अनुभूतिलेश - श्लोक २७१ ते २८५

यावदात्मतया ब्रम्हा न ज्ञातं यत्तु सर्वगम् ।
तावदावाणं नष्टमित्याहुस्तत्कथं भवेत् ॥२७१॥
यावद्ब्रम्हा आत्मतेनें सर्वगत् नाहिं जाणीलें ।
तावन्नष्ट आवरण म्हणती तें कसें घडे ॥२७१॥

अलं किं बहुनोक्तेन सर्वत्राधिगतो यदा ।
आत्मा तदैवावरणं जानीयाद्भग्नमित्यथ ॥२७२॥
बोलणें बहु असो आत्मा जेव्हां सर्वत्र जाणिला ।
तेव्हां आवरणा भंग जाणावें जाहला असें ॥२७२॥

ज्ञाते सर्वगते नश्येदविद्यावरणं तथा ।
तत्सर्वं सर्वगं चेति ज्ञानं विक्षेपनाशनम् ॥२७३॥
जाणतां तें सर्वगत अविद्यावरण नाशतें ।
तें सर्व सर्वगत जें ज्ञान विक्षेप नाशक ॥२७३॥

विषयाणामिन्द्रियाणां ब्रम्हात्वं विदितं यदा ।
अविद्या सा तदा नष्टा विक्षेपाख्येति या पुरा ॥२७४॥
जेव्हां जाणेल ब्रम्हात्वें विषयां आणि इंद्रियां ।
विक्षेपाख्य अविद्या जे पूर्वोक्त नाशते तदां ॥२७४॥

नश्यत्यभ्यासयोगेन सापि संस्काररूपिणी ।
सोऽभ्यासो द्विविध: प्रोक्तो ब्रम्हाविद्या यथा द्विधा ॥२७५॥
संस्काररूपी अविद्या अभ्यासयोगें नाशते ।
बोले अभ्यास द्विविध ब्रम्हाविद्या जशी द्विधा ॥२७५॥

शरीरात्मत्वसंस्कारश्चिदात्मध्यानयोगत: ।
शनैर्नश्यति संस्कार: स्याच्चिदात्मतया दृढ: ॥२७६॥
शरीरात्मक संस्कार चिदात्मध्यानयोगची ।
नासे हळू चिदात्मत्वें होय संस्कार तो दृढ ॥२७६॥

सोऽनन्तत्वेन विज्ञातो यथाचार्योपदेशत: ।
तथा सर्वगतो ध्येयो जडादन्योन्तवर्जित: ॥२७७॥
जाणिला तो अनन्यत्वें उपदेशी जसा गुरु ।
तसा घ्यावा सर्वगत जडादन्यान्तवर्जित ॥२७७॥

नाप्नोत्यर्कप्रकाशान्तं दृष्टिर्दूरगतापि वा ।
चित्प्रकाशे मतिर्यायद धावत्यग्रे ततोऽपि स: ॥२७८॥
सूर्यप्रकाश अंतातें न पावे दृष्टिगत् दुरी ।
चित्प्रकाशीं मती धांवे पुढें त्या तो तसा असे ॥२७८॥

ततो तमप्रात्य चिदात्मनीशे प्रकाशिता तेन तदेकरूप: ।
आश्चिष्य बोधात्ममयीं प्रतीतिं स्यात्सुस्यिरा तावदहो समाधि: ॥२७९॥
न पाचुनी अंत चिदात्मईशीं तदेकरूपींच न ये प्रकाशीं ।
एकात्मबोध प्रतितींत वुद्धि सुस्थीर यावत् तावत् समाधी ॥२७९॥

न यत्र विश्वं यदिदं प्रबोधे न कल्पित: स्वप्नकृत: प्रपंच: ।
नास्मप्रतीति: स्फुरणात्मिका या सुप्तिस्तुरीया विमलेति सोक्ता ॥२८०॥
प्रबोधिं हें विश्वचि तेथ नाहीं न स्वप्नकल्पीत प्रपंच कांहीं ।
प्रतीति आत्मस्फुरणात्मिका या न ते सुषुप्ती विमलोक्त तुर्या ॥२८०॥

अतस्तु विक्षेपलयौ न यत्र स निर्विकल्प: कथित: समाधि: ।
विक्षेपरूपा जडकल्पना वै सुप्तिर्लयस्तेन तदा समाधि: ॥२८१॥
यास्तौ न विक्षेपलयो न जेथ समाधि तैं निर्गुण उक्त तेथ ।
विक्षेपरूपा जड कल्पनादी लयो सुषुप्ती न तयीं समाधी ॥२८१॥

तस्मादभावो हि तयोर्यथास्यादभ्यासवैराग्यबलो यतेत ।
अभ्यासशीलो यदि चेद्विरक्तो विक्षिप्तचित्तो न भवेत्स कस्मात् ॥२८२॥
त्याचा करावाच अभाव यत्नें अभ्यास वैराग्य बलायतानें ।
अभ्यासही शील जरी विरक्त न होय कैसेन विक्षिप्त चित्त ॥२८२॥

तथापि संस्कारबलेन चेतो विक्षिप्यमानं यदि चेत्समाधौ ।
यच्चिन्तयन् चिन्मयतां जहाति तत्राप्युपादानतया तदीक्षते ॥२८३॥
तथापि संस्कारबलेन आधीं विक्षेप पावे जरि चित्समाधी ।
टाकूनि ते चिन्मयता रहावें तेंची उपादान तयीं पहावें ॥२८३॥

चित्रं हि यच्चित्रपटे विभाति तत्तन्तुमात्रं जगदात्मनीच्छम् ।
विक्षिप्तचित्तं विषयेषु येषु ध्यायेच्चिदात्मैव हि तेषु तेषु ॥२८४॥
जेंज चित्र चित्रापटिं भासताहे तो तंतु तैसी जगदात्मता हे ।
विक्षिप्त तैं ज्या विषयांत चित्त घ्यावा चिदात्म्यासचि तेथ तेथ ॥२८४॥

प्रत्याहारेषु सर्वेषु प्रत्याहारो य उत्तम: ।
उपादानस्मृतौ चित्तं चिदात्मन्येव तिष्ठति ॥२८५॥
प्रत्याहारां ठाय़ीं सर्वा हा प्रत्याहार उत्तम ।
उपादान स्मृतीं चित्त चिदात्मनिंच राहतें ॥२८५॥