अनुभूतिलेश - श्लोक १९६ ते २१०

शुक्त्या प्रकाश्यते रौप्यं शुक्तिरेवास्ति नास्ति तत् ।
ताम्रपात्रं च ताम्रेण ताम्रमेवास्ति नास्ति तत् ॥१९६॥
शुक्ति प्रकाशी रूप्यातें असे शुक्ति न रौप्य तें ।
तांबें प्रकाशी पात्रातें असे तांबें न पात्र तें ॥१९६॥

प्रकाश्यतेऽश्मना लिङ्गमश्मैवास्त्यथ नास्ति तत् ।
यो नास्ति स च भात्येव दारुणा दारुवारण: ॥१९७॥
शिळीं प्रकाशिलें लिंग असे शिळा न लिंग तें ।
भासत तो तोची काष्ठींच काष्ठहस्ति जो ॥१९७॥

स्थाणुप्रकाशात्पुरुषो भाति स्थाणुप्रकाशित: ।
अय:प्रकाशित: खङ्गो भात्यसत्योऽपि सत्यवत् ॥१९८॥
प्रकाशी स्थाणु पुरुष भासे त्या स्थाणुनेंच तो ।
लोहें प्रकाशिला खडग भासे सत्याचिया परी ॥१९८॥

द्रव्याणि यावन्ति लोके तैस्तैस्तेषामनेकश: ।
प्रकाश्यं स्वप्रकाश्यन्ते वाचारंम्भणरूपिण: ॥१९९॥
द्रव्यें जीं असती लोकीं वाचारंभणरूपक ।
प्रकाश्ये असती त्यांचीं त्यांनीं तीं तीं प्रकाशती ॥१९९॥

उपादानं स्वप्रकाशं कार्यं तेन प्रकाशितम् ।
कालत्रयेऽस्त्युपादानं कार्यं नाद्यन्तयोरस‍त् ॥२००॥
उपादान स्वप्रकाश कार्य त्याणें प्रकाशित ।
कालत्रयीं उपादान आद्यंतीं कार्यन असत् ॥२००॥

मध्ये भात्यपि तेनैव तदेवास्ति न तत्पृथक् ।
कालत्रये विद्यमानं स्वप्रकाशं तदेव सत् ॥२०१॥
तसें मध्यें जरी भासे कारण कार्य न पृथक् ।
कालत्रयीं विद्यमान स्वप्रकाशचि सत्य तें  ॥२०१॥

वल्मीकस्थ: स्वप्रकाश: स्वयं दृग्गोचरोरग: ।
रज्वाश्रयात्प्रतीनो यस्तत्प्रकाश्योरगस्त्वसत् ॥२०२॥
वारुळींचा स्वप्रकाश दृष्टिगोचर सर्प जो ।
सर्प मिथ्या जो प्रकाश्य रज्वाश्रयें प्रतीति त्या ॥२०२॥

“सदेव सौम्येदमग्र आसीदेकामिति” श्रुति: ।
“नासदासीन्नोसदासीत्तदानीमिति” च श्रुति: ॥२०३॥
‘सदेव सौम्येदमग्र आसीदेक’ असी श्रुति ।
‘नासदासीन्नो सदासीत्तदानीं’ असिही श्रुती ॥२०३॥

सृष्टयादौ प्रलयस्यान्ते ब्रम्हौवेत्याहुरागम: ।
मध्य एव जगद्भाति तदा तेनैव न स्वत: ॥२०४॥
सृष्टयादि प्रलया अंतीं ब्रम्हा बोलेहि आगम ।
मध्यें हें जग भासे जें तेणेंच न दिसे स्वतां ॥२०४॥

यस्य भासा सर्वमिदं विभाति सचराचरम् ।
मृदा कुंभो यथा भाति यदुत्पत्तिलयौ मृदि ॥२०५॥
ज्याच्या भासा सर्व हें जें भासतें सचराचर ।
मृदीं कुंभ जसा भासे उत्पत्तीलयही मृदीं ॥२०५॥

जगदब्रम्हा यदुत्पन्नं लीयमानं च तत्र यत् ।
मध्येऽपि तस्य भासैव भाति कुंभो यदा मृदि ॥२०६॥
ब्रम्हींच जग उत्पन्न लय होणार ब्रम्हिं तें ।
मध्येंही त्याच भासानें भासे कुंभ जसा मृदीं ॥२०६॥

मृत्तिकेत्येव सत्यं चेत्त्येतच्छुत्या निगद्यते ।
ततो जगदसत्यत्वात्सस्यं ज्ञानमिति श्रुति: ॥२०७॥
‘मृत्तिकेत्येव सत्यं च’ यास्तव श्रुति वर्णिते ।
तसें जग असत्यास्तौ स त्यज्ञान वदे श्रुती ॥२०७॥

सत्यं ज्ञानमनन्तं यत्तदब्रम्होति त्रिभि: पदै: ।
ज्ञेयमात्मतया प्राज्ञै: सत्यं जगदसत्तथा ॥२०८॥
सच्चित अनंत जें ब्रम्हा आत्मत्वें त्रिपदेंहि तें ।
जाणावें सत्य प्राज्ञांनीं असत्य अन्य त्या जग ॥२०८॥

जगज्जडतया ज्ञानमनन्तं जगदन्तत: ।
तत्र मध्यपदात् सत्यं तेनैवानन्तमुच्यते ॥२०९॥
जडा जगा अंत असे ब्रम्हाज्ञान अनंतची ।
त्याच मध्यपदें ब्रम्हा बोलिजे सत् अनंतही ॥२०९॥

सत्यं मध्यपदादेव स्वप्रकाशतयैव सत् ।
कुतस्तत्सत्यमिति चेद ज्ञानान्मध्यपदाद्धि सत् ॥२१०॥
सत्य मध्यपदेंही जें स्वप्रकाश म्हणूनि सत् ।
म्हणसी सत्य तें कैसें मध्यज्ञानपदेंचि सत् ॥२१०॥