्वार्थ । केवळ जगाचें करावया हित । प्रेम करिसी भक्तांवरी ॥९॥
एक एकावरी करी जें प्रेम । तें अंतरी धरोनि काम । तूं कामा छेदिलें घरोनि नेम । विवेक - धनुष्य लावोनि ॥१०॥
आपुल्यासी व्हावें सुख । म्हणोनि दुज्यावरी प्रेम देख । करिती अतिशय सकळिक । एकमेकांवरी सारें हें ॥११॥
परी तूं अससी सुखदुःखरहित । मग कैंची सुखाची इच्छा तुजप्रत । तेवींच तुझे प्रेम खचित । असे अकृत्रिम बा देवा ॥१२॥
तुझ्या मानसीं अणुमात्र स्वार्थ । नाहीं हो देवा हें खचित । म्हणोनि तूं मातेहुनी निश्र्चित श्रेष्ठ अससी गुरुराया ॥१३॥
मातेचें प्रेम अपार ऐसें । जगामाजीं प्रख्यात असे । म्हणोनि गुरुरायातेंही तैसें । म्हणती मातेसम जगांत ॥१४॥
विचार केलिया तीही उपमा । न साजे तुझ्या खऱ्या प्रेमा । ऐसी तुझी अगाध महिमा । तूंचि वर्णविसी गुरुराया ॥१५॥  
सप्तम 'दास्य' हीचि भक्ति । देऊनि करीं भवबंधमुक्ति । आणिक सांगुनी सुलभ युक्ति । पार करीं ही प्रार्थना ॥१६॥
असो आतां श्रोते हो सज्जन । पुढें परिसा सावधान। मागील अध्यायीं केलें निरूपण । भक्तसंकट तें हरिलें ॥१७॥
लाभादाय - रामरावासी । कल्ले - मंजनाथय्या दोघांसी । दोषमुक्त केलें परियेसीं । वामनाश्रमस्वामींनीं ॥१८॥
आतां सांगूं सप्तम आश्रम । यांचे सारे सद्गुण परम । उत्कृष्ट शांत अति उत्तम । परिसा चित्त देऊनियां ॥१९॥
यांच्या समयीं पारिपत्यगार । होता तो बहुत हुशार । लाज्मी वेंकटरमणय्या साचार । नाम तयाचें हो पाहीं ॥२०॥  
त्याच्या साहाय्यें मठाचे काम । योग्य प्रकारें होय तें सुगम । नवीन शेतें घेतलीं उत्तम । वाढली आस्ति सहजचि ॥२१॥
तेव्हां भवानीशंकर देवासी । सुवर्णालंकार केले बहुवसी । मठाची व्यवस्था योग्य परियेसीं । सुंदर करोनि ठेवियली ॥२२॥
साक्षात् विष्णूचा अवतार । 'कृष्णाश्रम' नाम हें थोर । घेउनी जनांचा केला उद्धार । परम प्रीतीनें निर्धारें ॥२३॥
जमाखर्च हिशोब सारा । ठेविला व्यवस्थेशीर तो खरा । परम निपुण मठाच्या व्यवहारा । करिती मितव्यय चातुर्यें ॥२४॥
हरएक कार्य तें आपण । न करिती विचारावांचून । परम शांतचित्तें जाण । राहाती प्रेमळ गुरुराय ॥२५॥
परम सात्त्विक रसाळ वाणी । ऐकतां भक्तजनांच्या नयनीं । आनंदाश्रु येती झणीं । ऐशी मूर्ति ती पाहें ॥२६॥
कवणही जरी येई संनिध । त्यासी प्रेमानें करिती बोध । ऐकतां होय तया आनंद । परम गोडी वाणींत ॥२७॥
ऐशी ही आनंदमूर्ति । काय वानूं त्यांची कीर्ति । त्यांच्या वाक्यामाजी निश्र्चितीं । भरला आनंद परिपूर्ण ॥२८॥
भाषण ऐकतां इतुका आनंद । होतसे न बोलवे आणिक शब्द । निःशब्द - स्थितीचा तात्काळ बोध । हो सच्छिष्यालागुनी ॥२९॥
ऐशी ती मूर्ति सुंदर । कृष्णाश्रमस्वामींची थोर । वर्णूं शकेंना मी अज्ञ पामर । वदवी तोचि मजकडुनी ॥३०॥
सूर्यप्रकाशेंचि आपण । सूर्य ऐसा आहे म्हणोन । सांगतों त्याचें करोनि वर्णन । तैसेंच वर्णितों हें सारें ॥३१॥
सद्गुरुस्वरूप सूर्य जाण । त्या कृपेच्या प्रभेनेंचि आपण । करितों त्यांचे सद्गुण-वर्णन । मग काय अभिमान धरावा ॥३२॥
असो ऐशी सद्गुरुमूर्ति । ब्रह्मज्ञान झालें त्यांप्रति । जीवन्मुक्तदशाप्राप्ति । झाली तयांलागून ॥३३॥
गीर्वाणभाषेंत परम निपुण । जाणती न्याय तर्क व्याकरण । अहाहा कैसें करावें त्यांचें वर्णन । सांगा श्रोते तुम्ही हो ॥३४॥
ऐसें असतां एके दिनीं । लोक 'मुलकी' ग्रामांतुनी । बोलवावया स्वामींलागुनी । आले महत्कार्यास्तव ॥३५॥
तरी कार्य काय तें आतां । सांगू तुम्हांलागीं तत्त्वतां । पहा कैसी मूर्ति समस्तां । होय प्रियकर ती पाहीं ॥३६॥
जेथें असे शर्करा गोड । तेथें मुंग्यांची सहज धडपड । तैसें धांवुनी जाती दुडदुड । सद्गुरुमंनिध सद्भक्त ॥३७॥
नच सांगावें लागे कोणीं । जाती आपणचि धांवुनी । खऱ्या सद्भक्तालागुनी । सद्गुरूपुढें अन्य नसे ॥३८॥
यापरी मुलकी - ग्रामांतून । आले भक्त प्रेमेंकरून । कृष्णाश्रमसंनिधीं जाण । करिती प्रार्थना मृदुवचनें ॥३९॥
जय जय देवा स्वामीराया । आलों आपणां बोलवावया । आमुच्या ग्रामीं यावें सदया । भक्तवत्सला करुणाळा ॥४०॥
आम्ही आलों मुलकीहून । तया स्थानीं देवस्थान । बांधावें ऐसा विचार करोन । आलों बोलवावया ये ठायीं ॥४१॥
'उमामहेश्वर' ऐशा देवाची । स्थापना करावी म्हणतों साची । सर्व कार्य आपुल्या कृपेंचि । सिद्ध होईल तें पाहीं ॥४२॥
आपुल्या हस्तेंचि घालावा पाया । ऐशी इच्छा भक्तांसी या । पूर्ण करावी आपण सदया । ऐशी प्रार्थना या चरणीं ॥४३॥
तेव्हां बोले सुहास्यवदन । अवश्य येऊं आम्ही जाण । भवानीशंकर तोचि आपण । कर्ता करविता समजावें ॥४४॥  
जगामाजीं तयावीण । वस्तु नाहीं सांगतों खूण । तोचि एक सच्चिदानंदघन । भरला परिपूर्ण ओतप्रोत ॥४५॥
त्यावीण सारे विषय शून्य । म्हणोनि पाहूं नये वस्तु अन्य । कदाही न करावी मान्य । असत्य असे ती पाहीं ॥४६॥
प्रभुपरमेश्वरावांचोन । वस्तु पाहूं नये आन । सदा बघावा आपण । तोचि एक सर्वत्र ॥४७॥
जरी नाहीं आपणां ज्ञान । तरी धरावें एकचि वचन । "सर्वत्र भरला तो दयाघन । अस्ति-भाति-प्रियरूपें ॥४८॥
नामरूप याचा त्याग । करितां तेथे काय उरे मग । अस्ति - भाति प्रियरूपेंचि जग । अनुभवा येईल सत्य पहा ॥४९॥
म्हणोनि हाचि करावा अभ्यास । नामरूपासी त्यागुनी खास । बघतां येईल अनुभवास । सच्चिदानंद - स्वरूपचि ॥५०॥
नामरूप त्यागावयास । नच कष्ट लागती त्यास । कैसें तें सांगूं तुम्हांस । अवधारा चित्त देऊनियां ॥५१॥
अलंकार असती बहुत । सुवर्णचि एक भरलें त्यांत । बालकां सुवर्ण नाहीं कळत । हें अनुभवसिद्ध सकलांसी ॥५२॥
जो घ्यावया गेला सुवर्ण । तो न बघे अलंकार आपण । केवळ सुवर्णचि बघे तो पूर्ण । हें सकलांसी विदितचि ॥५३॥
तैसें येथें साऱ्या विषयीं । नामरूप त्यागावें पाहीं । तेव्हां दिसेल ब्रह्मचि सर्वही । भवानीशंकर तोचि पैं ॥५४॥
जैसे अलंकाराचे नामरूप । त्यागितां उरे सुवर्णचि अमूप । तैसें येथें अस्ति - भाति - प्रियरूप । उरे आत्मा सहजचि ॥५५॥
'अस्ति' म्हणजे आहेपणा । आहे हें कळणे 'भाति' जाणा । कळतांचि तेथें होय मना । प्रीति उत्पन्न 'प्रिय' तेंचि ॥५६॥
या तिन्हींसी नाहीं नाश । नामरूप हें नासे खास । हें कैसें दावितों तुम्हांस । लावा चित्त येथेंचि ॥५७॥
पहा असती साळ्या सुंदर । त्यांचे नामरूप नासे साचार । अस्ति - भाति - प्रियत्व थोर । याचा नाश ना होय ॥५८॥
एवं अस्ति - भाति - प्रिय । याचा नाश सर्वथा न होय । नामरूप नासुनी जाय । म्हणोनि त्यागावें त्यासी पैं ॥५९॥
नामरूपाचा करोनि त्याग । अस्ति-भाति-प्रियत्वें पहावें जग । त्याचि रूपें तो हिमनग - । जामात शंकर भरियेला ॥६०॥
तो जैशाचा तैसाचि असे । सर्व वस्तूंमाजीं विलसे । इतुकें तरी धरावें साहसें । अज्ञ भक्तानेंही तें ॥६१॥
इतुकेंचि धरितां दृढ । हळू हळू आत्मा कळेल उघड । आणिक न धरावी चाड । मनामाजीं कांहीं एक ॥६२॥
यावरी कराल प्रश्न । कांहीं जरी न केलें आपण । तरी कैसें होईल संरक्षण । सांगा आमुचें स्वामी हो ॥६३॥
तरी नव्हे तैसें वचन । व्यवहार करूं नये ऐसें आपण । कथिलें नाहीं तुम्हांलागून । तरी सावधान परिसावें ॥६४॥
व्यवहार करा सारा नेटका । भोजनादि टाकूं नका । परी एक धरा निका । सांगतों तें मानसीं हो ॥६५॥
हृदयीं येती नाना कल्पना । त्या सोडुनी धरावें एकासी जाणा । त्यासी न लागे आणावा उसणा । आहे आपुल्याचि जवळी तो ॥६६॥
तो कोण तरी ऐका । विवेक एक, हाचि सारिखा । धरितां घट्ट, बघाल देखा । भवानीशंकर सर्वत्रचि ॥६७॥
विवेकेंचि होय ज्ञान । नलगे सोडावें प्रपंचभान । कार्य करितांचि आपण । लक्ष ठेवा तयावरी ॥६८॥
तुम्ही जें बांधवितां देऊळ । हें करितां कार्य उत्तमचि ये वेळ । ऐसें परमार्थासी स्थळ । योग्य असे बहुतचि ॥६९॥
याचि कारणें मठ-देउळादि । तेथें पावती सकल सिद्धि । गृहांतरीं नच होय कधीं । सुरळीतपणें परमार्थ ॥७०॥
म्हणोनि तुम्हीं केली जी योजना । उत्तम या केली निश्चयें जाणा । ऐसें म्हणोनि सद्गुरुराणा । परम संतोषे निजमानसीं ॥७१॥
ऐकतां स्वामींचा सुंदर बोध । जाहला तयां बहुत आनंद । प्रेमभावें वंदिले पद । मुलकीच्या भक्तवृंदांनीं ॥७२॥  
आणिक घेउनी गेले स्वामींसी । परिवारासहित निजग्रामासी । तेथील जन संतोषले मानसीं । बघतां प्रेमळ गुरुमूर्ति ॥७३॥
मग पाहुनी सुमुहर्त । पाया घातला लावुनी हस्त । श्रीस्वामींचा, प्रेमभरित । देवस्थानाचा तो पाहीं ॥७४॥
केला उत्सव समारंभ । गौरविला स्वामी भक्तवल्लभ । आम्हांसी लाभला सुलभ । म्हणोनि टाळ्या वाजविती ॥७५॥
असो नानापरी करोनि उत्सव । संतोषविला श्रीगुरुदेव । परतले माघारे सर्व । चित्रापुर - मठासी ॥७६॥
मग पुढें प्रतिष्ठाही । त्यांच्याचि हस्तें करविली पाहीं । मुलकी ग्रामामाजीं नाहीं । तोटा तेव्हां आनंदा ॥७७॥
हें वेगळे सांगावें नलगे । सद्गुरुदर्शनें आनंद भोंगे । गुरुभक्तासी कळेल वेगें । कवण आनंद ये ठायीं ॥७८॥
सद्गुरुदर्शनें कोणतें सुख । हें वाचेनें सांगतां न ये देख। ज्यासी त्यासीच पारख । आम्हां अज्ञांसी न कळे तें ॥७९॥
असो ऐशी सद्गुरुमाउली । भूतळीं जगदोद्धारा पातली । ज्यांचे भाग्य उदेलें तेचि स्वस्थळीं । जाती घेउनी श्रीगुरूंसी ॥८०॥
लाभाया ऐसें सद्गुरुरत्न । पदरीं पुण्य असावें जाण । पुण्यावांचोनि न होय दर्शन । सत्य सांगतों तुम्हांसी ॥८१॥
धन्य धन्य तें चित्रापुर नगर । धन्य तेथील रहिवासी नर । त्यामाजीं मठाचे द्विजवर । अगणित पुण्य त्यांचे हो ॥८२॥
असो आतां आम्हींही जाण । परम साहसें करितां यत्न । आम्हांसीही होय दर्शन । कधीं कधीं स्वामी सद्गुरुंचें ॥८३॥
यावरी सांगूं पुढें विवरण । आतां अध्याय संपवूं येथून । पुढील अध्यायीं निरूपण । परम रसाळ तें पाहीं ॥८४॥
आनंदाश्रम-परमहंस । शिवानंदतीर्थ पुण्यपुरुष । यांच्या कृपाप्रसादें पंचविश । अध्याय गुरुदासें संपविला ॥८५॥
स्वस्ति श्रीचित्रापुर - । गुरुपरंपराचरित्र सुंदर । ऐकतां निजस्वरूपीं मिळती शीघ्र । पंचविशाध्याय रसाळ हा ॥८६॥ अध्याय २५॥
ओंव्या ८६॥
ॐ तत्सत्‌ - श्रीसद्‌गुरुनाथचरणारविंदार्पणमस्तु ॥    ॥छ॥
॥ इति पंचविंशोऽध्यायः समासः ॥