श्री शंकराचार्य वंदना - अध्याय चौथा

जगद्गुरु श्री आदि शंकरा । वर्णावे आपुल्या अवतारा । अल्प ही कामना पूर्ण करा । वंदिते द्या आधारा ॥१॥
कैसी भारताची पूर्वस्थिती । महेश्वर प्रकटले कोणत्या रीति । जन्मकथा श्री आदि शंकराची । वर्णिली मागील अध्यायी ॥२॥
जे जे बाळाच्या श्रवणी । शंकर धरी तकाळ स्मरणी । सर्व करिती वाखाणणी । एकपाठी म्हणून ॥३॥
बोल बोबडे मुखातून । जैसी संगीताची उठे धून । गोड शांत स्वरातून । वाटे वर्षते अमृत ॥४॥
बोबडेपण संपले सहज । ऋचा मंत्र श्लोकांची उपज । स्पष्टोच्चारे प्रकटे तेज । आश्चर्यचकित होती जन ॥५॥
सुवर्णकांतीची फळे रसाळ । तेजस्वी परी वाणी मधाळ । ऐकत राहावी अनंतकाळ । वाटे वाणी शंकराची ॥६॥
थोर पोर कोणी असू दे । सर्वांसी शंकर हवा वाटे । प्रेमभरे प्रत्येका भेटे । परी अंतरी सदा अलिप्त ॥७॥
कोणा न कळे कां वृत्ति असंग । व्यवहारात प्रकटे प्रेमसंग । आनंद संतोषाचे विविध रंग । साही रिपूंशी मात्र निःसंग ॥८॥
शिवगुरु देती नित्य संथा । आर्याम्बा सांगे लोककथा । श्रवणी पडती वेदकथा । पुराणकथाही सार्थ ॥९॥
शिबगुरु योजिती उपनयन । अलौकिक बुद्धि जाणून । पाचवे वर्षी व्रतबंधन । संस्कारासी योग्य समय ॥१०॥
पुत्रप्राप्ति उतारवयातील । पित्यासी करी उतावीळ । कारण जाणे आपुला काळ । आता आला समीप ॥११॥
द्यावा पुत्रास उपदेश । परी जाणती तो विश्वेश । कोण्या अधिकारे आदेश । देऊ मी बाळा शंकरा ॥१२॥
परी पुत्रमोह अनावर । शिवगुरु म्हणति “ ये ये शंकर । बाळा जाणे मजसि दूर । आता आहे अनिवार्य ” ॥१३॥
शंकर पुसे लडिवाळपणे । “ सांगा तात कोठे जाणे ” । शिवगुरु सांगती “ आता पोचणे । शाश्वत पद ते गाठणे ” ॥१४॥
शंकर पुसे पुन्हा हासून । “ कां ते सांगा मजसि तात ” । पिता सांगे पुत्राप्रत । देह आपुला अशाश्वत ॥१५॥
शंकर पुसे ‘ शाश्वत काय ’ । शिवगुरु वदति ‘ आत्मा शाश्वत ’ । बाळ बोले “ कळले तात । मजसि सारे कांही ” ॥१६॥
शिवगुरु पुसति ‘ काय कळले ’ । शंकर बोले गंभीरपणे । ‘ तुम्हा न कोठे जाणे येणे । आत्मा तर अमर ’ ॥१७॥
अलौकिक बुद्धिचे ते बोल । पित्यास लाभले रत्न अमोल । हृदयी आनंदाचा कल्लोळ । आवरताहि आवरेना ॥१८॥
आपुला शंकर जरी लहान । जाणतो मूळ तत्वज्ञान । आतां सांगावे उकलून । मृत्यूचे ते सत्य रुप ॥१९॥
‘ साक्षात् मृत्यू दिसता पुढती । सारेजण हतबद्ध होती । डोळे अपौले मिटून घेती । जाणती ना मृत्यूचे मन ॥२०॥
परी तुज बाळा सांगतो । मृत्यू दिसता नको घाबरु । अरे तो तर सर्वांचा सुहृदु । राहतो सदैव बरोबर ॥२१॥
जन्मासवे येते मरण । हातात हात गुंफून । हृदयास हृदय जोडून । जीवनभर देण्या साथ ’ ॥२२॥
शिवगुरुंचे चरण वंदूनिया । शंकर गेला खेळावया । शिवगुरुंची रोमांचित काया । सात्विक भावे निःश्वास ॥२३॥
शिवगुरुंचे होता निधन । सर्वास वाटे आपण दीन । झालो शिवगुरुंवाचून । कोण पुढे सांभाळील ? ॥२४॥
आर्याम्बेसही दुःख भारी । कैसे जगावे पतीचे माघारी । अल्पवयी पुत्र असता परी । धर्माज्ञा नाही सती जाण्या ॥२५॥
पुत्र जरी आपुला सर्वज्ञ । परी गुरुगृही गेल्यावीण । गुरुकुल परंपरा राखेल कोण । आर्याम्बा विचार करी सखोल ॥२६॥
आर्याम्बेच्या शुद्ध वर्तनाने । सर्वास सापडे पुढील वाट । शंकराच्या व्रतबंधाचा थाट । करिती सर्व बिनबोभाट ॥२७॥
पुत्रसंगतीचा सोडून मोह । सत्शील आर्याम्बा अति सुजाण । कर्त्यव्याचे करण्या पालन । झाली सर्वतोपरी सिद्ध ॥२८॥
उपनयनाचा दिव्य संस्कार । शंकर निघे सोडून घर । विद्येस्तव गुरुकुली संचार । करणे प्राप्त कांही काळ ॥२९॥
स्वीकारुनि पहिला ब्रह्मचर्याश्रम । ब्रह्मचर्येचे करी पालन । मनोभावे गुरुंचे आज्ञापालन । शंकर बटुचे व्रती जीवन ॥३०॥
साठवुनि मनी मातेचे रुप । पाही गायत्रीत जरी अरुप । भिक्षा मागे मंत्र उच्चारुन । ‘ ॐ भवति भिक्षां देही ’ ॥३१॥
दूर करुनि माया छत्र । हाती घेऊनि भिक्षापात्र । घेई अन्न आणि ज्ञान मात्र । वेदान्ती शंकर निरासक्त ॥३२॥
गुरुगृही पाठ घेता । भोवताली कांही घडता । शंकराचे मनी चिंता । सत्यासत्य कैसे जाणावे ॥३३॥
विद्याध्ययन कैसे झाले । जग कैसे अनुभविले । विद्याव्रती शंकरे काय केले । जाणावे पुढील अध्यायी ॥३४॥
इति श्री आदि शंकर लीलामृत । चवथा अध्याय येथे समाप्त । कृपा व्हावी सदा प्राप्त । करण्या ग्रंथ पूर्ण सार्थ ॥३५॥
शुभं भवतुं । शुभं भवतुं । शुभं भवतुं ।