आदिखंड - हिरण्यगर्भ

॥अस्ति तावदिदं चैकं ब्रह्मांड मचिरं फलम्‍ ॥
॥हिरण्यगर्भ सूत्रात्मा प्रोच्यते वेदवादिभि: ॥१॥
रचनेस्तव सर्वेश्वरें । माया आपुलेंनि बडिवारें । माहा भूतें अहंकारें । व्दिधांकेलीं ॥१॥
पंचभूतां सरिसीं । पंचवीस तत्त्वें असी । ते ही जाली आपैसीं । दोनि दोनि भाग ॥२॥
असे दोन्ही भाग जाले । पाठीं तेथ काय केलें । दोनि पुरुष आरंभले । यथाकारें ॥३॥
सूक्ष्म भागाचें सार । हिरण्यगर्भाचें शरीर । देवतामय ज्ञातार । देखती जे ॥४॥
हें कारणाचें काज । थूळा विराटाचें बीज । नित्यप्रळयीं निज । हें चि उरे ॥५॥
थूळा सूक्ष्माची भास । तत्वें पंचवीस पंचविस । यें सांगौ पंनास । अनुक्रमें ॥६॥
शब्द विषयीं सदाशिवु । अंत:करण तो विष्णु देवो । व्यान तो चि परा वाहो । वाचा अग्रि श्रोत्र दिशा ॥७॥
यें नभाची दाहा पाहीं । पांच पांच दोही देहीं । आतां वाताची ते हिं । तत्त्वें सांगों ॥८॥
स्पर्श विषयो ईश्वरु । मन तो चि निशाकरु । समानु सुवाह त्वच समीरु । पाणि पुरंदरु व्रातदशक हें ॥९॥
रुप रुद्रु बुध्दि धाता । उदानु उव्दाह चक्षु सविता । चरण उपेंद्र उभयथा । तेजभागु हा ॥१०॥
रस विष्णु चित्त नारायणु । अपान प्रवाह रसनो वरुणु । शिश्न प्रजापति जळापासुनु । प्रगटली ये ॥११॥
गंधु ब्रह्मा अहंकारु हरु । प्राणु भूवाह घ्राण वैद्यगुरु । गुर राक्षस भूमि व्यापारु । उभयें देहीं हा ॥१२॥
दोनी देहें पंनासांचीं । पहिलीं नामें स्थूळांची । दुसरी हिरण्यगर्भाची । सेवटिलें नामें ॥१३॥
हिरण्यगर्भाचिनि विकारें । हें ब्रह्मांड देह व्यापारें । हिरण्यगर्भेविण निदसुरे । विराट स्वरुप ॥१४॥
जैसें लिंगदेहेंविण शरीर । खुंटती सर्व ही व्यापार । गृहस्वामीविण घर । तयापरी हें ॥१५॥
कां गर्भसूत्रेंविण कळा । गतिनिश्चळा सकळां । तेविं हिरण्यगर्भेंविण थूळा । रुप नाहीं ॥१६॥
॥इति हिरण्यगर्भ॥