अनुभूतिलेश - श्लोक २५६ ते २७०

प्रतीत: स्वतनावात्मा सर्वत्रात्मतया तथा ।
न हयात्मानुभवो यावत्तावज्ज्ञानं न तद्भवेत् ॥२५६॥
स्वदेहीं जाणिला आत्मा सर्वत्रात्माच तो तसा ।
न हा अनुभवो यावत तावज्ज्ञान व होय त्या ॥२५६॥

एवं  सत्यपि यो देहे चैतन्यानुभवो भवेत् ।
सर्वचानुभवाभावात्सोंऽशानुभव ईरित: ॥२५७॥
ऐसें असोनि जो देहीं चैतन्यानुभवो घडे ।
सर्वत्रानुभवाभावें अंशानुभव बोलिजे ॥२५७॥

“ममैवांशो जीवलोके जीवभूत: सनातन: ।
इत्युक्तं यद्भगवता तस्यानुभव एव स: ॥२५८॥
माझाच पतिबिंवांश झाला जीव जगीं जडां ।
ऐसें जें भगवान् बोले त्याचानुभव तो असा ॥२५८॥

स भोक्ता देहमध्यस्थो न देहादबहिरण्वपि ।
तथा देहे चिदात्मज्ञा न विदुर्ब्रम्हा सर्वगम् ॥२५९॥
जो भोक्ता देह मध्यस्थ बाहेरी अणुवत् हि न ।
तसा देहीं चिदात्मज्ञ न जाणे ब्रम्हा सर्वग ॥२५९॥

न ब्रम्हाज्ञा चिदंशज्ञा बम्हाज्ञा ब्रम्हा सर्वगम् ।
जानन्ति सर्व मिथ्यात्वात्सर्वं ते सर्वगं विदु: ॥२६०॥
चिदंशज्ञ न ब्रम्हाज्ञ ब्रम्हाज्ञा ब्रम्हा सर्वगत् ।
जाणती सर्व मिथ्यात्वात् जें सर्वगत सर्व तें ॥२६०॥

आदौ विलक्षणतया जडाज्जगति वै जडे ।
जानन्ति तस्य मिथ्यात्वात्तत्तदेवेति ये विदु: ॥२६१॥
जड विलक्षण तें आधीं चैतन्य जाणती जडीं ।
मग त्याएच मिथ्यत्वें जडचैतन्य जाणती ॥२६१॥

सर्वस्मिन् ब्रम्हा सर्वस्माद्विलक्षणतया विदु: ।
स बोधो व्यतिरकाख्य: स आवरणभंगकृत् ॥२६२॥
सर्वोंहि ब्रम्हा सर्वात्मा तद्विलक्षण जाणती ।
बोध तो व्यतिरेकाख्य जो आवरणभंगकृत ॥२६२॥

स आत्मतत्त्वबोध: स्यादात्मानन्तो हि सर्वग: ।
सत्यज्ञानानन्ततया ज्ञातेनावरणं तत: ॥२६३॥
तो आत्मतत्त्व बोधास्तौ आत्मानंत हि सर्वगत् ।
सत्यज्ञानानं तेणे ज्ञानें तें नाहिं आवरण ॥२६३॥

विनष्टावरणा विद्या यदा जडविलक्षण: ।
साक्षादधिगत: स्वात्मा किं तु सर्वगतो यदि ॥२६४॥
जेव्हां आवरणा विद्या नष्टा जड विलक्षण ।
आत्मा साक्षा त जों कळला तों सर्वगत नाकळे ॥२६४॥

सर्वं व्याप्यावशिष्टो यो सोऽनन्तो वेहवर्णित: ।
सत्यज्ञनानन्ततया ज्ञेयं ब्रम्होति सा श्रुति: ॥२६५॥
सर्वव्याप्यें उरे जो त्या अनंत वेद वर्णिती ।
सत्यज्ञानअनंतत्वें जाणा ब्रम्हा इति श्रुती ॥२६५॥

सत्यं तु स्वप्रकाशत्वात् त्रिषु कालेषु सत्तया ।
ज्ञानं जडादन्यतयानन्तं व्याप्यावशेषत: ॥२६६॥
त्रिकाळीं विद्यमानत्वें स्वप्रकाशत्व सत्य तें ।
ज्ञान अन्यजडात् यास्तौ राहे व्याप्यें अनंतची ॥२६६॥

आत्मा स्वदेहाधिगत: सर्वत्राधिगतो न चेत् ।
स आत्मा प्रतिबिबांशो यथा हययमिति श्रुति: ॥२६७॥
जरि आत्मा स्वदेहीं तो सर्वत्र जाणला नसे ।
तो आत्मा प्रतिबिंवांश यथा हययमिति श्रुती ॥२६७॥

श्रुति :--- यथा हययं ज्योतिरात्मा विवस्वानापोभिन्न बहुधैकोनुगच्छत् ।
उपाधिना क्रियते भेदरूपो देव: क्षेत्रेष्वेवमजोऽव्ययात्मा ॥

यथा जले चंद्रमस: कम्पादिस्तत्कृतो गुण: ।
दृश्यते सन्नपि द्रष्टुरात्मनो नात्मनो गुण: ॥२६८॥
जसा भासे जळीं चंद्र कंपादि जळकृद्रुणें ।
दिसतोहि तसा आत्मा विकारी बुद्धिच्या गुणें ॥२६८॥

इति  भागवतेऽप्युक्त: प्रोक्तो भगवतापि स: ।
‘ममैवांशो जीवलोके जीवभूत’ इति स्फुटम् ॥२६९॥
असें भागवतीं उक्त तो बोले भगवानही ।
‘ममैवांशो जीवलोके जीवभूत’ असें स्फुट ॥२६९॥

सच्चिन्मात्रो हि देहस्थो न देहाद्वहिरण्वपि ।
ज्ञाते तस्मिन कथं ज्ञातमनन्तं सर्वगं बृहत् ॥२७०॥
जो सच्चिन्मात्र देहस्थ बाहय तो अणु ही नसे ।
जाणतां त्या कसा जाणे अनंत ब्रम्हा सर्वगत् ॥२७०॥