चित्रापुरगुरुपरंपरा - अध्याय ॥२२॥

श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीवामनाश्रमगुरुभ्यो नमः ॥ श्रीभवानीशंकराय नमः ॥ ॥ॐ॥
जय जय षष्ठ वामनाश्रमा । कैसें गाऊं तुझिया नामा । अंतरीं नसतां निर्मल प्रेमा । सांगें वा तूं मजलागीं ॥१॥
मज एक असे संशय । चमत्कारिक नामाचा विषय । नामें होय पापक्षय । सहजचि जाण निर्मल तें ॥२॥
जेव्हां होय निर्मल मन । मग कैंचा संशय आन । निःसंशय होतां जाण । प्रेम पूर्ण ये अंगीं ॥३॥
देवा सद्गुरो तुझ्या नामेंचि । होय मति शुद्ध साची । मति शुद्ध न झालिया आमुची । केवीं ठसेल नाम मनीं ॥४॥
हेंचि कोडें असे गहन । परी नामेंचि होय सकल निरसन । नामावांचुनी आणिक साधन । नाहीं अन्य सुलभ पैं ॥५॥
नामें होय शुद्ध मति । तेव्हां ठसे प्रेम चित्तीं । प्रेमेंचि येई सद्गुरुमूर्ति । अंतःकरणीं दृढ बापा ॥६॥
ऐशी तुझ्या नामाची महिमा । कैसी वर्णावी न कळे आम्हां । तूंचि वदवीं वामनाश्रमा । सद्गुरो स्वामी दयाळा ॥७॥  
आतां देवा षष्ठ भक्ति । 'वंदन' हेंचि देई चित्तीं । ऐसी प्रार्थना चरणांप्रती । करितो दास हा पाहीं ॥८॥
आठवा आतां तुम्ही सज्जन । मागील अध्यायीं केलें निरूपण । मंगळूर - ग्रामींचा भक्त जाण । उद्धरिला केशवाश्रम स्वामींनीं ॥९॥
आतां परिसा षष्ठ आश्रम । स्वामी सद्गुरु वामनाश्रम । असती जे सद्गुणग्राम । त्यांची महिमा सांगूं पैं ॥१०॥
दया - क्षमा - शांति अंगीं । असुनी, असती परम विरागी । निजात्मसुखभोक्ते योगी । निष्कपट प्रेमळ कनवाळू ॥११॥
आपुलें चित्त सारा दिवस । घालिती परमार्थी विशेष । मठाच्या व्यवहारीं न देती लक्ष । कासया आम्हांसी म्हणोनि ॥१२॥
शुक्लभट्ट यांच्या कुळींचा । मणेगार होता मठाचा । त्याकडेच अधिकार साचा । सोपविला स्वामींनी त्या काळीं ॥१३॥
ऐसे लोटतां कांहीं दिन । खर्च अधिकचि मठालागून । झाला ऐसें लोकांनीं जाणून । उद्विन जाहले ते बहु ॥१४॥
मग सकल भक्त मिळोनि । मणेगारासी पाचारूनि । पुसते झाले त्यालागोनि । दाखवा आम्हांसी जमाखर्च ॥१५॥
तेव्हां दावाया जमाखर्च । कबूल न होय मणेगार साच । बैसला स्वस्थ अनिर्वाच्य । स्थिती झाली तयाची ॥१६॥
ऐसें व्हावया काय कारण । मंदमति असे तो पूर्ण । यावीण नसे आणिक दुर्गुण । खचितचि जाणा निर्धारें ॥ १७ ॥
जमाखर्च व्यवस्थित । ठेवितां दोष न येई त्याप्रत । परी जे कोणी दुर्लक्ष करीत । शब्द ठेविती त्यांवरी ॥१८॥
असो यापरी भक्तजनांसी । विपरीत वाटलें त्याच्याविषीं । तेव्हां विचार केला आपापसीं । शिष्य - स्वीकार करवावा ॥९॥
आणि त्या शिष्याकडे सर्व । मठाचें आधिपत्य आणि देवघेव । अर्पावी, ऐसा करोनि ठराव । लागले ते शिष्य शोधाया ॥२०॥
वामनाश्रम - सद्गुरुस्वामी । न देती लक्ष मठाच्या कामीं । म्हणोनि सकलांनीं अंतर्यामीं । योजुनी विचार केला हा ॥२१॥
आणि केली प्रार्थना तेव्हां । म्हणती शिष्य-स्वीकार करावा देवा । इतुझ्यामाजीं गेले गांवा । मंगळूर - ग्रामीं श्रीस्वामी ॥२२॥
कांहीं दिन राहुनी तेथ । जनांसी बोधुनी तोषविलें बहुत । मग निघाले तेथूनि शांत । सद्गुरु माउली ती पाहीं ॥२३॥
परिवारसहित विठ्ठल - ग्रामीं । 'अनंतेश्वर' ऐशा नामीं । देउळीं उत्तरले सद्गुरुस्वामी । भक्तोद्धारालागीं पैं ॥२४॥
परिवारासंगें आला एक । मंगळूराहुनी परम सुरेख । मुलगा उत्तमलक्षणी देख । तेज विलसे मुखावरी ॥२५॥
तो कोण कुठील मुलगा । हें सांगूं तुम्हां आतांचि गा । नका करूं श्रोते हो दंगा । तुम्ही प्रेममदानें ॥२६॥
सांगतों आतां ऐका प्रेमळ । वृत्तांत मुलाचा तो सकळ । ऐकतां मन होईल निर्मळ । भाविक भक्तजनांचें ॥२७॥
मंगळूर - ग्रामीं होता एक । सारस्वत चिटणीस देख । परम सद्गुणी आणि भाविक । नाम तयाचें 'देवप्पय्या' ॥२८॥
त्याच्या गृहीं 'परमेश्वर' । या नामें एक परम सुंदर । भाविक सुलक्षणी चतुर । गरीब मुलगा होता पैं ।॥२९॥
तो एक नगरकुळींचा । गरीब बिचारा होता साचा । राहिला चिटणीस देवप्पय्याच्या । गृहीं चाकरी करीत ॥३०॥
ऐसें असतां एके दिनीं । देवप्पय्या यांच्या सदनीं । आला मलबार देशाहुनी । प्रख्यात एक ज्योतिषी ॥ ३१॥
तया समयीं परमेश्वर । याजकडोनि देवप्पय्या थोर । पाय आवळोनि घेतां, सत्वर । देखिलें ज्योतिषी यानें पैं ॥३२॥
पाहिलें त्यासी न्याहाळुनी । भविष्य जाणिलें अंतःकरणीं । तेव्हां बोले मधुर वचनीं । देवप्पय्यालागीं तो ॥३३॥
अहो तुम्ही ऐका वचन । ह्या सुलक्षणी मुलाकडोन । सेवा करवूं नका हीन । काय कारण सांगूं तें ॥३४॥
याच्या मुखावरी खास । राजचिन्हें दिसती विशेष । म्हणोनि सन्मान द्यावा यास । ऐसें वाटतें मजलागीं ॥३५॥
ऐकतां ज्योतिष्याचें उत्तर । देवप्पय्याचें कळवळलें अंतर । म्हणे म्यां अपराध केला थोर । अज्ञानपणें ऐसा हा ॥३६॥
मग त्यानें परमेश्वरासी । ठेवुनी घेतलें सन्मानेंसीं । ही कथा अद्भुत परियेसीं । पुढें समजेल सकलांतें ॥३७॥
ऐसा तो मुलगा परमेश्वर । सद्गुरुपरिवारासमेत सत्वर । येऊनि राहिला देउळामाझार । शांत सद्गुणी सुंदर तो ॥३८॥
तेव्हां तेथील अर्चक थोर । परमभाविक आणि चतुर । श्रीस्वामी - मठाचा भक्त साचार । होता ते वेळीं त्या स्थानीं ॥३९॥
त्या मुलाची मुखचर्या । अति सुलक्षण पाहूनियां । म्हणे मानसीं स्वामींच्या ठाया । योग्य होईल हें पात्र ॥४०॥
ऐसा विचार करोनि मानसीं । बोलिला भक्तवृंदांपाशीं । हें पात्र योग्य होय मठासी । पुढील स्वामी कराया ॥४१॥
याच्या मुखावरील बघतां लक्षण । ब्रह्मज्ञान हा पावेल पूर्ण । म्हणोनि आमुच्या मठाकारण । हेंचि पात्र योग्य असे ॥४२॥
ऐसें बोलतां पुजारी जाण । सर्वांसी आनंद जाहला पूर्ण । वार्ता पसरली न लागतां क्षण । देशोदेशी तेधवां ॥४३॥
तैसीच देवप्पय्यासी जाण । ज्योतिष्यें सांगितली होती खूण । ऐशा या दोन्ही वार्ता मिळोन । पसरल्या सारस्वतवृंदांत ॥४४॥
इकडे सद्गुरुस्वामी शिरालींत । माघारे आले स्वमठांत । गुंग होऊनि स्वस्वरूपांत । नित्यापरी राहिले ॥४५॥
तेव्हां करूनि सकलांनी विचार । मुलासी आणोनि स्वामींसमोर । उभें करोनियां, थोर । प्रार्थना करिती प्रेमानें ॥४६॥
स्वामी सद्गुरो प्रभो देवा । शिष्य - स्वीकार आतां करावा । योग्य सुलक्षणी चतुर बरवा । उत्तम कुळींचा हा असे ॥४७॥
ऐसें बोलूनि सर्व कथा । त्या मुलाची सांगितली वार्ता । सद्गुरु म्हणती अवश्य आतां । करूं शिष्य-स्वीकार पैं ॥४८॥
मग करोनि सकल सिद्धता । शिष्य - स्वीकार करोनि भक्तां । तोषविलें जनांसी समस्तां । कनवाळू सद्गुरु - माउलीनें ॥४९॥
खचितचि असे सद्गुरुमाय । कनवाळू, यामाजीं नाहीं संशय । केवल जनहितार्थचि होय । जिणें त्यांचें निश्र्चयेंसी ॥५०॥
हें कैसें तें सांगूं आतां । श्रोते हो दृढ करोनि चित्ता । परिसा तुम्ही तत्त्वतां । परम प्रीतीनें भाविक हो ॥५१॥
जरी मजसी नाहीं प्रेम । तरी आपुल्या प्रेमें होईल काम । म्हणोनि लागलों घेऊनी गुरुनाम । ग्रंथकार्यालागीं पैं ॥५२॥
साधूंचा जन्म तो खचित । भक्तजनांच्या दैवेंच असत । म्हणोनि त्यांच्या उद्धारार्थ । देह झिजविती परोपरी ते ॥५३॥
संन्यासधर्म महाकठिण । परी घेती जनांकारण । ते तरी अवतारिकचि पूर्ण - । ज्ञानी परम असती पैं ॥५४॥
त्यांसी कासया संन्यासग्रहण । ते जीवन्मुक्तचि असती जाण । परि करावया जनांचे कल्याण । सकल कार्य करिती पैं ॥५५॥
संन्यास घेतां कष्ट बहुत । हें असे सकलांसी विदित । ऐसें असतांही संन्यास घेत । बाळपणींच तोही पैं ॥५६॥
पहा कैसें तें सांगतों ऐका । आजवरी आमुच्या मठांतरीं देखा । स्वामीं जाइले ते निका । बालपणींच संन्यासी ॥५७॥
वय लहान जरी होय । तरीही प्रवृत्त होती निर्भय । संन्यास घ्यावयालागीं सदय । बहुत आश्चर्य हें पाहीं ॥५८॥
बहुत कासया बोलावें आतां । सहजचि कळेल विचार करितां । जनांची प्रीति विषयीं तत्त्वतां । बंधन कवणासी नावडे हो ॥५९॥
त्यांतही बालकांलागीं देखा । विषयचि गोड वाटे सारिखा । अणुमात्र बंधन न सोसवे ऐका । कैसें तें सांगतों आतांचि ॥६०॥
ग्रहणादि नैमित्तिक दिवशीं । ग्रहण लागे तों खाती निश्चयेंसीं । बालबुद्धि म्हणोनि त्यांसीं । न आवरे मन तयांचें ॥६१॥
तैसेंचि जाणा नानापरी । विषयींच प्रीति त्यांची सारी । हें सांगावें नलगे, जाणतां अंतरीं । तुम्ही सकल श्रोते हो ॥६२॥
ऐसीं हीं तरुण बाळें । कैशीं संन्यास घेती निजबळें । निग्रहशक्ति कैशी ते वेळे । येते त्यांच्या अंगीं पैं ॥६३॥
यावरोनि ओळखावें आपण । कीं आमुच्या मठाचे स्वामी जाण । केवळ निजभक्तांकारण । घेती संन्यास आवडीनें ॥६४॥
यावरी येईल थोर प्रश्न । बालवयांतचि जनांचे रक्षण । करावें ऐसें त्यांसी कोठून । उपजे ज्ञान इतुकें हें ॥६५॥
तरी ऐका याचें उत्तर। स्वामी सद्गुरु जे नव्हती नर । साक्षात् परमेश्वराचा अवतार । जगदोद्धाराकारणें ॥६६॥
म्हणोनि श्रीसद्गुरुस्वामी । जगाच्या कल्याणा शिराली - ग्रामीं । संन्यास घेउनी राहती नेहमीं । बंधन सोसुनी सकलही ॥६७॥
पुनःपुन्हां नको उलगडा । दुजा त्रास ना संन्यासाएवढा । आमुच्यासाठींच ऐसा खोडा । अडकवूनि घेतला मठाचा ॥६८॥
मठाचा खोडा कैसा येविषीं । मागें सांगितले तुम्हांसी । पुढेंही विवरण करूं परियेसीं । सद्गुरुकृपेंचि जाणा हो ॥६९॥
असो ऐसा सद्गुरु दयाळ । तोचि जनांसी उद्धरील । ऐसा निश्रय धरोनि निश्र्चल । धरावे चरण त्याचेचि ॥७०॥
त्यांचा बोध धरावा मानसीं । तरीच उदार होईल येविषीं । संशय नाहीं सांगतों तुम्हांसी । ऐका चित्त देऊनियां ॥७१॥
जें कार्य जयापाशीं । जातां होय आपुलें परियेसीं । त्याकडेचि जावें निश्र्चयेंसीं । तेव्हांच साधेल कार्य तें ॥७२॥
ज्यासी कळे अमुक विद्या । तोचि दुज्यांसी शिकवी सदा । त्याच्याचि लागतां फंदा । कळेल आपणासी ती पाहीं ॥७३॥
तैसें येथें स्वामी गुरुवर । ब्रह्मविद्या जाणे  समग्र । म्हणोनि त्यासीच जावें शीघ्र । शरण आपण अज्ञजनें ॥७४॥
तोचि आमुचा हितचिंतक । त्याहुनी जगीं कुणीही आणिक । नसे निश्र्चयें हितेच्छु देख । पुढील अध्यायीं तें सांगूं ॥७५॥
असो परिसा वामनाश्रम । स्वामी सद्गुरु गुणग्राम । पुरविते झाले भक्तकाम । शिष्य - स्वीकार करोनियां ॥७६॥
शके सत्राशें सत्तावन । मन्मथ संवत्सर फाल्गुन । वद्य दशमी दिवशीं जाण । केला शिष्य-स्वीकार पैं ॥७७॥
‘कृष्णाश्रम' नामाभिधान । देते जाहले शिष्यासी आपण । पुष्पवृष्टि करिती वरून । सुरवर परम आनंदें ॥७८॥
जयजयकार करिती नर । टाळ्या पिटितीर वारंवार । थै थै नाचती प्रेमपुरःसर । मनामाजीं उल्हासें ॥७९॥
नानापरी करोनि उत्सव । समाधान पावती सर्व । ठेविती गुरुचरणीं दृढभाव । नरनारी भाविक जे ॥८०॥
पुढील अध्यायीं कथा रसाळ । वामनाश्रम यांचे प्रेमळ । वर्तन जन्मवरी समूळ । हेंचि वर्णन करूं सारें ॥८१॥
आणिक समाधि घेती सघन । तेव्हां कांहीं चमत्कार दावून । करिती जनाचें अंतःकरण । सद्गुरुचरणीं दृढतर ते ॥८२॥
आनंदाश्रम - परमहंस । शिवानंदतीर्थ महेश । यांच्या कृपाप्रसादें द्वाविंश । अध्याय गुरुदासें संपविला ॥८३॥
स्वस्ति श्रीचित्रापुर - । गुरुपरंपराचरित्र सुंदर । ऐकतां होय निर्भय थोर । द्वाविंशाध्याय रसाळ हा ॥८४॥
अध्याय २२ ॥
ओंव्या ८४ ॥
ॐ ॥ तत्सत्- श्रीसद्गुरुनाथचरणारविंदार्पणमस्तु ॥    ॥छ॥    ॥छ॥
॥ इति द्वाविंशोऽध्यायः समाप्तः ॥