श्रीशुक उवाच
पीते गरे वृषांकेण प्रीतास्तेऽमरदानवाः ।
ममन्थुस्तरसा सिन्धुं हविर्धानी ततोऽभवत ॥१॥
तामग्निहोत्रीमृषयो जगृहुर्बह्यावादिनः ।
यज्ञस्य देवयानस्य मेध्याय हविषे नृपः ॥२॥
तत उच्चैः श्रवा नाम हयोऽभुचन्द्रपाण्डुरः ।
तस्मिन्बलिः स्पृहां चक्रे नेन्द्रं ईश्वरशिक्षया ॥३॥
तत ऐरवतो नाम वारणन्द्रो विनिर्गतः ।
दन्तैश्चतुर्भिः श्वेताद्रेर्हरन्भगवतो महिम ॥४॥
कौस्तुभाखयमभुद रत्नं पद्मरागो महोदधेः ।
तस्मिन्हरिः सृहां चक्रे वक्षोऽलंकरणे मणौ ॥५॥
ततोऽभवत पारिजतः सुरलोकविभुषणम ।
पुरयत्यर्थिनो योऽर्थैः शश्वद भुवि यथा भवान ॥६॥
ततश्चाप्सरसो जाता निष्ककण्ठयः सुवाससः ।
रमण्यः स्वर्गिणं वल्गुगतिलीलाअलोकनैः ॥७॥
ततश्चविरभुत साक्षाच्छ्री रमा भगवत्परा ।
रत्र्जयन्ती दिशः कन्त्याः विद्युत सौदामनी यथा ॥८॥
तस्या चक्रुः स्पृहां सर्वे ससुरासुरमानवाः ।
रुपौदार्यवयोवर्णमहिमाक्षिप्तचेतसः ॥९॥
तस्या आसनामनिन्ये महेन्द्रो महदद्भुतम ।
मुर्तिमत्यः सरिच्छ्रोष्ठ हेमकुम्भैर्जलं शुचि ॥१०॥
आभिषेचनिका भुमिराहरत सकलौषधीः ।
गावः पंच पवित्राणि वसन्तो मधुमाधवौ ॥११॥
ऋषयः कल्पयात्र्चक्रुरभिषेकं यथाविधि ।
जगुर्भद्राणि गन्धर्वा नट्यश्च ननृतुर्जगुः ॥१२॥
मेघा मृदंगपणवमुरजानकर्गोमुखान ।
व्यनादयत्र्छंखवेणीणास्तुमुलनिः स्वनान ॥१३॥
ततोऽभिषिषिषिचुर्देवीं श्रियं पद्मकरां सतीम ।
दिगिभाः पुर्णकलशैः सुक्तवक्यौर्द्विजेरितैः ॥१४॥
समुद्रः पीतकौशेयवाससी समुपाहरत ।
वरुणः स्रजं वैजयन्ती मधुना मत्तषटापदाम ॥१५॥
भुषणानि विचित्राणि विश्वकर्मा प्रजापतिः ।
हारं सरस्वती पद्ममजो नागाश्च कुण्डले ।१६॥
ततः कृतस्वस्तययनोत्पलस्रजं नददद्विरेफां परिगृह्रा पाणिना ।
चचाल वक्त्रं सुकपोलकुण्डलं सव्रीडहासं दधती सुशोभनम ॥१७॥
स्तनद्वयं चातिकृशोदरी समं निरन्तरं चन्दनकुंकुमोक्षितम ।
ततस्ततो नूपुरल्गुशित्र्जितै र्विसर्पती हेमलतेव सा बभौः ॥१८॥
विलोकयन्ती निरवद्यमात्मनः पदं धुर्वं चाव्यभिचारिदगुणम ।
गन्धर्वयक्षासुरसिद्धाचारण त्रैविष्टपियादिषु नान्वविन्दत ॥१९॥
नुनं तपो यस्य न मन्युनिर्जयो ज्ञानं क्वचित तच्च न संगवर्जितम ।
कश्चिन्महांस्तस्यं न कामनिर्जयः स ईश्वरः किं परतोऽव्यपाश्रयः ॥२०॥
धर्मः क्वचित तत्र न भुतसौहृदं त्यागः क्वचित तत्र न मुक्तिकारणम ।
वीर्यं न पुम्सोऽस्त्यजवेगनिष्कृतं न हि द्वितीयो गुणसंगवर्जितः ॥२१॥
क्वचिच्चिरयुर्न हि शीलमंगलं क्वचित तदप्यस्ति न वेद्यमायुषः ।
यत्रोभयं कुत्र च सोऽप्यमंगलः सुमंगलः कश्च न कांक्षते हि माम ॥२२॥
एवं विमृश्याव्यभिचारिसद्रुणै र्वरं निजैकाश्रयाऽगुणाश्रयम ।
वव्रे वरं सर्वगुणैरपेक्षितं रमा मुकुन्दं निरपेक्षमीप्सितम ॥२३॥
तस्यांसदेश उशतें नवकत्र्जमालां माद्यन्मधुव्रतवरुथगिरोपघुष्टाम ।
तस्थौ निधाय निकटे तदुरः स्वधाम सव्रीडहासविकसन्नयनेन याता ॥२४॥
तस्याः श्रियस्त्रिजगतो जनको जनन्या वक्षोनिवासमकरोत परमं विभुतेः ।
श्रीः स्वाः प्रजा सकरुणेन निरीक्षणेन यत्र स्थितैधयत साधिपतींस्त्रिलोकान ॥२५॥
शंखतुर्यमृदंगांना वादित्राणां पृथुः स्वनः ।
देवानुगाणां सस्त्रीणां नृत्यतां गायतामभुत ॥२६॥
ब्रह्मारुद्रागिंरोमुख्याः सर्वो विश्वसृजो विभुम ।
ईडिरेऽवितर्थैर्मन्त्रैस्तल्लिगैः पुष्पवर्षिणः ॥२७॥
श्रिया विलोकिता देवाः सप्रजापतयः प्रजाः ।
शीला द्विगुणसम्पनना लेभिरे निर्वृत्ति पराम ॥२८॥
निःसत्वां लोलुपा राजन निरुद्योगा गतत्रपा ।
यदा चोपेक्शिता लक्ष्म्या बभुवुदैत्यदानवाः ॥२९॥
अथासीद वारुणी देवी कन्या कमललोचना ।
असुरा जगृहुस्तां वै हरेरनुमतेन ते ॥३०॥
अथोरधेमथ्यमानात काश्यपरिअमृतार्थिभिः ।
उदतिष्ठन्महाराज पुरुषः परमाद्भुतः ॥३१॥
दीर्घपीवरदोर्दण्डः कम्बुग्रीवोऽरुणेक्षणः ।
श्यामलस्तरुणः स्रग्वी सर्वभरणभुषितः ॥३२॥
पीतवासा महोरस्कः सुमुष्टमणीकुण्डलः ।
स्निग्धकुत्र्चितकेशान्तः सुभगः सिंहविक्रम ॥३३॥
अमृतापुर्णकलशं बिभ्रदं वलयभुषितः ।
स वै भगवतः साक्षाद्विष्णोरंशांसम्भवः ॥३४॥
धन्वन्तरिरिति ख्यात आयुर्वेददृहिज्यभाक ।
तमालोक्यसुराः सर्वे कलशं चामृताभृतम ॥३५॥
लिप्सन्तः सर्ववस्तुनि कलशं तरसाहरन ।
नीयमाने ऽसुरैस्तम्सिन्कलशेऽमृतभाजने ॥३६॥
विषण्णमनसो देवा हरिं शरणमाययुः ।
इति तद्दैन्यमालोक्य भगवान्भृत्यकामकृत ।
मा खिद्यत मिथोऽर्थंवः साधयिष्ये स्वमायया ॥३७॥
मिथःकलिरभुत्तेषां तदर्थें तर्षचेतसम ।
अहं पुर्वमहं पुर्वं न त्वं त्वमिति प्रभोः ॥३८॥
देवाः स्वं भागमर्हन्ति ये तुल्यायासहेतवः ।
सत्रयाग इवैतस्मिन्नैष धर्मः सनातनः ॥३९॥
इति स्वान्प्रत्यषेधन्वै दैतेया जातमत्सराः ।
दुर्बला प्रबलान राजन गृहितकलशान मुहुः ॥४०॥
एतस्मिन्नन्तरे विष्णुः सर्वोपायविदिश्वरः ।
योषिद्रुपमनिर्देश्यं दधार परमाद्भुतम ॥४१॥
प्रेक्षणीयोप्तलश्यामं सर्वावयवसुन्दरम ।
समानकर्णाभरणं सुकपोलोन्नसाननम ॥४२॥
नुवयौवननिर्वृत्त्स्तनभारकृशोदरम ।
मुखामोदनुरक्तालिझकांरोद्विग्रलोचनम ॥४३॥
बिभ्रत स्वकेशभारेणमालामुत्फुल्लमल्लिकाम ।
सुग्रीवकण्ठाभरणं सुभुजांगदभुषितम ॥४४॥
विरजाम्बरसंवीतनितम्बद्वीपशोभया ।
कात्र्च्या प्रविल्यसद्वल्गुचलल्च्चरणनुपुरम ॥४५॥
सव्रीडस्मितविक्षित्पभुविलसावलोकनैः ।
दैत्ययुथपचेतःसु कममुद्दीपयन मुहुः ॥४६॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे भगवन्मायोपलम्भनं नामाष्टमोऽध्यायः ॥८॥