मैत्रेय उवाच
अथ देवगणाः सर्वे रुद्रानीकैः पराजिताः ।
शुलपट्टिशनिस्त्रिंशगदापरिघमुद्गरैः ॥१॥
संछिन्नभिन्नसर्वांगाः सर्विक्सभ्या भयाकुलाः ।
स्वयम्भुवे नमस्कृत्य कात्सन्यैनैतन्नयवेदयन ॥२॥
उपलभ्य पुरैवैतद्भगवानब्जसम्भवः ।
नानायणश्च विश्वात्मा न कस्याध्वरमीयतुः ॥३॥
तदाकर्ण्य विभुः प्राह तेजोयसि कृतागसि ।
क्षेमाय तत्र सा भुयान्न प्रायेण बुभुषताम ॥४॥
अथापि युयं कृतकिल्बिषा भवं ये बर्हिषो भागभाजं परादुः ।
प्रसादयध्वं परिशुद्धचेतसा क्षिप्रप्रसादं प्रगृहीताडघ्रिपदमम ॥५॥
आशासाना जीवितमध्वरस्य लोकः सपालः कुपिते न यस्मिन ।
तमाशु देवं प्रियया विहीनं क्षमापयध्वं हृदि विद्धं दुरुक्तैः ॥६॥
नाहं न यज्ञो न च युयमन्ये ये देहभाजो मुनयश्च तत्त्वम ।
विदुः प्रमाणं बलवीर्ययोर्वा यस्यात्मतन्त्रस्य क उपायं विधित्सेत ॥७॥
स इत्थमदिश्य सुरानजस्तैः समन्वितः पितृभिः सप्रजेशैः ।
ययौ स्वधिष्ण्यान्निलयं पुरद्विषः कैलासमद्रिप्रवरं प्रियं प्रभोः ॥८॥
जन्मौषधितपोमन्त्रयोगसिद्धेर्नरेतरैः ।
जुष्टं किन्नरगन्धर्वैरप्सरोभिर्वृतं सदा ॥९॥
नानामणिमयैः श्रृगंर्नानाधातुविचित्रितैः ।
नानाद्रुमलतागुल्मैर्नानामृगगणावृतैः ॥१०॥
नानामलप्रस्रवणैर्नानाकन्दरसानुभिः ।
रमणं विहरन्तीनां रमणैः सिद्धयोषिताम ॥११॥
मयुरकेकाभिरुतं मदान्धालिविभुर्च्छितम ।
प्लावितै रक्तकण्ठानां कुजितैश्च पतत्त्रिणाम ॥१२॥
आह्वयन्तमिवोद्धस्तैर्द्विजान कामदुर्घैर्द्रुमैः ।
व्रजन्तमिव मातंगैःर्गृजन्तमिव निर्झरैः ॥१३॥
मन्दारैः पारिजातैश्च सरलैश्चोपशोभितम ।
तमालैः शालतालैश्च कोविदारासनार्जुनैः ॥१४॥
चूतैः कदम्बैनीर्पैश्च नागपुन्नागचम्पकैः ।
पाटलाशोकबकुलैः कुन्दैः कुरबकैरपि ॥१५॥
स्वर्णार्णशतपत्रैश्च वररेणुकजातिभिः ।
कुब्जकैर्मलिकाभिश्च माधवीभिश्चमण्डितम ॥१६॥
पनसोदुम्बराश्वत्थप्लक्षन्यग्रोधहिंगुभिः ।
भुर्जैरोषधिभिः पुगै राजपूगैश्च जम्बुभिः ॥१७॥
खर्जुराम्रातकाम्राद्यैः प्रियालमधुकेगुंदैः ।
द्रुमजातिभिन्यैश्च राजितं वेणुकीचकैः ॥१८॥
कुमुदोत्पलकह्लारशतपत्रवनर्द्धिभिः ।
नलिनीषु कलं कुजत्खगवृन्दोपशोभितम ॥१९॥
मृगैः शाखामृगैः क्रोडैर्मृगेन्द्रैऋक्षशल्यकैः ।
गवयैः शरभैर्व्याघ्रै रुरुभिर्महिषादिभिः ॥२०॥
कर्णान्त्रैकपदाश्चार्निर्जुष्ट वृकनाभिभिः ।
कदलीषण्डसंरुद्धनलिनीपुलिनाश्रियम ॥२१॥
पर्यस्तं नन्दया सत्याः स्नानपुण्यतरोदया ।
विलोक्य भूतेशगिरिं विबुधा विस्मयं ययुः ॥२२॥
ददृशुस्तत्र ते रम्यामलकां नाम वै पुरीम ।
वनं सौगन्धिकं चापि यत्र तन्नाम पंकजम ॥२३॥
नन्दा चालकनन्दा च सरितौ बाह्मतः पुरः ।
तीर्थपादपदाम्भो जरजसातीव पावने ॥२४॥
ययोः सुरस्त्रिय क्षत्तरवरुह्या स्वधिष्ण्यतः ।
क्रीडन्ति पुंसः सिंचन्त्यो विगाह्य रतिकर्शिताः ॥२५॥
ययोस्तत्स्नानविभ्रष्टनवकुडकुक्मपित्र्जरम ।
वितृषोऽपि पिबन्त्यम्भः पाययन्तो गजा गजीः ॥२६॥
तारहेममहारत्नविमानशतसंकुलाम ।
जुष्टां पुण्यजनस्त्रीभिर्यथा खं सतडिदघनम ॥२७॥
हित्वा यक्षेश्वरपुरीं वनं सौगन्धिकं च तत ।
द्रुमैः कामदुघैर्हृद्यं चित्रमाल्यफलच्छदैः ॥२८॥
रक्तकण्ठखगानीकस्वरमण्डितषटपदम ।
कलहंसकुलप्रेष्ठं खरदण्डजलाशयम ॥२८॥
रक्तकण्ठखगानीकस्वरमण्डितषटपदम ।
कलहंसकुलप्रेष्ठं खरदण्डजलाशयम ॥२९॥
वनकुत्र्जरसंघृष्टहरिचन्द्रनवायुना ।
आधि पुण्यजनस्त्रीणां मुहुरुन्मथयन्मनः ॥३०॥
वैदुर्यकृतसोपाना वाप्य उप्तलमालिनीः ।
प्राप्तः किम्पुरुषैर्दृष्ट्वा त आराद्ददृशुर्वटम ॥३१॥
स योजनशतोत्सेधः पादोनविटपायतः ।
पर्यकृताचलच्छायो निर्वीडस्तापवर्जितः ॥३२॥
तस्मिन्महायोगमये मुमुक्षुशरणे सुराः ।
ददृशुः शिवमासीनं त्यक्तामर्षमिवान्तकम ॥३३॥
सनन्दनाद्यैर्महासिद्धैः शान्तै संशान्तविग्रहम ।
उपास्यमानं सख्या च भर्त्रा गुह्नाकरक्षसाम ॥३४॥
विद्यातपोयोगपथमास्थितं तमधीश्वरम ।
चरन्तं विश्वसुहृदं वात्सल्याल्लोकमंगलम ॥३५॥
लिंग च तापसाभीष्टं भस्मदण्डजटाजिनम ।
अंगेन संध्याभ्ररुचा चन्द्रलेखां च बिभ्रतम ॥३६॥
उपविष्टं दर्भमय्यां बृस्स्यां ब्रह्मा सनातनम ।
नारदाय प्रवोचन्तं पृच्छते श्रृण्वतां सताम ॥३७॥
कृत्वोरौ दक्षिणे सव्यं पादपद्मं च जानुनि ।
बाहुं प्रकोष्ठेऽक्षमालामासीनं तर्कमुद्रया ॥३८॥
तं ब्रह्मानिर्वाणसमाधिमाश्रितं व्युपाश्रितं गिरिशं योगकक्षाम ।
सलोकपाला मुनयो मनुना माद्यं मनुं प्रात्र्जलयः प्रणेमुः ॥३९॥
स तुपलभ्यागतमात्मयोनिं सुरासुरेशैरभिवन्दितांगघ्रिः ।
उत्थाय चक्रे शिरसभिवन्दन मर्हत्तमः कस्य यथैव विष्णुः ॥४०॥
तथापरे सिद्धगणा महर्षिभि र्ये वै समन्तादनु नीललोहितम ।
नमस्कृतः प्राह शशाकंशेखरं कृतप्रणाम प्रहसन्निवात्मभुः ॥४१॥
ब्रह्मोवाच
जाने त्वामीशं विश्वस्य जगतो योनिबीजयोः ।
शक्तेः शिवस्य च परं यत्तद्ब्रह्म निरन्तरम ॥४२॥
त्वमेव भगवन्नेतच्छिवशक्त्योः सरुपयोः ।
विशअं सृजासि पास्यत्सि क्रीडान्नुर्णपटोयथा ॥४३॥
त्वमेव धर्मार्थदुघाभिपत्तये दक्षेण सुत्रेण ससर्जिथाध्वरम ।
त्वयैव लोकेऽवसिताश्च सेतवो यान्ब्राह्मणाः श्रद्धधते धृतव्रताः ॥४४॥
त्वं कर्मणां मंगलं मंगलानां कर्तुःस्म लोकं तनुषे स्वः परंवा ।
अमंगलानां च तमिस्रमुल्बणं विपर्ययः केन तदेव कस्याचित ॥४५॥
न वै सतां त्वच्चरणार्पितात्मनां भूतेषू सर्वेष्वभिपश्यतां तव ।
भुतानि चात्मन्यपृथग्दिदृक्षतां प्रायेण रोषोऽभिभवेद्यथा पशुम ॥४६॥
पृथग्धियः कर्मदृशो दुराशयाः परोदयेनार्पितहृद्र्जोऽनिशम ।
परान दुरुक्तैर्वितुदन्त्यरुन्तुदास्तान्मा वधीद्दैववधान भवद्विधः ॥४७॥
यस्मिन यदा पुष्करनाभमायया दुरन्तयास्पृष्टधियः पृथग्दृशः ।
कुर्वन्ति तत्र ह्यानुकम्पया कृपां न साधवो दैवबलात्कृते क्रमम ॥४८॥
भवांस्तु पुंसः परमस्य मायया दुरन्तयास्पृष्टमतिः समस्तदृक ।
तया हतात्मस्वनुकर्मचेत स्वनुग्रहं कर्तुमिहार्हसि प्रभो ॥४९॥
कुर्वध्वरस्योद्धरणं हतस्य भो स्त्वयासमात्पस्य मनो प्रजापतेः ।
न यत्र भागं तव भागिनो ददुः कुयाज्विनो येन मखो निनीयते ॥५०॥
जीवताद्यजमानोऽयं प्रपद्येताक्षिणी भगः ।
भृगोः श्मश्रुणि रोहन्तु पूष्णो दन्ताश्च पूर्ववत ॥५१॥
देवांना भग्नगात्राणामृत्विजां चाजुधाश्मभिः ।
भवतानुगृहीतानामाशु मन्योऽध्वरस्य वै ॥५२॥
एष ते रुद्र भागोऽस्तु यदुच्छिष्टोऽध्वरस्य वै ।
यज्ञस्ते रुद्र भागेन कल्पतामद्य यज्ञहन ॥५३॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां सहिंतायां चतुर्थस्कन्धे रुद्रसात्वनं नामं षष्ठोऽध्यायः ॥६॥